عملکرد طبیعی قلب و علائم و نشانه های قلبی

در طی سالیان زندگی یک فرد, قلب بدون وقفه و استراحت ۱۰۰ ۰۰۰ انقباض در شبانه روز وظیفه خونرسانی به اعضا بدن را انجام می دهد این پمپ خستگی ناپذیر در صورت نیاز بیشتر بدن به مواد غذایی و اکسیژن , سرعت و قدرت انقباضی خود را افزایش داده و در هنگام استراحت با سرعت و قدرت کمتر فعالیت می کند

● عملکرد طبیعی قلب

در طی سالیان زندگی یک فرد، قلب بدون وقفه و استراحت (۱۰۰.۰۰۰ انقباض در شبانه روز) ‏وظیفه خونرسانی به اعضا بدن را انجام می دهد. این پمپ خستگی ناپذیر در صورت نیاز بیشتر ‏بدن به مواد غذایی و اکسیژن ، سرعت و قدرت انقباضی خود را افزایش داده و در هنگام ‏استراحت با سرعت و قدرت کمتر فعالیت می کند. برای درک اهمیت عملکرد صحیح قلب ‏کافی است بدانید که فقط ۱۰ ثانیه توقف در عملکرد قلب باعث از بین رفتن هوشیاری فرد ‏شده و ایست قلبی به مدت بیشتر از ۵ دقیقه با مرگ همراه است؛ بنابراین مکانیسم پیچیده و ‏کارآمدی برای حفظ ثبات عملکرد قلب لازم است که در خلقت به شکل شگفت آوری تعبیه ‏شده است. سه جزء اصلی قلب و عروق این هدف را تامین می کنند:‏

۱) سیستم گردش خون:

سرخرگ ها خون تازه و مغذی را از قلب به بافتهای بدن رسانده که ‏از طریق مویرگ ها تبادل مواد با سلولهای بافت انجام شده و خون مصرف شده وارد ‏سیاهرگها شده و مجدداً وارد قلب می شود. قلب خون سیاهرگی را جهت اکسیژن گیری به ‏ششها فرستاده و خون تازه جهت ورود مجدد به سرخرگها وارد قلب می شود. این سیکل با هر ‏ضربان قلب انجام شده و روزانه ۱۰۰.۰۰۰ بار تکرار می شود. ‏

‏۲) ساختمان قلب:

چهار حفره عضلانی (دهلیزها و بطن ها) برای پمپ خون و دریچه های ‏دهلیزی- بطنی و بطنی- شریانی برای عبور سریع و جلوگیری از برگشت خون تشکیل شده ‏است. آسیب عضلات قلبی و یا اختلال در عملکرد دریچه های قلبی منجر به علائم نارسایی ‏قلبی در فرد مبتلا می شود. ‏

‏۳) سیستم هدایتی:

در واقع سیم پیچی الکتریکی قلب است که منجر به حفظ ریتم و سرعت ‏مناسب قلب همراه با انقباض هماهنگ و برنامه ریزی حفرات قلبی می شود.

علائم و نشانه های قلبی

علائم بیماری از مهمترین ابزارهای تشخیص در تعیین نوع بیماری فرد می باشد وپزشک با ‏تکیه به شرح حال دقیق از روش های تشخیصی مکمل استفاده می کند. مهمترین علائمی ‏که در ارتباط با بیماریهای قلب وعروق می باشند شامل موارد زیر است که به صورت ‏خلاصه مورد بحث قرار می گیرند.‏

۱) احساس ناراحتی در قفسه سینه: ‏

اگرچه یکی از مهمترین علائم تنگی سرخرگی عروق قلب احساس ناراحتی در قفسه ‏سینه می باشد اما هرگونه ناراحتی در قفسه سینه الزاماً ناشی از مسائل قلبی نیست. ‏ناراحتی قفسه سینه در صورتی که ناشی از تنگی سرخرگهای قلب باشد اصطلاحاً ‏آنژین قفسه صدری نام داشته و با این مشخصات می باشد:

ـ در اغلب موارد به صورت ‏فشارنده و در ناحیه پشت جناغ می باشد.

ـ با فعالیت افزایش و با استراحت تخفیف می ‏یابد

ـ ممکن است به بازو دست چپ و گاهاً به گردن و فک انتشار یابد

ـ با مصرف ‏قرصهای زیر زبانی نیتروگلیسیرین در طی ۵-۳ دقیقه قطع می شود

ـ معمولاً ارتباطی ‏با وضعیت بدن (خوابیدن یا نشستن) ندارد.

