نقش کتاب و کتاب خوانی در توسعه فرهنگی

برای ما موجب کمال خوش وقتی است که با فرهنگی رشد کرده ایم که در آن, آغازگر برنامه های رسالت پیامبرمان, امر به خواندن است فرهنگی که در آن, خدای متعال به قلم و حرمت آن سوگند یاد می کند

برای ما موجب کمال خوش وقتی است که با فرهنگی رشد کرده ایم که در آن، آغازگر برنامه های رسالت پیامبرمان، امر به خواندن است. فرهنگی که در آن، خدای متعال به قلم و حرمت آن سوگند یاد می کند. فرهنگی که معجزه جاودانه آخرین پیام آور الهی را یک کتاب قرار داده است و همین نشانه اهمیت و ارجمندی کتاب و والایی نوشته های هدف دار است.

اصولا می توان گفت که کتاب زیربنای تمدن بشری است. به ویژه در عصر حاضر که روزگار دانش و تعقل و فرهنگ و تکنولوژی است، کتاب از بهترین وسایل ایجاد ارتباط و تفهیم و تفاهم به شمار می رود. به بیانی دیگر، حتی در روزگار رادیو، تلویزیون، ماهواره، رایانه و اینترنت، هنوز هم کلام مکتوب یعنی کتاب، وسیله بسیار خوب و ارزشمندی برای انتقال دانش ها، گسترش بینش ها، القای مفاهیم و ارزش ها و توسعه فکری و فرهنگی جوامع به شمار می رود.

درواقع، جامعه ای که می خواهد آزاد و آگاه زندگی کند، حتما باید به پدیده کتاب با چشم دیگری بنگرد. در چنین جامعه ای، هرگاه وفاقی مبتنی بر رشد و توسعه بخواهد شکل بگیرد، می باید کتاب به عنوان یک عنصر اصلی و تأثیرگذار در آن مطرح باشد و والاترین جایگاه را در همه نهادهای فردی و اجتماعی از آن خود سازد. به گونه ای که هیچ کس، در هیچ جا، هیچ عذری برای کتاب نخواندن نداشته باشد. زیرا کتاب یکی از راه های کسب دانایی، توانایی و موفقیت است و آدمی را در فهم و درک درست و تمیز راست از ناراست، مدد می رساند.

دکتر رابرت لیندز؛ زندگی فردی را به مثلثی تشبیه کرده که به سه دیوار محدود می شود و این دیوارها محدودیت هایی را در انجام خواسته های وی پدید می آورد. او، یکی از این دیوارها را فناپذیری آدمی دانسته و می گوید این دیوار، پیوسته ثابت و تغییرناپذیر است، چرا که مرگ همواره در انتظار همه ماست. وی دومین عامل محدودکننده را استعداد فطری- اعم از جسمانی و عقلانی- برمی شمرد، اما اذعان می کند که عبور از این دیوار، بسیار سخت و دشوار نیست. زیرا استعداد را تا حدودی می توان بهبود بخشید و افزایش داد. به عقیده او، سومین مانع، دیوار جهل و نادانی های انسان است، اما خوشبختانه این دیوار، درهایی دارد که می توان آن ها را گشود و درحالی که میزان زمان و انرژی ما، نقش محدودکننده ما را ایفا می کند، دانش و مهارت را محدودیتی نیست. چه آن که مجموعه دانش بشری، همواره در دسترس همه کسانی است که توانایی خواندن کتاب را دارا هستند و به این ترتیب می بینیم که کلید گذر از زندان محدودیت و ورود به دنیایی گسترده و ژرف، تملک کتاب ها و بهره وری از آن هاست.»

بر این اساس می توان گفت مطالعه، طلوع طلیعه آگاهی و زندگانی است و تماس مداوم با روشنایی. مطالعه، کوچ از خزان تنهایی فرد، به سوی بهاران جامعه است. مطالعه خیزشی از اعماق ظلمت تا بلندای نور است و کتاب، کاج بلند کرامت، کیوان آسمان معرفت، کاروان معانی ناب، کشتزار کمال و کیمیای زنده دلان است.

