نگاهی گذرا به آثار پنج فیلمساز تاثیرگذار سینمای دینی

نام فخیم زاده را بیشتر با آثار اکشن و پلیسی به یاد می آوریم و سینمای مورد علاقه او نیز همین نوع سینماست

ٓ● داوود میر باقری

این کارگردان ۵۲ ساله جزو کارگردان‌هایی است که ابتدا کارش را از تلویزیون آغاز و سپس وارد سینما شد. وی ورودی جنجالی به سینما داشت. اولین فیلم بلند او کمدی معروف «آدم برفی» (۱۳۷۳) است که در زمان خود رنگ پرده را ندید و با تغییر در سیاست‌های فرهنگی کشور توانست اکران شود. میرباقری تاکنون چهار اثر شاخص دینی شخصیت محور درباره چهره‌هایی چون امام علی(ع)، حضرت عبدالعظیم‌(ع)، شوذب و مختار ساخته است. آنچه میان بیشتر قهرمانان میرباقری به چشم می‌خورد، آمال و آرزوهایی است که دارند: از حضرت علی(ع) که امام معصوم است و حسابش از دیگر کاراکترها جداست که بگذریم، حس آرمان‌گرایانه شخصیت‌های او ویژگی مشترک آثار اوست که موجب شده تفاوتی میان فیلمی چون «آدم برفی» و «مختارنامه» به لحاظ محتوا و اندیشه حاکم بر آن نباشد. یکی چون عباس در«آدم برفی» آرمان پوشالی‌اش به خدشه‌دار شدن هویتش منجر می‌شود و یکی چون مختار، آرمانش که همان حس قدرتمند انتقام جویی‌اش هویتش را رقم می‌زند. حضرت عبدالعظیم (ع) (از پیروان امام هادی) به عشق امام زمان برای اشاعه پیام امامش راهی ایران می‌شود و به درجه‌ای می‌رسد که زیارت او در ری مساوی زیارت سیدالشهدا (ع) در کربلا می‌شود و دیگری چون شوذب که از یاران علی(ع) است که حب هوس‌آلودش به حمیرا به متلاشی شدن خانواده و رویارویی‌اش با فرزند علی می‌شود.

● مهدی فخیم‌زاده

نام فخیم‌زاده را بیشتر با آثار اکشن و پلیسی به‌یاد می‌آوریم و سینمای مورد علاقه او نیز همین نوع سینماست. (هرچند بیشتر آثار او مجموعه‌های تلویزیونی است که در این یادداشت تفاوتی میان این دو قائل نشده‌ام) اما وی تنها کارگردانی است که تاکنون درباره دو امام معصوم فیلم ساخته، اولی «تنهاترین سردار» بود که به زندگی امام حسن(ع) می‌پرداخت و برخلاف توجه مردم به این نوع آثار، موفقیت قابل توجهی نداشت و دومی نیز«ولایت عشق» بود که به زندگی امام رضا(ع) می‌پرداخت و مورد توجه عده زیادی از مردم واقع شد. برگ برنده فخیم‌زاده جلوه‌های بصری و زیبایی‌شناسی مجموعه بود. یکی از آنها به تصویر کشیدن کاراکتر امام با رعایت همه خط قرمزها بود. استفاده از فرخ نعمتی که صدای باوقار و دلنشینش به همراه حرکت‌های آرام و باطمانینه‌اش در تاثیرگذاری روی مخاطب بسیار موثر واقع شد. از دیگر ویژگی‌های آثارفخیم‌زاده حضور پررنگ زنان است که در قالب روایت‌های دراماتیک درون داستان به درستی در جای خود قرار می‌گیرند.

