یادش بخیر, چرخ و فلک های چوبی

این روزها شهربازی به نماد دنیای مدرن تبدیل شده است و حتی ردپای شهربازی های بزرگ را در شهرهای کوچک هم می توان پیدا کرد

این روزها شهربازی به نماد دنیای مدرن تبدیل شده است و حتی ردپای شهربازی‌های بزرگ را در شهرهای کوچک هم می‌توان پیدا کرد.

حتی در برخی کشورهای جهان، وسایل شهربازی ها به یک نماد ملی تبدیل شده است و چرخ و فلک شهر لندن، نمونه عینی این ادعاست که هم اکنون به عنوان یکی از نمادهای اصلی شهر لندن به حساب می آید.

با نگاهی گذرا به تاریخچه شهربازی ها می توان دریافت اولین شهربازی ها با وسایل چوبی ساخته شده اند، اما آن شهربازی های قدیمی شباهتی به شهربازی های امروزی نداشت.

در آن زمان، هنوز سرمایه گذاران به سودآور بودن شهربازی ها امید نداشتند و گمان نمی کردند شهربازی بتواند به یک شغل پردرآمد تبدیل شود، اما با توجه به گسترش استقبال مردمی، شهربازی ها در بسیاری از کشورهای جهان توسعه کمی و کیفی یافت.

● تولد شهربازی ها در جهان

خیلی سخت است که بتوان با قاطعیت گفت شهربازی ها از چه تاریخی به بدنه شهرها اضافه شده اند، زیرا اولین شهربازی ها از گسترش تدریجی پارک های کوچک متولد شده اند و نمی توان خط و مرز دقیقی کشید که پارک ها در چه زمانی به شهربازی تبدیل شده اند.

از منظر دیگری هم می توان تاریخ شهربازی ها را به قبل از آتش سوزی و بعد از آتش سوزی تبدیل کرد.

بین سال های ۱۸۹۰ تا دهه ۲۰ قرن بیستم که اولین جرقه های ساخت شهربازی ها در جهان زده شد، اغلب وسایل موجود در شهربازی ها با چوب ساخته می شد.

اولین شهربازی ها به معنای امروزی در کشور آمریکا ساخته شد و شهرهای شیکاگو و نیویورک را می توان اولین شهرهای صاحب شهربازی به شمار آورد.

اما در سال ۱۹۵۰ میلادی، بسیاری از شهربازی های مطرح جهان به سمت ورشکستگی رفتند و با آتش سوزی های مهیبی که در وسایل چوبی شهربازی مشهور لوناپارک آمریکا اتفاق افتاد، انقلاب جدیدی در صنعت شهربازی ها رخ داد.

پس از یک دوره تعطیلی و رکود، بالاخره در سال ۱۹۵۵ شهربازی مشهور دیزنی لند در آمریکا با وسایل مدرن شروع به کار کرد و مهم ترین تمایز این شهربازی با همتایان قدیمی خود، تکیه بر فناوری های جدید و استفاده از اسباب بازی های فلزی بود.

اگر در شهربازی های قدیمی، چرخ و فلک های چوبی، استخرهای پرآب، تاب های ساده و الاکلنگ ها جولان می دادند، اما در شهربازی دیزنی لند، فناوری های مهندسی و علم روز به کمک سازندگان وسایل شهربازی آمد و آنها با تکیه بر علم و تجربه توانستند ترن های هوایی، کشتی های مکانیکی، تاب های الکتریکی و چرخ و فلک های برقی و فلزی بزرگی بسازند که تحولی بزرگ در تاریخ شهربازی ها رقم زد.

در همین حال کشورهای اروپایی نیز با تکیه بر دانش آمریکایی ها در ساخت وسایل مدرن شهربازی، به گسترش روزافزون شهربازی های خود پرداختند و هم اکنون نیز در بسیاری از کشورهای اروپای غربی، شهربازی های مدرنی به چشم می خورد.

اما امروزه همچنان حرف اول و آخر شهربازی های جهان را کشور آمریکا می زند و این صنعت با گردش مالی چند میلیون دلاری، تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی این کشور دارد.

● شهربازی های ایرانی؛ از سنگلج تا ارم

شهربازی یکی از صنایع نوپای ایرانی است که سابقه طولانی در کشور ما ندارد. شهربازی سنگلج را اولین شهربازی ایرانی می دانند و تا قبل از سال ۱۳۵۰ شمسی نیز این شهربازی در کنار شهربازی فان فار، مطرح ترین شهربازی های کشور به حساب می آمدند.

در این شهربازی ها، علاوه بر تاب و سرسره و الاکلنگ که پای ثابت شهربازی ها محسوب می شود، پای ترن های هوایی کوچک هم باز شد.

اما از دهه ۵۰ تا همین امروز، شهربازی ارم (پارک خرم سابق) مطرح ترین شهربازی کشور به حساب می آید. با گذشت زمان به کمیت و کیفیت وسایل این شهربازی اضافه شد و حالا از کارتینگ تا دارت کامپیوتری، بانجی جامپینگ، توفان الکتریکی و ده ها وسیله الکترونیکی جدید در شهربازی ارم به چشم می خورد.

در حالی که در چند دهه قبل، بیشتر وسایل این شهربازی از کشورهای دیگر وارد می شد، اما امروزه در داخل کشور نیز بسیاری از این وسایل تولید می شود.

علاوه بر شهربازی ارم، شهربازی تهران در بزرگراه چمران نیز تا سال های سال از گردشگران استقبال می کرد، اما در سال ۸۵ این شهربازی تعطیل شد تا شهربازی ارم، تنها شهربازی مطرح پایتخت باشد.

مرور تاریخچه شهربازی ها در ایران و جهان نشان می دهد با رشد علم و گسترش فناوری در حوزه های الکترونیک، مکانیک و کامپیوتر، شهربازی ها نیز از آن حالت ساده و ابتدایی خود فاصله گرفته اند و وسایل بازی های پیچیده تر به میدان رقابت وارد شده اند.

به همین دلیل است که می توان ادعا کرد در آینده ای نه چندان دور، شهربازی ها در سراسر جهان با هجوم وسایل مدرن تر و پیچیده تر روبه رو خواهند بود و در واقع می توان گفت شرایط به گونه ای درآمده است که دیگر بین گسترش علم و پیشرفته تر شدن شهربازی ها، رابطه مستقیم وجود دارد.

امین جلالوند