هدفمند کردن یارانه ها

یارانه یکی از وسایل حمایتی در دست دولت است که در جهت مبارزه با عدم تعادل های اقتصادی به کار می رود ولی

یارانه یکی از وسایل حمایتی در دست دولت است که در جهت مبارزه با عدم تعادل های اقتصادی به کار می رود ولی گاهی اوقات شاهد آن بودیم که اختلال اقتصادی در جوامع به وجود آورده و تعادل اقتصادی را از میان برده است، در شرایطی که در جوامع توزیع در آمد ناعادلانه باشد و بیشترین سود به تاجران و وارد کنندگان کالا ها تعلق گیرد و کارمندان و حقوق بگیران از سطح درآمد پائینی برخوردار باشند دولت جهت تعادل اقتصادی و کاهش فاصله طبقاتی از یارانه استفاده می کند.یارانه انواع گوناگونی دارد که عبارتست از:

۱) نظام یارانه ای نقدی

۲) نظام یارانه کالا یی

۳) نظام یارانه قیمت عمومی

۴) نظام یارانه کالا برگی

نظام یارانه نقدی مانند هزینه کمکی فرزند،بیشتر در کشورهای توسعه یافته ای مانند انگلستان قابل اجراست.

در نظام یارانه کالا یی به کالا هایی یارانه تعلق می گیرد که در اثر گرانی کالا ها خانواده های بادرآمد کم از حداقل نیاز مصرفی برخوردار باشند.

نظام یارانه قیمت عمومی: در این نظام، بیشتر به کالا هایی یارانه تعلق می گیرد که مورد مصرف خانواده های فقیر است نظام یارانه ای کالا برگی; که در ایران متداول است با توزیع کالا برگ کوپن اجازه خرید کالا ی مشخص را به افراد واجد شرایط می دهد که معمولا کالا برگ به کالا های ضروری مانند قند، چای، برنج تعلق می گیرد.

در ایران، علا وه بر نظام یارانه ای کالا برگی، یارانه به آب، برق، سوخت تعلق می گیرد که اخیرا در مجلس لا یحه هدفمند کردن یارانه ها تصویب شد با این محتوی که یارانه از مصرف انرژی مانند آب، برق، گاز، بنزین و... برداشته شود و در مقابل پول نقد به خانواده ها تعلق گیرد البته میزان پول نقد متعلق به خانواده ها بر حسب تعداد نفرات و درآمدهای آنها متفاوت است.

طبق آمار در حالی که خط فقر در شهرها بالا ی ۷۰۰ هزار تومان اعلا م می شود،خانوار های دو نفره بادرآمد ۲۶۰ هزار تومان،۳نفر بادرآمد بالا ی ۳۹۹ هزار تومان و ۴ نفره با درآمد بالا ی ۵۲۰ هزار تومان و... مشمول دریافت یارانه نقدی نمی شوند.حداقل درآمد برای هر نفر در ماه ۱۳۰ هزار تومان اعلا م شده است. این در حالی است که یک خانواده دو نفره بادرآمد ۳۰۰ هزار تومان در شرایط حذف یارانه ها از مصرف انرژی و به دنبال آن افزایش تورم نیاز به هیچ گونه حمایتی ندارند. از سوی دیگر در خوشه بندی خانوار ها، خیلی از خانوارهای کارمند و حقوق بگیران که طبقه متوسط جامعه را تشکیل می دهند از دریافت یارانه نقدی محروم شده اند آیا این امر موجب هر چه فقیرتر شدن قشر متوسط جامعه، و سرانجام نابود شدن قشر متوسط نمی شود؟ همانطور که می دانیم بیشترین جمعیت و نیروی کار جامعه در قشر متوسط است که در این صورت رفاه اجتماعی درصد کاهش را پیدا خواهد کرد.

در خوشه بندی خانوارها، وقتی توجه می کنیم می بینیم به خانوارهایی با جمعیت بیشتر، یارانه نقدی بیشتری تعلق می گیرد آیا این نوعی تشویق غیر مستقیم بر افزایش موالید نیست؟

هدفمند کردن یارانه ها همواره با مشکلا تی اساسی در پیش رو است. یکی از این مشکلا ت وجود تورم پس از تزریق یارانه به جامعه است. این در حالیست که وقتی یارانه ها از مصرف انرژی حذف شده است در این صورت مصرف آب و برق و گاز بالا رفته و در نتیجه گرانی انرژی، قیمت مواد تولید شده توسط تولیدکنندگان داخلی بالا می رود و اثرات روانی تورم را فراهم می کند. مثلا با حذف ۳۰ درصد یارانه ها، ۲۰ درصد سکته تورمی خواهیم داشت که ۱۰ درصد آن بر مکانیسم حمایتی (تزریق یارانه نقدی) خواهد بود. خانوارها در این مثال ۱۰ درصد اضافی (باقی مانده) را خود باید تقبل کنند.

علاوه بر تورم، در شرایطی که خانوارها نمی توانند پیش بینی کنند که قبض برق، آب، گاز و مصرف سوخت آنها برای ماه آینده چه مبلغی است در این صورت ترجیح می دهند بیشتر پول خود را پس انداز کنند تا در ماه آینده ازپس قبض های خود برآیند. در این صورت در جامعه تقاضا برای کالا های غیرضروری کاهش می یابد و یا می توان گفت حداقل خانوارها ترجیح می دهند از کالا های وارداتی با قیمت کمتر خریداری کنند که در این صورت تولید کالا ها و رشد تولید ناخالص داخلی و نرخ اشتغال روندی نزولی پیدا می کند و دیگر تولیدکنندگان داخلی به تولید کالا با هدف کسب سود نگاه نمی کنند. دیگر مشکل هدفمند کردن یارانه ها، در دست نداشتن آمار دقیق از اطلا عات خانوارها و اطمینان نداشتن از پر کردن فرم های اقتصادی خانوارها توسط تمام شهروندان که نقص اطلا عاتی ممکن است تعداد زیادی از شهروندان از چتر حمایتی دولت خارج بمانند.

نویسنده: بهاره جوادی