در صورتی که درد شدید قفسه سینه همراه ‏با علائمی نظیر تعریق سرد، تهوع و استفراغ باشد و یا به مدت طولانی (بیشتر از ۳۰ ‏دقیقه) طول بکشد با توجه به احتمال حمله قلبی مراجعه سریع به اورژانس الزامی است. ‏در صورتی که درد آنژینی به صورت متناوب و در حالت استراحت ایجاد می شود ‏احتمال بروز حمله های قلبی زیاد بوده و مراجعه فوری به اورژانس توصیه می شود. ‏

▪ دردهای غیر آنژینی قفسه سینه:

در صورتی که درد قفسه سینه ارتباطی با فعالیت نداشته ‏باشد، با قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین تغییری نکند و با تنفس و سرفه و یا تغییر وضعیت ‏تشدید شود در این صورت احتمال قلبی بودن درد بیمار کم می باشد و عامل غیر قلبی ‏نظیر اسپاسم عضلانی و مسائل استخوانی مطرح می باشد. درد سوزشی پشت جناغ که بعد ‏از مصرف غذا ایجاد شده و با خوابیدن و خم شدن تشدید شده و با تغییر مزه دهان به ‏صورت ترش و با مصرف شربت های ضد اسیدی و یا قرصهایی نظیر رانیتیدین کاهش می ‏یابد مطرح کننده برگشت محتویات معده به مری( رفلاکس) می باشد. ‏درد قفسه سینه که با تنفس تشدید شده و همراه تنگی نفس سرگیجه و … می باشد ‏مخصوصا در صورتی که با خوابیدن تشدید می یابد ممکن است ناشی از علل مهمی از ‏قبیل آمبولی ریه و یا التهاب پرده های قلب بوده و در این موارد مراجعه به پزشک ‏متخصص حتماً توصیه می شود. ‏

۲) ضعف و خستگی پذیری زودرس: ‏

یکی از علائم شایع در بسیاری از بیماریهای قلبی و غیر قلبی نظیر بیماریهای غددی و ‏متابولیسمی، ریوی ومسائل روانی می باشد. نارسایی قلب، برادیکاردی(ضربان پایین قلب) ‏و مشکلات دریچه ای قلب با ضعف و خستگی پذیری زودرس همراه می باشند. وجود ‏علائم همراه از قبیل

ـ تنگی نفس

ـ سرفه

ـ کندی نبض (ضربان کمتر از ۶۰ بار در دقیقه)

ـ ‏حملات غش(سنکوپ)

ـ تعریق سرد

ـ سرگیجه در تشخیص مسائل قلبی کمک کننده ‏است.

معاینه دقیق توسط پزشک و در صورت لزوم الکتروگرام قلبی، اکوکاردیوگرافی، ‏عکس قفسه سینه و آزمایش خون معمولاً منجر به تشخیص سریع مسائل قلبی می شود.‏

۳) تنگی نفس:

احساس دشواری در تنفس می تواند ناشی از علل قلبی ویا غیر قلبی ‏باشد. در صورتی که تنگی نفس با فعالیت تشدید شده در حالت خوابیده نسبت به ‏حالت نشسته افزایش یابد و مخصوصاً در صورتی که همراه تورم پاها و همراه با ‏حملات تنگی نفس شبانه باشد، علل قلبی نظیر نارسایی قلب و مشکلات دریچه ای ‏مطرح بوده و با اکوکاردیوگرافی به راحتی قابل تشخیص است.‏آسم و بیماریهای انسدادی ریوی از علل شایع تنگی نفس می باشند. در این موارد ‏سرفه و خلط فراوان و احساس خس خس سینه به صورت شایع دیده می شود. شرح ‏حال مصرف طولانی مدت دخانیات با احتمال آمفیزم و برونشیت مزمن همراه است. ‏تنگی نفس ناگهانی ممکن است ناشی از علل خطرناک از قبیل آمبولی ریه باشد؛ در ‏صورتی که فرد به مدت طولانی بی حرکت بوده و یا در بیمارستان بستری بوده باشد ‏آمبولی ریه مطرح بوده و باید مورد بررسی قرار گیرند. آریتمی های قلبی به صورت ‏برادیکاردی و یا تاکی کاردی های حمله ای نیز منجر به تنگی نفس می شود. که با ‏گرفتن نبض توسط همراهان بیمار قابل تشخیص می باشد. ‏

نارسایی کلیوی مسائل روانی و بیماریهای متابولیک نیز می توانند با تنگی نفس شدید ‏همراه باشند. گاهاً در سالمندان و افراد دیابتی حمله قلبی با درد خفیف یا بدون درد بوده و ‏تنگی نفس ناگهانی تنها علامت می باشد. بنابراین ارجاع فوری این بیماران به اورژانس ‏الزامی است. ‏

