راه ها و چاه ها

اگرچه در صنعت دارو موفقیت هایی داشته ایم اما سهم اندک ما از تولید جهانی, لزوم اتخاذ سیاست هایی اصولی تر از آنچه که هست را می طلبد

صنعت داروسازی همانند سایر صنایع تولیدی کشور، تابع شرایط خاصی است که تأمین هریک از این شرایط، می‌تواند تأثیر بسزایی بر امر تولید و صادرات برجای بگذارد. هرچند طی سال‌ها تولید و صادرات محصولات دارویی، مشکلات فراوانی در مسیر توسعه این صنعت وجود داشته، اما توجه جدّی به مشکلات و ارایه راهکارهای مفید می‌تواند منجر به پر شدن شکاف‌های موجود شود.

سطح کیفیت محصولات دارویی به عوامل مهمی‌همچون مواد اولیه مؤثر و کمکی، نوع و بسته‌بندی و برخورداری از تکنولوژی روز بستگی دارد.

قیمت کالا هم فاکتور تعیین‌کننده دیگری است که با توجه به الزام کارخانه‌های تولید دارو در ایران به تولید محصولات با حداقل قیمت، تأثیرات سویی بر کیفیت تولید برجای می‌گذارد. علاوه بر آن، نتیجه افزایش قیمت مواد اولیه، بیشتر شرکت‌های داروسازی را وادار کرده به دنبال مواد اولیه ارزان‌تر باشند. در سال گذشته ۴۳ درصد از پول مردم صرف خرید داروهای وارداتی شد، در حالی که قیمت داروهای وارداتی ۱۶ برابر قیمت تولیدات داخلی است و لزوماً تمامی‌داروهای وارداتی از بهترین کمپانی‌های دارویی وارد نمی‌شوند.

معضل دیگری که در صنعت داروسازی قابل ارزیابی است، کمبود نقدینگی در این صنعت می‌باشد.

صنعت داروی ایران، ظاهراً مستقیماً در معرض تحریم‌های بین‌المللی قرار ندارد، اما به دلیل خودداری اکثر کشورهای غربی از معامله با بانک‌های ایرانی، خریداران مواد اولیه دارویی با مشکل گشایش اعتبارهای بازرگانی، اعمال سیاست‌ های انقباضی از سوی نظام بانکداری و بدهی‌های انباشته شده بیمارستان‌های دولتی و سازمان‌های بیمه‌گر به شرکت‌های پخش دارو مواجه هستند که این امر، باعث به وجود آمدن بحران در این صنعت شده است. سختگیری‌های اعمال شده نظام بانکی برای اعطای تسهیلات، وضع صنعت داروسازی را در شرایط هشدار قرار داده است و چنانچه هر چه زودتر فکری برای رفع این مشکل نشود، زمینه ایجاد یک بحران در صنعت داروسازی به علت کمبود منابع فراهم خواهد شد. تمام این مسایل در حالی صورت گرفته که شرکت‌های داروسازی دیگر نمی‌توانند مواد اولیه خود را با استفاده از LC (اعتبار اسنادی) خریداری کنند و ناچار به خرید نقدی هستند. از این رو به علت فقدان نقدینگی، بخش بزرگی از مواد اولیه تولیدکنندگان دارو قابل ترخیص از گمرک نیست. از سوی دیگر، خواب سرمایه در چرخه دارویی سنگین است و همین مسأله مشکل نقدینگی را برای واردکننده و توزیع‌کننده تشدید کرده است. در نتیجه عدم پذیرش LC از سوی این شرکت‌ها، فروشندگان خارجی مواد اولیه دارویی و داروها به علت بسته شدن کانال‌های اصلی گشایش اعتبار مالی، تولیدکنندگان داخلی دارو را مجبور به استفاده از روش‌های نقدی، یا از طریق حواله کردن پول و یا از طریق صرافی‌ها می‌نمایند که این امر، هزینه خرید مواد اولیه را افزایش می‌دهد.

● عدم رقابت پذیری در صنعت دارویی کشور

صنعت داروسازی تنها صنعتی است که در سال ۳ بار بازرسی می‌شود. طبیعی است که صنعتی با چنین سخت‌گیری، فاکتور اول را که سلامت است لحاظ می‌کند، اما فاکتورهایی همچون قیمت و رقابت برای آن لحاظ نمی‌شود. لذا از آنجا که این صنعت نمی‌تواند در قیمت‌گذاری محصولاتش و کسب بازارهای کشور آزادانه عمل کند، نمی‌توان انتظار داشت که صنعت پویا و مؤثری باشد، در حالی که در مقوله قیمت دارو برای محصولات وارداتی، این آزادی عمل وجود دارد و عملاً قیمت مصرف‌کننده دارو، تابع قیمت تعیین شده از سوی فروشنده خارجی است.

