جهان مؤمنان، جهان روشنی‌است

وقتی درون آدمی پر از حضور خداوند می‌گردد و امید و توکل به خداوند، سرزمین روح را فرامی‌گیرد ایمان از راه رسیده است و شکوفه‌های محبت خداوند در سرزمین جان آدمی جوانه زده است و …

وقتی درون آدمی پر از حضور خداوند می‌گردد و امید و توکل به خداوند، سرزمین روح را فرامی‌گیرد ایمان از راه رسیده است و شکوفه‌های محبت خداوند در سرزمین جان آدمی جوانه زده است و اشاره کردیم ایمان در عین فراهم آوردن آرامش و صلح درون و ایجاد امید در روح و روان انسان سبب زیستن اخلاقی نیز می‌گردد و اخلاقی زندگی کردن یکی از نشانه‌های سلامت روان شمرده شده است...

وقتی نسبت انسان با خداوند از سر ایمان سامان می‌یابد نخستین حقیقت حقیقی که برای وی رخ می‌دهد درک حضور خداوند است در سراسر هستی یعنی انسان مومن در گام اول، جهان را به گونه‌ای می‌شناسد که هم موجودات عالم ثناگوی خداوند هستند و هم خداست که تمام هستی را دربرگرفته و به همه موجودات نور و وجود می‌بخشد. در سوره مبارکه حدید آمده است: «سبح‌ لله ما فی‌السموات و الارض و هو العزیز الحکیم. له ملک و السموات و لارض یحیی و یمیت.»

یعنی هر آنچه در آسمان و زمین است خدای پاک را تسبیح می‌کنند و بر کمال مطلق و خیر مطلق خداوند اقرار می‌ورزند و نیز خداوند است که مالک آسمان و زمین و همه عرصه وجود است و مرگ و حیات بودن و ماندن و آمدن و رفتن همه به دست خداوند است. البته در قرآن به آیات فراوانی از این دست برخورد می‌کنیم که هستی را یکپارچه به خداوند نسبت می‌دهد و از زیبایی‌های قرآن است که همگان را وامدار و آویخته فضل و رحمت خداوند قلمداد می‌کند.

می‌فرماید: «انتم‌الفقراء الی الله والله هوالغنی» فقط غنا از آن خداوند است و غیر او جز فقر و‌آویختگی هیچ از خود ندارد. اکنون توجه کنید در چنین وضعیتی شخص مومن چگونه رفتار می‌کند. شاید نخستین وضعی که در احوال مومنان رخ می‌دهد حالتی به نام خشیت باشد یعنی درک عظمت خداوند و همین کافی است تا خوی تند، خودپرستی و تکبر آدمی که بیشترین لطمات روحی را به انسان و دیگران وارد می‌کند و به عنوان بدترین آفت اخلاقی، مطرح است اندکی درمان پذیرد زیرا هیبت و عظمت خداوند وقتی آشکار شود، بی‌چیزی و فقر آدمی را نیز هویدا می‌کند که هرچه دارد از اوست و این وصف جمیل، خود موجب شرم از خداوند و خویشتنداری و دوری از آلودگی و دل نسپردن به گناه خواهد بود.

مومن خداوند را در همه سوی هستی می‌یابد و به این ترتیب جهان مومنان، جهان روشنی است که خداوند از هر سو به آن نظاره می‌کند و آن را مرئی و روشن می‌سازد. آن‌گاه وقتی لایه‌های زندگی و زوایای تاریک آن از طریق حضور خداوند روشن شود انگیزه خویشتنداری و پاکدامنی و شرم از خداوند در وجود آدمی قدرتمند می‌گردد و آدمیان می‌آموزند که حریم اخلاق را پاس دارند و روی از گستاخی و بی‌پروایی بشویند هنگامی که آتش حضور خداوند در تمام صحنه‌ها و لحظه‌های زندگی در برابر دیدگان مومنان شعله‌ور باشد جفا کردن در حقوق دیگران و خطا کردن اخلاقی، به مرزهای پایینی از رفتار انسان سقوط می‌کنند و امکان زیستن اخلاقی برای آدمی فراهم می‌گردد.

اوست نشسته در نظر من به کجا نظر کنم/ اوست گرفته شهر دل من به کجا سفر برم

به این ترتیب در گام نخست ایمان در جان مومن سبب می‌گردد تا آدمی خداوند را به عنوان ناظری پاک، منصف، خیرخواه و فراگیر، همواره در زندگی و وجود دریابد و همین موجب پرهیز از تن سپردن به رفتار ناروا و بالاتر رفتن انگیزه‌های اخلاقی و نیز زدودن غبار تکبر و نشاندن بذر دلگشای خشیت و فروتنی می‌گردد که موثرترین اقدامات اولیه زندگی اخلاقی است.

دکتر ناصر مهدوی

پژوهشگر