سینما و سالی که نکو بود

مهمترین رویدادهای سینمایی سال ۸۸ در یک نگاه

نمایش فیلم «درباره الی» در سینماها و فروش میلیاردی و جوایز جهانی این فیلم از مهمترین رویدادهای سال بود. رفع توقیف «به‌رنگ‌ارغوان»، شرکت آن در جشنواره و نمایش عمومی فیلم هم از دیگر اتفاقات سال ۸۸ بود. در سینمای ایران هم هر سال و مثل هر حوزه دیگری شاهد رویدادها و اتفاقات زیادی هستیم. سالی که گذشت در سینمای ایران دهها و شاید صدها اتفاق ریز و درشت شکل گرفت که برخی از آنها اهمیت ویژه‌ای دارند و در آینده سینمای ایران می‌توانند تأثیرگذار باشند. وقتی که به پشت سر نگاه می‌کنیم در سینمای ملی ما اتفاقات ویژه‌ای را شاهد خواهیم بود که در این گزارش به بررسی بعضی از مهمترین سرفصل‌های آن پرداخته‌ایم.

● مدیران جدید در سینمای ایران

پس از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری، هیأت دولت با تغییرات اساسی فعالیت خود را آغاز کرد. این تغییرات شامل حضور دکتر سیدمحمدحسینی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز شد و درنتیجه مدیریت سینمای ایران هم با تغییرات جدیدی مواجه گشت. مهمترین اتفاق در حوزه مدیران سینمایی را می‌توان به جواد شمقدری مربوط دانست. روز شنبه ۴ مهر حکم انتصاب شمقدری کارگردان سینما و مشاور هنری رئیس‌جمهور در دوره نهم به عنوان معاون سینمایی وزیرارشاد از سوی دکتر حسینی صادر شد.

پس از معرفی شمقدری به عنوان معاون سینمایی (به جای مهندس جعفری جلوه) موجی از خوشنودی در میان سینماگران ایجاد شد. دلیل این امر برخی ایده‌های وی در راستای تلطیف فضای سینما در حوزه مسئولیت قبلی (مشاور هنری رئیس‌جمهور) بود؛ ازجمله گردهمایی سینماگران با رئیس‌جمهور، وساطت برای رفع مشکل نمایش «درباره الی» و... بالطبع پس از حضور جواد شمقدری در جایگاه معاون سینمایی وزارت ارشاد برخی تغییرات و برنامه‌های جدید هم اعلام شد که کلیت سینمای ایران را تحت تأثیر قرار داد. ازجمله این تغییرات معرفی سیدعلیرضا سجادپور به عنوان مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی بود. مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی هم سیداحمد میرعلایی شد که پیش از آن دراختیار مجید شاه‌حسینی بود.

● رفع توقیف فیلم‌ها

یکی ازمهمترین اتفاقات سینمایی سال ۸۸ رفع توقیف از فیلم‌هایی بود که در دوره‌های مختلف امکان عرضه و نمایش را پیدا نکرده بودند. این موضوع تقریباً طی ۴ ماه (یعنی از اوایل مهر تا آغاز جشنواره) بحث‌هایی را برانگیخت و درنهایت هنگام برگزاری بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به پایان رسید و چند فیلم از آثار توقیف شده به نمایش درآمدند. در روزهای برگزاری جشنواره فیلم فجر آثاری همچون «به رنگ ارغوان» ساخته ابراهیم حاتمی کیا پس از ۵ سال، «تسویه حساب» کار تهمینه میلانی پس از ۲ سال و «صد سال به این سال‌ها» از سامان مقدم پس از ۲ سال به نمایش درآمدند. حتی فیلم‌هایی مثل «هیچ» از عبدالرضا کاهانی و «آتشکار» ساخته محسن امیریوسفی هم در یکی دو نوبت برای اهالی رسانه و منتقدان به نمایش درآمدند.

● برگزاری جشنواره فیلم فجر

برگزاری جشنواره فیلم فجر از مهمترین رویدادهای سینمایی سال است که دهها فیلم و چندهزار سینماگر را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. جشنواره فیلم فجر امسال که دوره بیست و هشتم خود را پشت سر گذاشت با تفاوت‌هایی نسبت به دوره‌های پیشین روبه‌رو بود ازجمله تغییر در زمان برگزاری، انتخاب دبیر مستقل، برگزاری در برج میلاد به عنوان محل اصلی آن، برگزاری در ۱۰ استان کشور، رشد کمی آثار حاضر در جشنواره، حضور سینماگران جدید و جوان و... گفتنی است در این باره گزارش مفصلی در همین ویژه‌نامه ارائه کرده‌ایم.

● جشن سینمای غیررقابتی

جشن سینما که مراسمی غیردولتی است، با تلاش و همت خانه سینما (به عنوان بزرگترین نهاد غیردولتی سینمایی) هر سال برگزار می‌شود. این مراسم مصادف با روز ملی سینما (۲۱ شهریور) برپا می‌شود و آثار سینمایی اکران شده یا نشده مورد قضاوت قرار می‌گیرند. سیزدهمین جشنواره سینما با حاشیه‌ها و مسائلی همراه بود، ازجمله آن که در این دوره به صورت رقابتی برگزار نشد. در روز اختتامیه هم (که ۲۷ شهریورماه بود) با اهدای چند جایزه به عنوان تندیس شایستگی به ناصر تقوایی، نیکو خردمند و تیکران تومانیان جشنی مختصر برگزار شد.

