حساسیت پوست نوزاد

فرزند, عزیز ترین موجود برای هر پدر و مادری است آنها حاضرند هر مشکلی برای خودشان پیش بیاید اما برای فرزندشان نه حال اگر فرزندت نوزاد باشد و پوست او دچار تغییراتی شود که ندانی باید چه کنی, این حس عجز بیشتر آزار دهنده می شود مخصوصا اگر نگران درمان به موقع و موثر باشی و اینکه نکند جای این ضایعه روی پوست فرزندت بماند و او بخاطر این مشکل در بزرگسالی دلخور و غمگین شود

فرزند، عزیز‌ترین موجود برای هر پدر و مادری است. آنها حاضرند هر مشکلی برای خودشان پیش بیاید اما برای فرزندشان نه. حال اگر فرزندت نوزاد باشد و پوست او دچار تغییراتی شود که ندانی باید چه کنی، این حس عجز بیشتر آزار‌دهنده می‌شود؛ مخصوصا اگر نگران درمان به موقع و موثر باشی و اینکه نکند جای این ضایعه روی پوست فرزندت بماند و او بخاطر این مشکل در بزرگسالی دلخور و غمگین شود....

سوژه این هفته «میزگرد زیبایی»، نوزاد یک ماهه‌ای به نام فاطمه است که مادرش مشکل او را در ایمیلی به همراه عکسی از فرزندش برای «سلامت» فرستاده. مشکل نوزاد این خانم را با کارشناسان «سلامت» در میان گذاشتیم و نظرهایشان را جویا شدیم.

مادر فاطمه از مشکل پوستی نوزاد یک ماهه‌اش می‌گوید:

● اختلاف‌نظر دو پزشک

فرزندم ۲۰ روزه بود که جوش‌هایی دور دهان و بعد روی گونه‌ و پیشانی‌اش ظاهر شد. وقتی جوش‌ها بیشتر شد، نگران‌تر شدم. هر کس به دیدن من و فرزندم می‌آمد، توجیهی برای این جوش‌ها داشت. یکی معتقد بود این جوش‌ها از گرمی است. می‌گفتند کمی خنکی بخور یا عرقیات خنکی مثل کاسنی روی پوستش بمال یا به او بخوران. دیگری می‌گفت عرق‌سوز شده، کمی لباس‌هایش را کم کن یا اینکه از کثیفی است و یکی معتقد بود باید هر روز نوزاد را به حمام ببری و... کمی خنکی خوردم و نوزادم را یک روز در میان حمام بردم اما وقتی دیدم وضعیتش تغییری نکرد، به متخصص کودکان مراجعه کردم.

ایشان معتقد بودند که این ضایعات اگزماست. سوال‌هایی در مورد سابقه ابتلا به آلرژی در خانواده پرسیدند و بعد از اینکه گفتم خودم به نیکل حساسیت دارم، مطمئن شدند و مصرف برخی موادغذایی آلرژی‌زا را برایم ممنوع کردند و ۲ پماد کورتونی دادند که بسیار موثر بود و به محض استفاده از آنها پوست نوزادم مثل آینه صاف و نرم شد. اتفاقا برای مشکلی به متخصص پوست مراجعه کرده بودم و در مورد مشکل پوستی دخترم هم با ایشان صحبت کردم اما ایشان گفت این دارو‌ها اصلا مناسب نیست و باید فورا آنها را قطع کنم و مرطوب‌کننده بدون چربی و شربت ضدحساسیت تجویز کردند. در حال حاضر جوش‌ها نسبتا کمتر شده اما هنوز به‌طور کامل برطرف نشده است. چه باید بکنم؟

● نگاه متخصص اطفال

پزشکان از رنگ پوست نوزادان چه می‌فهمند؟

دکتر اکبر کوشانفر

فوق‌تخصص نوزادان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

پوست شیرخواران و کودکان از نظر بررسی رنگ و برجستگی و وجود دانه‌های برجسته اهمیت زیادی دارد و مادران که مدام با نوزادشان در تماس‌اند، باید به این موارد توجه داشته باشند و از پزشکان متخصص کودکان در رابطه با بثورات پوستی سوال ‌کنند. رنگ پوست نوزاد در بدو تولد قرمز ارغوانی، گاهی به دلیل کم‌خونی رنگ‌پریده و گاهی به دلیل کمبود اکسیژن کبود است. اگر نوزاد مبتلا به زردی باشد، رنگ پوست به زرد گرایش می‌یابد و با توجه به رنگ پوست پزشک می‌تواند بیماری نوزاد را تشخیص دهد و درمان‌ کند. ? نکته زیر از نکته‌های تشخیصی مهم درباره رنگ پوست نوزادان در طب اطفال است:

