فارغ از مکان و زمان

درباره فیلم «گناهکاران»

فیلم «گناهکاران» در سینمای ایران نمونه‌ای است از تلاش برای ابقای سینمای داستانگو و قهرمان‌پرور که امروزه در سینمای ایران به مرز فراموشی رسیده است. ژانر تریلر شهری مخصوصا با زیرساخت نئونوآر، برای من محبوب‌ترین ژانر در سینما به حساب می‌آید. بنابراین تصمیم گرفتم ببینم آیا می‌شود فیلمنامه‌ای نوشت که حداقل تلاش برای خلق یک اثر آبرومند و پرکشش در آن چه به‌لحاظ نوشتاری و چه ساختاری دیده شود یا نه. اساس و فونداسیون یک فیلم، فیلمنامه آن است. اینکه ایده اصلی فیلم از کجا آمد داستان مفصلی دارد که مجالش اینجا نیست، ولی بعد از جرقه‌زدن این ایده در ذهنم، خودش خودبه‌خود شروع کرد به رشد پیدا کردن و شکل‌گرفتن تا اینکه متوجه شدم جلوی مانیتور کامپیوتر نشسته‌ام و آن را به انگلیسی برای فیلمی آمریکایی نوشته‌ام. در بازنویس‌هایی که در ایران انجام دادم، هیچ‌چیز اصلی تغییر نکرد.

نکات ریزی بود که در دیالوگ‌ها یا کنش شخصیت‌ها ایجاد شد. هیچ تلاشی هم برای ایرانیزه‌کردن اثر به وجود نیامد چون نگاه من به سینما اینگونه است. اگر می‌خواهیم فیلمی موفق در ژانر مورد نظر بسازیم اول باید قواعد اولیه‌اش را یاد بگیریم و بعد سعی کنیم آن را بومی کنیم. برای نوشتن نسخه ایرانی فیلم به معدود تلاش‌های قبلی که در سینمای ایران انجام شده بود نگاه کردم. قریبیان پدر در اکثر فیلم‌های پلیسی شهری خود بازی کرده بود و حتی برای یکی از آنها جایزه هم برده بود. با دیدن این تجربه‌ها، به این نتیجه رسیدم که در بیشتر آنها (فارغ از اینکه فیلم‌های خوب یا بدی هستند) یک نوع تلاش بیهوده برای سنتی‌کردن و ایرانیزه‌کردن گل‌درشت و بی‌مورد در این فیلم‌ها به چشم می‌خورد که نه‌تنها کمکی به اثر نمی‌کند بلکه توی ذوق هم می‌زند. در صورتی که داستان فیلم و در بعضی از موارد جزییات سکانس‌ها و حتی پلان‌ها، همگی تقلید و حتی کپی‌برداری از فیلم‌های خارجی و به‌خصوص آمریکایی بوده است. در عین حال هم می‌خواهند چهره‌ای بسیار ایرانی از پلیس نمایش دهند.

در فیلم «گناهکاران» سعی بر این بود که به روش دیگری تجربه کنیم. از خودمان پرسیدیم چرا فضای فیلم باید جغرافیا و زمان مشخصی را به ما معرفی کند و برای ما آشنا باشد. در نتیجه هدف این شد که فضا و محیط گناهکاران تداعی‌کننده مکان به‌خصوص و مشخصی نباشد تا با دیدنشان در فیلم، تماشا‌گر را به یاد محیط آشنای اطرافش بیندازد. درنتیجه زمان و مکان تا حد امکان از معادله پاک شد. هرچند همه ما می‌دانیم تمامی این شخصیت‌ها ایرانی هستند، اسامی ایرانی دارند و همگی به زبان فارسی صحبت می‌کنند و در یک جایی در نزدیکی ما زندگی می‌کنند. این داستانی است که در هر جای دنیا و در هر فرهنگی امکان وقوعش هست و محدود به زمان و مکان خاصی نیست. در این تجربه تک‌تک اعضای گروه و تیم سازنده یک هدف مشترک داشتند و آن، ساخت یک فیلم خوش‌ساخت و باکیفیت در سینمای امروز ایران بود. سینمایی که در آن قصه‌گویی و قهرمان‌پروری دیگر مرده است.

سام قریبیان

نویسنده فیلمنامه و مجری طرح «گناهکاران»