● ضعف تکنولوژی

صنعت داروسازی از نظر تولید، مشکلات مهمی‌ دارد و هماهنگی‌های لازم برای توسعه این صنعت در ایران، همگام با صنعت داروسازی در جهان و به ویژه نوآوری‌هایی که در سیستم‌های دارویی جهان مانند بایوتکنولوژی و نانوتکنولوژی به وجود آمده رشد نکرده است. به علاوه، افزایش قیمت تمام شده ناشی از فرسودگی خطوط تولید و پایین بودن ظرفیت تولید، نسبت به ظرفیت اسمی ‌در برخی واحدها نیز در توجیه‌ناپذیری تولید مؤثر بوده‌اند.

● پیشنهاد‌هایی برای بهره‌وری صنعت داروسازی

با توجه به مزیت‌های صنایع داروسازی، سرمایه‌گذاری که می‌خواهد وارد این بخش شود باید همواره این مسأله را مورد توجه قرار دهد که نه تنها حامی بزرگی همچون دولت پشتیبان سرمایه‌اش است، بلکه می‌تواند از این شرایط به بهترین نحو استفاده نموده و شرایطی را برای ورود و گسترش فعالیت در این صنعت وضع نماید که دورنمای کوتاه‌مدت خود را به زمینه‌ای بلندمدت برای افزایش بازدهی تبدیل کند.

هم‌اکنون بخشی از بازار دارویی برخی کشورها در دست ایران است، لذا باید با مزیت سنجی از واردات دارو‌های قابل ساخت در کشور جلوگیری نمود و از محدودیت به ممنوعیت حرکت نموده و اتکای خود را از بازارهای سنتی و اتفاقی به بازارهای دایمی‌در جهت برنامه‌ریزی‌های بلندمدت سوق داد.

در این راستا، بسیاری از بانک‌ها برای ورود به این عرصه دارای زمینه‌های مساعدی می‌باشند و طرح حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی را در راستای کار خود قرار داده و از آنجا که از فرصت‌های اساسی پیش روی این صنعت، تبادل با مراکز علمی ‌و تحقیقاتی پیشرفته دنیا در راستای آشنایی با دانش داروهای گران و کمیاب می‌باشد، لذا بانک‌ها می‌توانند با شرکت‌های داروساز وارد قرارداد شده و پروژه‌های معرفی شده از سوی آنها را بررسی و وارد حیطه عمل و تولید نمایند و از امتیاز سودآوری آن بهره‌مند گردند. بهره‌برداری از بازار سرمایه اولیه نیز در تأمین مالی دارایی‌های بلندمدت صنعت داروسازی کشور ضروری می‌باشد.

● افزایش حضور در صنعت با تأمین نقدینگی

گردش نقدینگی در صنعت داروسازی، سالانه حدود هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است که سهم تسهیلات بانکی در این بخش ۴۰ درصد می‌باشد. در مجموع، نیاز صنعت دارویی کشور از منابع بانکی بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد تومان است. از طرفی میزان منابع و سپرده‌های این صنعت بسیار بالا بوده و در صورتی که بانک بتواند انتظارات آنها را برآورده نماید، آنها نیز حاضرند تا این منابع را در اختیار بانک قرار دهند. در این شرایط اقتصادی و با رقابت موجود بین بانک‌ها برای جذب منابع، این عامل نوعی فرصت ممتاز تلقی می‌شود. در این راستا سیستم بانکی می‌تواند خواستار تأسیس صندوق حمایت از صنایع داروسازی داخلی گردد و همکاری خود را با این صنعت، منوط به این امر قرار دهد. در این صورت با اطمینان قدم بر می‌دارد و می‌داند که در صورت عدم ایفای تعهدات طرف معامله، نهادی وجود دارد که از متضرر شدن بانک جلوگیری نموده و ریسک حاصل از اعطای تسهیلات وی را کاهش دهد.

● تأمین مالی ماشین‌آلات

از جمله نیازهای صنعت داروسازی ، ماشین‌آلات و تجهیزات داروسازی است که سیستم بانکی و بازار سرمایه می‌توانند در این زمینه با تأمین این امکانات در کنار این صنعت قرار گرفته و تأمین آنها را از داخل در اولویت قرار دهد. لذا برای این مورد و در جهت گسترش خدمات و افزایش سودآوری صنعت، در صورتی که بتوان این نیازها را در داخل تأمین نمود، می‌توان از طریقLC داخلی، این قراردادها را منعقد نموده و در صورتی که نیاز به تأمین از شرکت‌های خارجی احساس شود، با توجه به تحریم‌های موجود و امکان گسترش آنها در آینده، بانک از قراردادهای ارزی در موارد اطمینان و ریسک پایین استفاده نماید. از طرفی برای توجیه‌پذیر بودن این طرح‌ها و در نظر گرفتن پیشرفت به روز آن، بانک باید تسهیلات ارایه شده را از لحاظ بازگشت سرمایه مورد بررسی قرار داده تا ریسک اعطای منابع خود را کاهش دهد.از سوی دیگر، بازار بکر سرمایه اولیه کشور می‌تواند در خدمت صنعت داروسازی کشور باشد.