۱. در بدو تولد گاهی لک‌های قرمزی روی پوست نوزاد دیده می‌شود به نام آنژیوم یا ماه‌گرفتگی. اگر سطح ماه‌گرفتگی کم و در نقاط آسیب‌پذیر نباشد، معمولا اقدام خاصی نیاز نیست و این لک‌ها به تدریج تا ۶ ماهگی از بین می‌رود اما اگر لک‌های قرمز عروق خونی در بخش‌های حساس مثل اطراف چشم، دهان، ناحیه تناسلی و... باشد، چون امکان بروز عفونت یا خونریزی وجود دارد، توصیه می‌شود به پزشک کودکان مراجعه کنید تا اقدام‌های درمانی لازم انجام شود.

۲. گاهی به دلیل حساسیت یا رعایت نکردن مسایل بهداشتی، پوست باتکس نوزاد قرمز و حساس و گاهی پوسته‌پوسته و عفونی می‌شود. در صورت بروز این مساله در درجه اول باید نوع پوشک را عوض و نظافت را رعایت کرد. شیرخواران از بدوتولد باید تحت‌مراقبت‌های بهداشتی باشند و یک روزدرمیان آنها را حمام کرد و بعد از هر اجابت‌مزاج، شسته شوند. در فواصل حمام و نظافت بهتر است شیرخوار را پوشک نکرد و بازگذاشت تا بدنش در مجاورت هوا قرار بگیرد و از رشد عفونت‌های قارچی جلوگیری شود. از پمادهای مخصوص برای از بین بردن ضایعات عفونی و قارچ نیز می‌توان استفاده کرد.

۳. گاهی به دلیل آلرژی یا حساسیت، لک‌های برجسته قرمزرنگی روی پوست کودکان به وجود می‌آید که به «کهیر» مشهور است. این حساسیت‌ها به صورت نقشه‌های جغرافیایی و برجسته است و خارش دارد. حساسیت به موادغذایی‌ سس‌دار، فست‌فودها و برخی میوه‌ها مثل کیوی یا انبه و غذاهای کنسروی به وجود می‌آید. درمان این ضایعات فقط حذف موادغذایی آلرژی‌زاست. در صورتی که خارش زیاد باشد، لازم است شربت‌های آرام‌بخش ضدخارش و پماد تجویز شود.

۴. برخی بیماری‌های عفونی مانند سرخجه، سرخک، مخملک و آبله‌مرغان هم ضایعات پوستی دارند. اغلب آنها در کودکی بروز می‌کنند و واگیردار هستند. مادران در صورت بروز مشکلات پوستی، باید ضمن رعایت مسایل بهداشتی، به متخصص کودکان برای تشخیص و درمان مراجعه کنند.

● نگاه کارشناس ارشد تغذیه

خدیجه رحمانی

عضو هیات علمی انستیتو تغذیه کشور

مشکلات پوستی از جمله جوش و اگزما جزو ناراحتی‌های رایج در میان نوزادان است. ۲۰درصد نوزادان در سراسر دنیا به جوش‌های نوزادی مبتلا هستند. گاهی نوزادان با این جوش‌ها متولد می‌شوند و گاهی ۴- ۳ هفته بعد از تولد این جوش‌ها ظاهر می‌شوند. معمولا بروز جوش در پسرها شایع‌تر است و تا ۸- ۶ ماهگی ادامه دارد. در مورد دلیل بروز جوش‌های نوزادی باورهای درست و غلطی میان عامه مردم وجود دارد مثل اینکه عامل بروز این جوش‌ها خوردن گرمی در دوران بارداری یا شیردهی یا حمام نبردن هرروزه نوزاد یا کثیفی خون است. اما در واقع دلیل بروز این جوش‌ها تغییرات هورمونی اواخر دوران بارداری مادر است. در هفته‌های آخر مقداری از هورمون‌ها از طریق جفت به نوزاد نفوذ پیدا می‌کند و باعث افزایش ترشح غددچربی پوست می‌شود. بعد از تولد هم ممکن است این هورمون‌ها از طریق شیر به نوزاد منتقل شود. با توقف شیردهی در بیشتر موارد، این جوش‌ها ناپدید و هنگام گریه‌کردن یا تحریک‌ نوزاد دوباره تشدید می‌شوند. اگر جوش‌ها بعد از ۳ ماهگی هنوز وجود داشته باشند، بهتر است با متخصص پوست مشورت شود. اگر وضعیت تغذیه‌ای مادر طبیعی باشد و از داروها به‌خصوص استروییدهای خوراکی و موضعی یا داروهای ضدافسردگی و ضدبارداری استفاده نکند، احتمال بروز جوش در فرزندش کمتر می‌شود.