● شهریار بحرانی

سازنده دو فیلم مذهبی پرفروش «مریم مقدس» و «ملک سلیمان» که اولی در زمان خود(۱۳۷۹) جزو پرفروش‌های سال شد و دومی هم تا اینجای اکرانش موفق ظاهر شده و طبق گفته تهیه‌کننده به فروش بالای دو میلیارد دست یافته است. مشکل اصلی این دو فیلم بحرانی ضعف فاحش آن در فیلمنامه است که متاسفانه در هر دوی این فیلم‌ها نیز تکرار شده است. عدم شخصیت‌پردازی مناسب و ریتم ناهمگون به کار بحرانی ضربه زده است. هر چند که به‌لحاظ کارگردانی نسبت به «مریم مقدس»، پیشرفت داشته است. «مریم مقدس» و «سلیمان نبی» هر دو در موقعیتی تقریبا مشابه قرار می‌گیرند. اولی تهمت بی‌عفتی را متحمل می‌شود و باید تلاش کند بر فشار جامعه پیرامونش غلبه کرده و حقانیت‌اش را به اثبات رساند. و دومی برای رسیدن به جامعه آرمانی و هدایت مردم به مقابله با شیاطین و اجنه برمی خیزد تا به شیوه‌ای متفاوت با مورد اول، حقانیتش را برای مردم به اثبات برساند. بحرانی برخلاف میرباقری که تمام تمرکز خود را روی قهرمان‌اش می‌گذارد، به قدری اسیر مسائل حاشیه‌ای و پیرامون کاراکتر اول خود (یا حتی دیگر بخش‌های فیلم) می‌شود که در پایان فیلم بیننده نمی‌تواند تصویری واضح و روشن از او را در خاطرش ثبت کند.

● فرج الله سلحشور

اولین کار سینمایی او بازی در «توبه نصوح»(۱۳۶۰) بود. وی تاکنون سه اثر دینی با نام‌های «ایوب پیامبر»، «مردان آنجلس» و «یوسف پیامبر» ساخته که آخرین ساخته او به‌رغم تمام جنجال‌های پیرامونش مورد استقبال زیادی از سوی مردم مواجه شد. اما در طرف دیگر عده‌ای از منتقدان نیز به انتقاد از ساختار فیلم و اشتباهات تاریخی آن پرداختند که از سوی سلحشور متهم به سیاسی کاری شدند. تنها نکته‌ای که می‌توان درباره این فیلم گفت این مطلب است که داستانی که خداوند به آن لقب «احسن القصص» داده، بسیار بسیار متفاوت با چیزی بود که دیدیم.

● نادر طالب زاده

نام طالب‌زاده را بیشتر در برنامه‌های تحلیلی سینمای جهان می‌شنویم. وی بیشتر از آنکه علاقه‌مند سینما باشد به رسانه علاقه دارد و سینما تنها بخشی از مشغولیت ذهنی اوست. وی به‌رغم پرکاری‌اش در حوزه رسانه، فیلمساز کم‌کاری است اما در میان همین آثار اندک نام دو فیلم «بشارت منجی» و «مسیح» به چشم می‌خورد که اولی در پی برقراری دیالوگی میان مسلمانان و مسیحیان و تنها با هدف انتقال یک پیام ساخته شد و دیگری نیز به معجزات حضرت مسیح می‌پرداخت. این دو فیلم خواسته یا ناخواسته، بر خلاف ساختار کاملا متفاوت‌شان با آثار جشنواره‌ای معمول اما با همان نیت (نمایش دربیرون ایران) بیشتر از اینکه مخاطب داخلی را در نظر گیرند به سرمایه‌گذاری روی مخاطب خارجی پرداختند که نتیجه آن عدم استقبال مردمی به فیلم شد. قطعا با خود می‌گویید پس شهرام اسدی و «روز واقعه»‌اش چه شد!؟ باید بگویم که «روز واقعه» یکی از ماندگارترین فیلم‌های تاریخ سینماست که روز عاشورا را دستمایه اصلی فیلمش قرار داده، اما به دلیل کم کاری کارگردانش و البته یگانه بودن این فیلم در کارنامه آثار اسدی نامش در این فهرست قرار ندارد.

امیرعباس صباغ