۴) سرگیجه:‏

سرگیجه یکی از علائم شایع در افراد جامعه است که می تواند ناشی از علل قلبی ‏،عصبی، متابولیک و یا مسائل روانی باشد. احساس سبکی سر، تاری دید و عدم تعادل ‏مخصوصاً اگر همراه با تعریق سرد باشد می تواند ناشی از آریتمی قلبی، ضربان پایین ‏قلب و یا افت فشار خون باشد. در صورتی که فرد هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته ‏به ایستاده دچار سرگیجه شود افت فشار خون اتواستاتیک ناشی از داروهای فشارخون، ‏کم آبی و یا اختلال اتونوم در سالمندان مطرح بوده و با اندازه گیری فشارخون در ‏حالت خوابیده و ایستاده بررسی می شود. حملات سرگیجه به صورت کوتاه مدت ‏مخصوصاً در صورت همراهی با تعریق ویا طپش قلب مطرح کننده آریتمی های قلبی ‏می باشد. در صورتی که سرگیجه به صورت احساس چرخش در محیط و یا حرکت ‏اطراف می باشد مخصوصاً در صورت همراهی با علائمی نظیر تهوع و استفراغ و وزوز ‏گوش مطرح کننده علل عصبی بوده و مراجعه به متخصص اعصاب توصیه می شود. ‏در صورتی که بیمار مبتلا به دیابت که تحت درمان با انسولین ویا قرصهای پایین ‏آورنده قند خون می باشد، دچار سرگیجه ،کاهش سطح هوشیاری و یا تعریق شود ‏احتمال کاهش قند خون مطرح بوده و مراجعه به اورژانس توصیه می شود. در این ‏موارد توصیه می شود تا قبل از رسیدن به اورژانس مواد قندی از قبیل عسل و یا قند ‏مصرف شود.‏

۵) طپش قلب:‏

احساس طپش قلب ممکن است به علت آریتمی قلبی باشد و یا ناشی از اضطراب و ‏فعالیت باشد. در صورتی که فرد با فعالیت کم دچار طپش قلب شود مراجعه به پزشک و ‏معاینه قلبی و در صورت لزوم بررسی های قلبی توصیه می شود. در صورتی که فرد در ‏حالت استراحت به صورت ناگهانی دچار طپش قلب شده و پس از چند دقیقه طپش قلب ‏به صورت خود به خود و دفعتاً قطع شود احتمالاً آریتمی قلبی وجود داشته است. در این ‏موارد گرفتن نبض و شمارش ضربان قلب در تشخیص علت طپش قلب بسیار کمک کننده ‏است. در صورتی که امکان مراجعه فوری به مرکز پزشکی و ثبت الکتروگرام قلب در ‏هنگام طپش وجود داشته باشد تشخیص آریتمی قلبی بسیار آسان می شود. ممکن است ‏فرد گاها دچار احساس ریزی داخل قفسه سینه و یا احساس یک ضربان قوی نماید. در این ‏موارد ممکن است یک ضربان نابه جای قلبی (‏PVC‏,‏‎PAC‏) وجود داشته باشد.‏این ضربانهای نابجا به راحتی توسط الکتروگرام قلبی(در صورت وجود در هنگام ثبت ‏نوار) قابل تشخیص می باشند. حملات طپش قلب در مبتلایان به اختلالات قلبی نظیر ‏نارسایی قلب و یا مشکلات دریچه ای مطرح کننده آریتمی هایی از قبیل ‏AF‏ ،فلوتر ‏دهلیزی و یا تاکی کاردی بطنی بوده و با توجه به عوارض مهم این آریتمی ها بررسی ‏دقیق و درمان مناسب الزامی است. گاهاً فرد در هنگام احساس طپش قلب هیچگونه ‏آریتمی ندارد( تایید شده توسط معاینه و یا الکتروگرام) در این موارد اطمینان بخشی به ‏بیمار کافی است. در صورتی که در هنگام حملات طپش قلب امکان معاینه و یا ثبت ‏الکتروگرام قلبی نباشد یکی از روشهای تشخیص هولتر مونیتورینگ قلب می باشد؛ توسط ‏این روش امکان ثبت نوار قلب برای ۴۸-۲۴ ساعت وجود داشته و در صورتی که حملات ‏طپش قلب فراوان باشد(مثلا روزی ۱ بار) امکان ثبت الکتروگرام در هنگام طپش قلب ‏وجود دارد. ‏گاهاً شک بالینی پزشک به آریتمی زیاد بوده و در صورت تمایل بیمار به برطرف شدن ‏آریتمی مطالعه الکتروفیزیولوژی و در صورت القاء آریتمی ‏ablation‏ توصیه می شود.‏‏ ‏

۶) تعریق: ‏

تعریق سرد یکی از علائم شایع حملات قلبی، آریتمی ها، برادیکاردی و نارسایی قلب می ‏باشد که البته در اغلب موارد همراه سایر علائم دیده می شود. در صورتی که تعریق سرد ‏همراه درد آنژینی قفسه سینه باشد احتمال حمله های قلبی مطرح است. در صورتی که ‏تعریق سرد همراه طپش قلب سرگیجه ضعف و بیحالی باشد، احتمال آریتمی های قلبی ‏مطرح است. در نارسایی شدید قلبی تعریق سرد همراه تنگی نفس و احساس خستگی ‏ایجاد می شود. ممکن است تعریق سرد ناشی از کاهش قند خون در افراد دیابتی تحت ‏درمان باشد که در این موارد معمولاً کاهش سطح هوشیاری و گیجی از علائم همراه ‏باشد. در موارد نادر ممکن است حملات تعریق سرد به تنهایی ناشی از حمله قلبی باشد که ‏این مسئله مخصوصا در سالمندان و مبتلایان به دیابت دیده می شود و لزوم توجه ویژه به ‏این نشانه در این افراد را خاطر نشان می سازد. ‏

iranmed.info

ارسال شده در آوریل ۱۷, ۲۰۰۸