اما دریافت چربی در دوران بارداری خطر بروز جوش را افزایش می‌دهد. ارتباط بسیار مستقیمی بین چربی شیر و چربی غذایی مادر وجود دارد و حتی نوع چربی مصرفی مادر در نوع چربی‌ شیر موثر است به همین دلیل مادر باید به میزان و نوع چربی مصرفی خود توجه داشته باشد. بهتر است مادران تغذیه متعادلی داشته باشند، از تمام موادمغذی به مقدار لازم دریافت کنند، از مصرف موادغذایی فرایندشده و حاوی افزودنی و موادرنگی و چربی‌های مضر پرهیز و تا جای ممکن کربوهیدرات‌های ساده و موادقندی کمتر مصرف کنند و کربوهیدرات‌های پیچیده نظیر غلات کامل، نان سبوس‌دار و حبوبات را در برنامه غذایی خود بگنجانند. مصرف میوه و سبزی هم در سلامت پوست نوزاد تاثیر‌گذار است. حذف غذاهای حاوی اسیدچرب ترانس مثل روغن جامد، شیر، مارگارین، شیرینی‌ها، غذاهای سرخ شده و بیسکویت‌ها از برنامه غذایی مادر شیرده و اجتناب از مصرف مواد محرک شیمیایی بهداشتی، غذایی آرایشی و محیطی نیز به بهبود جوش نوزادی کمک می‌کند. مصرف روغن زیتون، نارگیل، ماهی‌های چرب و پروبیوتیک‌ها به‌خصوص ماست نیز بسیارمفید است. اگر علت بثورات پوستی اگزما یا آلرژی باشد، باید دنبال زمینه ژنتیکی در خانواده گشت.

● نگاه متخصص پوست

دکتر بهروز باریک‌بین

عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

۸ مشکل پوستی نوزادان

برخی از مشکلات پوستی نوزادان به درمانی خاص نیاز دارد و برخی بدون درمان به‌تدریج برطرف می‌شوند. در اینجا به برخی بثورات جلدی دوران نوزادی و شیرخوارگی اشاره می‌کنیم:

هیپرپلازی سباسه: این ضایعات به صورت دانه‌های سفیدزرد ریز و فراوان بیشتر در پیشانی، بینی، لب بالا و گونه شیرخوار ظاهر می‌شوند و نشانه چاق‌شدن غدد چربی پوست است. این ضایعات به‌تدریج خودبه‌خود کم و طی چند هفته اول زندگی کاملا ناپدید می‌شوند.

میلیا: دانه‌های سفیدکوچکی هستند که شامل کیست‌های ریز حاوی ماده کراتین لایه‌لایه‌اند. این دانه‌ها شبیه مرواریدهای خیلی ریز سفیدرنگ هستند و در نوزادان بیشتر روی صورت، لثه و خط وسط کام قرار دارند. این ضایعات هیچ خطری ندارند و خودبه‌خود رفع می‌شوند البته به صلاحدید پزشک با یک‌سوزن استریل ظریف قابل‌تخلیه هستند.

لک سالمون: گاهی در ناحیه بین ابروها، پلک‌ها، لب بالا و در قسمت پشت گردن یک لک صورتی رنگ جلب‌نظر می‌کند که هنگام گریه‌کردن شیرخوار واضح‌تر می‌شوند. این ضایعات نشانگر گشادی عروق موضعی هستند و معمولا چند ماه باقی‌می‌مانند و ممکن‌است در زمان گریه‌کردن یا تبخیر درجه حرارت محیط بیشتر قابل‌دیدن شوند. بیشتر ضایعات به‌تدریج کمرنگ و ناپدید می‌شوند ولی در مناطق پشت گردن و نواحی پشت‌سر اغلب باقی می‌‌مانند.

اریتم سمی: این ضایعات شامل دانه‌های زرد سفید به قطر ۲- ۱ میلی‌متر و با حاشیه قرمزرنگ هستند که در ۵۰ درصد شیرخواران هنگام تولد دیده می‌شود. آنها خوش‌خیم هستند و خودبه‌خود برطرف خواهندشد. هیچ میکروبی داخل دانه‌های چرکی اریتم سمی وجود ندارد. علت بیماری مشخص نیست و طول دوره بیماری نیز کوتاه است و هیچ درمانی لازم نیست. پس برخلاف اسم ترسناک این ضایعات، هیچ خطر خاصی شیرخوار را تهدید نمی‌کند.