کتاب، گنجینه باران و بهاران است. کتاب، آغوش گسترده دانایی و مهر است. کتاب، تبسم روح، تباشیر پگاه فرزانگی، تبرک اندیشه های پویا، ائتلاف آب و آینه و آگاهی، ارغنون ارزش ها، بیاض بینایی و برکه برزیگران روشنایی است.

هم از این روی می توان گفت جامعه ای که اندیشه پیشرفت و جهش و توسعه را در سر می پروراند، به ناچار باید در محضر کتاب زانو بزند و در جستجوی یافتن راه های کمال و سعادت و پویایی برآید. بی گمان بالندگی فردی و اجتماعی در سایه تلاش و آگاهی و ایمان و عمل فراهم می آید و این همه در پرتو کتاب های ارزشمند و مفید در جان و اندیشه انسان نفوذ و رسوخ می کند.

کتاب خوب، بینایی و بصیریت آدمی را افزایش می بخشد، او را متعادل و هوشمند و توانا بار می آورد. دست و دل و اندیشه اش را هم زمان می پروراند و نظم و قانون و مشارکت و همدلی را در وجودش نهادینه می سازد. بدیهی است که انسان این گونه هرگاه در پرتو دانایی ها و آگاهی های حاصل از کتاب خوانی به خردورزی، حسن تفاهم، احترام متقابل، نیک اندیشی و عاقبت نگری و راستی و درستی و انصاف دست یابد و طهارت نفس و پاکیزگی درون و برون زینت افزای وجودش شود و نیز هرگاه با خلاقیت و پایداری و در سایه بیداری و آگاهی ناشی از کتاب خوانی به رفع نقایص خود و جامعه خویش بیندیشد و تا آن جا که توان دارد، در این راه بکوشد، هم خویشتن خویش و هم جامعه خود را سمت و سویی مقدس می بخشد و به حرکت در مسیر تلاش و رشد و پویش و بالندگی و توسعه و پیروزی هدایت می کند.

بدیهی است آراسته شدن همه شهروندان به چنین صفات زیبا، سازنده و تأثیرگذار در توسعه و پیشرفت، یکی از ثمرات کتاب خوانی یعنی کسب آگاهی های مادی و معنوی است. در حقیقت شهد همه فضیلت ها و معیار اصلی همه خوبی ها، پیوند «خود» با«خدا»ست که حصول به این مهم نیز در پرتو نورافشانی کتاب میسر است.

در پایان، باید توجه همگان را به این نکته مهم نیز معطوف داشت که خانواده ها در این زمینه مسئولیت خطیری را برعهده دارند. پدران و مادران باید بدانند که وظیفه آنان در قبال فرزندان شان تنها به تأمین غذا و پرورش جسمانی آن ها محدود نمی شود، بلکه پرورش و تغذیه فکری کودکان و نوجوانان از اهم وظایف والدین و مربیان به شمار می رود. به همین سبب؛ پدران، مادران و مربیان به عنوان الگوهای رفتاری فرزندان، باید خودشان اهل مطالعه باشند. هم خوب کتاب بخوانند و هم کتاب های خوب را مطالعه کنند و عملا آینده سازان جامعه را به کتاب خوانی خلاقانه و انتقادی برانگیزانند.

بنابراین، همگان بایستی به انحای گوناگون، به تقویت مسئله کتاب خوانی و نشر و ترویج کتاب های ارزشمند، هدفدار و آرمان گرا مدد برسانند.

درواقع، اعتلای فرهنگ کتاب خوانی، پی ریزی بنای توسعه فرهنگی جامعه تلقی می شود و در این جهاد مقدس، همگان از خرد و کلان باید شریک و سهیم باشند و برای این سازندگی، رشد، توسعه و معنویت گرایی، از دل و جان مایه بگذارند.

جواد نعیمی