● ۱۶۱ جایزه برای سینمای ایران

سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب به عنوان یکی از موفق‌ترین عرصه‌های سینمای جهان شناخته شده است. در این سالها کمتر فستیوال یا محفل سینمایی است که اثری از سینمای ایران در آن شرکت نداشته باشد. محصول این حضور گسترده تا امروز ۱۷۰۸ جایزه بین‌المللی است که ۷۰۰ جایزه از این میان در ۵ سال گذشته به دست آمده است. در سال ۸۸ نیز سینمای ایران موفقیت‌های زیادی را کسب کرد که در این باره می‌توان گفت ۱۶۱ جایزه و ۳۵ داوری توسط سینماگران و هنرمندان ایرانی را شامل می‌شود.

● فروش‌های میلیاردی

امسال فروش آثار سینمایی در اکران تهران و شهرستان‌ها با وضع مناسبی روبه‌رو بود و چند فیلم از مرز فروش یک میلیارد تومانی گذشتند. در سال ۸۸ فروش بسیاری از فیلم‌ها در گیشه سینماهای تهران و شهرستانها از مرز ۵۰۰ میلیون تومان گذشت و چند فیلم هم از مرز یک میلیارد تومان گذشتند. ازجمله فیلم «اخراجی‌ها۲» ساخته مسعود ده‌نمکی، «دوخواهر» کار محمد بانکی، «کتاب قانون» از مازیار میری و «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی. بد نیست بدانید که تا امروز تنها ۹ فیلم از مرز یک میلیارد تومان فروش گذشته‌اند که ۴ فیلم از این میان در سال ۸۸ به روی پرده رفتند. افزایش فروش ۳۵۰ درصدی آثار سینمایی و افزایش مخاطب و ضریب اشغال صندلی‌ها ازجمله ویژگی‌های اکران سال ۸۸ بود.

● رکورد اکران فیلم در یک سال

یکی از بزرگترین معضلات سینمای ایران موضوع پخش و توزیع آثار سینمایی بوده است. این مشکل گرچه همچنان باقی است اما در سالی که پشت سر گذاشتیم با وضع بهتری روبه‌رو بودیم. بنا به اعلام شورای صنفی نمایش در ۳۰ سال گذشته تعداد فیلم‌های به نمایش درآمده در هر سال بین ۴۵ تا ۴۷ فیلم بوده اما برای اولین بار این رکورد شکسته شد و نمایش فیلم‌های روی پرده از عدد ۶۰ گذشت.

● جشنواره‌های معتبر

در این که سینمای ایران فضایی پر از جشنواره دارد شکی نیست، بسیاری از جشنواره‌ها قدیمی‌ترند و برخی برای اولین‌بار راه‌اندازی می‌شوند. اما هرچه هست این جشنواره‌ها با دو هدف اصلی کشف استعدادهای جدید و ترغیب سینماگران به ساخت فیلم‌هایی با موضوع جشنواره برگزار می‌شوند. در میان جشنواره‌های برگزارشده در سالی که گذشت دو جشنواره فیلم مستند «سینما حقیقت» و جشنواره فیلم کوتاه تهران از مهمترین این رویدادها بودند. جشنواره سینما حقیقت که سومین دوره خود را پشت سر می‌گذاشت از ۲۳ تا ۲۹ مهرماه در سینما فلسطین تهران برگزار شد و آثار مستند را در شاخه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار می‌داد. جشنواره فیلم کوتاه تهران هم که ویژه آثار کوتاه (مستند- داستانی- انیمیشن) سینماگران به خصوص کارگردانان جوان، در سال ۸۸ و از ۲۰ تا ۲۵ آبان ماه در دو بخش اصلی سینمای ایران و بین‌الملل برگزار شد. این رویداد بیست و ششمین دوره خود را پشت سر گذاشت و صدها فیلم از سینمای جوانان را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.

● تولید آثار عظیم

تولید آثار فاخر و عظیم (بیگ پروداکشن) چند سالی است در دستور کار سینمای ایران قرار گرفته و در سال ۸۸ شکل جدی‌تری به خود گرفته است.

سال گذشته پروژه «ملک سلیمان» با هزینه چندمیلیارد تومانی در دست تولید بود که در نهایت به کارگردانی شهریار بحرانی به بار نشست و در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. این فیلم که به داستان قرآنی زندگی حضرت سلیمان (ع) می‌پردازد از صداگذاران و تکنیسین‌های فنی (در بخش رایانه‌ای و جلوه‌های ویژه) همچنین آهنگسازان چینی و هنگ کنگی بهره برده است. البته بیش از ۳۰ تکنیسین و هنرمند ایرانی هم در شاخه‌های فنی فرصتی برای کارآموزی پیدا کردند که می‌توانند در آینده سینمای ایران نقش مهمی ایفا کنند.

فیلم «روز رستاخیز» هم به کارگردانی احمدرضا درویش در روزهای آخر بهمن ماه در بم جلوی دوربین رفت که به واقعه عاشورا و شرح دلاوری‌های حضرت ابوالفضل‌(ع) می‌پردازد. برای این کار بیش از یک سال زمان فیلمبرداری صرف خواهد شد و در بخش خصوصی سرمایه‌گذاری مناسبی روی آن صورت گرفته و تولیدکنندگان روی پخش جهانی‌اش به خصوص در کشورهای عربی حساب بازکرده‌اند.