عرق‌جوش(میلیاریا): این حالت از احتباس عروق تجمع‌یافته از مجاری غده عرق در نتیجه بسته شدن با توده‌های شاخی به وجود می‌آید. عرق‌جوش در بیشتر موارد با حرارت و هوای مرطوب ایجاد می‌شوند ولی ممکن است با حرارت بالا نیز به‌وجود آیند. این بثورات در شیرخوارانی که به آنها لباس خیلی گرم می‌پوشانند حتی در طول زمستان در فضای بسته به وجودمی‌آیند. گاهی ضایعات عرق‌جوش به صورت دانه‌های شفاف و بدون التهاب و گاهی به صورت ضایعات قرمز التهابی هستند. ضایعات معمولا محدود به جایگاه‌های بسته یا نواحی چین‌مانند گردن یا زیربغل است. معمولا عرق‌جوش‌های سطحی شفاف و بی‌التهاب و عمیق‌ترها قرمز و ملتهب هستند.

اگزمای سرشتی یا درماتیت آتوپیک: بسیاری از شیرخوارانی که زمینه آلرژی دارند تا ماه سوم زندگی ضایعه پوستی ندارند اما از همین زمان است که دچار خشکی، قرمزی و پوسته‌ریزی روی گونه‌ها می‌شوند. شیرخوار اغلب به علت خارش ضایعات ناآرام است. به‌تدریج ممکن‌است ضایعات ترشح‌دار و سپس عفونی شوند. با چهاردست ‌وپا راه افتادن شیرخوار، ساعد و ساق پا نیز درگیر و با بزرگ‌تر شدن شیرخوار چین‌های گردن، آرنج و‌ زانو هم دچار قرمزی و التهاب می‌شوند. شیرخواران آتوپیک به بسیاری از مواد آلرژی دارند و باید بیماری آنها را کنترل کرد تا آرامش پیدا کنند. لباس‌های پشمی برای این شیرخواران خارش‌زاست. برخی موادغذایی و حتی شیرگاو می‌تواند مشکل آنها را تشدید کند.

درماتیت سبوره: این اختلال ممکن است در ماه اول زندگی آغاز شود و در طول سال اول آزاردهنده باشد. برخلاف درماتیت آتوپیک، شیرخوار مبتلا به این درماتیت اغلب آرام است و خارش ندارد. پوسته‌ریزی و دلمه‌دار شدن ناحیه کف‌سر که اغلب آن را کلاهک گهواره‌ای می‌نامند، ممکن است علامت اولیه و گاهی تنها تظاهر بیماری باشد. این بیماری ممکن است صورت، گردن، نواحی پشت گوش، زیربغل و ناحیه پوشک را درگیر کند.

لک مونگولی: در ۵۰ درصد نوزادان در بدو تولد لک‌ تیره‌رنگی در پشت ناحیه لگن ظاهر می‌شود که به لک‌ مونگولی معروف است. این لک‌ها از

۶ تا ۱۱ ماهگی باقی می‌ماند و به مرور از بین می‌رود درگیری کف دست و پاها در شیرخواران باید پزشک را به فکر بیماری گال بیندازد. ضایعات اگزمایی دور چشم‌‌ها، دور دهان و در ناحیه تناسلی نیز می‌تواند نشانه کمبود روی باشد.

بسیاری از بیماری‌های جلدی در شیرخوارگی و نوزادی خودبه‌خود بهبود می‌یابند و اهمیت زیادی ندارند اما برخی از آنها اهمیت ویژه دارند و حتی می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌های مهم و سیستمیک باشند بنابراین معاینه نوزاد و شیرخوار مبتلا به وسیله متخصصان پوست در کنار متخصص اطفال اهمیت زیادی دارد.

● نگاه متخصص پوست

دکتر حسین طباطبایی

استاددانشگاه علوم پزشکی تهران

پوست نوزادان

محتاج ضدآفتاب نیست

▪ با توجه به توضیحاتی که مادر این نوزاد دادند، تشخیص شما هم اگزماست؟

بله، به احتمال زیاد مبتلا به اگزمای آتوپیک یا ارثی هستند. برخی کودکان از ۵/۱ تا ۲ ماهگی دچار ضایعات قرمز خارش‌داری روی گونه‌‌ها می‌شوند و زمینه ابتلا به آلرژی در خانواده این نوزادان مبتلا وجود دارد. در ماه اول زندگی، چون بدن آنتی‌ بادی نمی‌سازد، آلرژی آتوپیک ظاهر می‌شود و تا پایان شیرخوارگی ادامه خواهد داشت. داروها می‌توانند بیماری را کنترل کنند اما در بهبود کامل آن تاثیری ندارند. بعد از ۲ سالگی، بیماری خاموش می‌شود و تا قبل از بلوغ عود نخواهدکرد. بعد از بلوغ هر از گاهی بیماری عود می‌کند اما هرگز درمان نمی‌شود.

▪ وجه تمایز آلرژی آتوپیک با عرق‌جوش یا سایر جوش‌های نوزادی در چیست؟

ضایعات ناشی از عرق‌سوز، میلیا و... مدت زیادی ادامه‌دار نخواهدبود و به سرعت بهبود پیدا می‌کند. اگزمای آتوپیک برخلاف سایر مشکلات بهبود پیدا نمی‌کند و فقط کنترل می‌شود.

▪ آیا تغذیه مادر در دوران شیردهی تاثیری در ایجاد این بیماری دارد؟

نه، در بروز این بیماری فقط عوامل ژنتیکی موثرند اما عوامل فرعی نیز در تشدید این بیماری نقش دارند. مثلا خوردن موز، توت‌فرنگی و زرده تخم‌مرغ می‌تواند آلرژی آتوپیک را تشدید کند. گاهی شیرمادر یا شیرگاو برای این کودکان مضر است و باید از شیر گیاهی سویا استفاده کنند. البته به دلیل فواید بی‌شمار شیرمادر، در فرم خفیف آلرژی آتوپیک نیازی به قطع شیردهی نیست.

▪ معمولا چه درمان‌هایی برای این کودکان تجویز می‌شود؟

یک مرطوب‌کننده و چرب‌کننده بدون چربی تا پوست کودک رطوبت خود را از دست ندهد. حتی لازم است شب‌ها در اتاق این کودکان دستگاه بخور روشن کرد تا پوست بدنشان خشک نشود. شربت ضدحساسیت نیز تجویز می‌شود که در شکل خفیف معمولا فقط شب‌ها و اگر شدید باشد، صبح و شب باید مصرف شود. اگر اگزما خیلی شدید باشد، برای چند روز می‌توان از پمادهای کورتونی استفاده کرد تا از التهاب و شدت بیماری کاسته شود. بعد از چند روز پمادهای غیراستروییدی تجویز می‌شود.

▪ چرا استفاده از پمادهای کورتونی توصیه نمی‌شود؟

کورتون فورا اثر می‌کند و موقتا التهاب و خارش را از بین می‌برد و چون این اثر موقتی است، مادر به استفاده از این پمادها عادت می‌کند و مرتب دوز دارو را بالا‌تر می‌برد اما اگر کورتون بیش از چند روز استفاده شود پوست را نازک می‌کند و مویرگ‌های زیر پوست بیرون می‌زند. علاوه بر این، مصرف طولانی‌مدت کورتون باعث پوکی استخوان، زخم‌معده و... می‌شود.

▪ در مراقبت از کودکان آتوپیک مادر باید به چه مسایلی توجه کند؟

دمای اتاق نباید خیلی‌گرم یا خیلی‌سرد باشد و هنگام خواب هم باید هوای اتاق را مرطوب نگه‌داشت. حمام روزانه یا یک روز در میان ایرادی ندارد، به شرطی که از شوینده‌های قوی و آب‌داغ استفاده نشود. بعد از حمام نیز باید فورا با مرطوب‌کننده‌ها بدن نوزاد را چرب کرد. لباس و پوشک کودک نباید حساسیت‌زا باشد. در نهایت اگر علایم ظاهر شد، حتما با مشاوره با پزشک باید دارودرمانی را آغاز کرد.

▪ استفاده از ضدآفتاب برای نوزادان و کودکان توصیه می‌شود؟

به هیچ‌وجه. ضدآفتاب باید از ۲ سالگی به بعد، آن هم در صورتی که کودک مرتب در آفتاب باشد، استفاده شود. فقط باید با پوشاندن لباس مناسب به بچه و استفاده از سایه‌بان او را از آفتاب حفظ کرد.

سمیه مقصودعلی

«میزگردزیبایی» درباره مشکل پوستی نوزاد یک ماهه با حضور

دکتر حسین طباطبایی و بهروز باریک‌بین متخصصان پوست دکتر اکبر کوشانفر متخصص اطفال و خدیجه رحمانی کارشناس ارشد تغذیه