شاید در وین

برای دومین بار در عمر ۴۵سالهٔ سازمان کشورهای تولیدکنندهٔ نفت ”اوپک“ اجلاس این سازمان در ایران و در شهر اصفهان تشکیل شد گرچه انتخاب دبیرکل اوپک از جمله موضوعات اصلی اجلاس بود, اما این تصمیم مهم به اجلاس آینده در وین موکول شد در عین حال در نشست اصفهان تغییر ترکیب سبد نفت خام اوپک مورد موافقت قرار گرفت

انتخاب دبیرکل

با وجود آنکه انتخاب دبیرکل در دستور کار کنفرانس اوپک قرار داشت، یک مقام دفتر امور اوپک در گفتگو با روند اقتصادی از عدم اجماع اعضاء در این‌باره خبر داد و به این ترتیب انتخاب دبیرکل به اجلاس بعدی، که در ماه مه (خرداد) در وین تشکیل می‌شود، موکول گردید. انتخاب دبیرکل اوپک در ابتدا براساس ترتیب حروف نام کشورهای عضو انجام می‌شد. سپس تاریخ پیوستن کشورها به اوپک مبنای کار قرار گرفت. تا سال ۱۹۸۳ همهٔ اعضاء یکبار دبیرکلی را تجربه کردند، اما هنگامی که برای بار دوم نوبت به ایران رسید به‌دلیل جنگ تحمیلی و پاره‌ای سیاست‌های جهانی سبب شد که ایران از این حق محروم شود. از سال ۱۹۹۴ تاکنون ایران دو نامزد برای این پست معرفی کرده است: حسین کاظم‌پور اردبیلی و هادی‌ نژادحسینیان، اما اعضاء با انتخاب این دو مخالفت کرده‌اند.

بهاء نفت

یکصدوسی‌وپنجمین نشست وزیران نفت کشورهای عضو اوپک در ۲۵ اسفند در اصفهان در شرایطی برگزار شد که قیمت‌های جهانی نفت سیر صعودی را طی می‌کرد. در چنان وضعیتی نمایندگان کویت و امارات‌متحدهٔ عربی به هنگام ورود به اصفهان خواستار ”حفظ سقف تولید نفت در سطح فعلی“ بودند، حال آنکه نمایندهٔ عربستان از افزایش تولید حمایت‌ می‌کرد. در بیانیهٔ پایانی اجلاس اعلام گردید که اوپک سقف تولید خود را در اسرع وقت به ۵/۲۷ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد. افزوده بر این به ریاست کنفرانس اختیار داده شد تا در صورت تداوم سطح قیمت‌ها در سطح فعلی و یا افزایش بازهم بیشتر آن، پس از مشورت با رؤسای هیئت‌های عضو، اجازهٔ تولید بیشتر نفت را به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز اعمال کند.

البته باید در نظر داشت که گرچه رقم رسمی سقف تولید اوپک ۵/۲۷ میلیون بشکه در روز است، اما هم‌اکنون برخی از اعضاء این سازمان بیش از سهمیهٔ در نظر گرفته شده تولید می‌کنند. از سوی دیگر میزان تولید عراق، که به‌دلیل شرایط خاص آن کشور مشمول سهمیه‌بندی اوپک نیست، حدود دو میلیون بشکه در روز است که با منظور کردن آن، تولید اوپک از مرز ۲۹ میلیون بشکه فراتر می‌رود. این میزان تولید در تاریخ اوپک بی‌سابقه است. اما با وجود تصمیم اوپک مبنی بر افزایش میزان تولید، قیمت نفت همچنان در بازار افزایش یافت؛ چندان که صندوق بین‌المللی پول از احتمال افزایش بهاء نفت تا سطح بشکه‌ای ۱۰۰ دلار سخن به میان آورد و بانک جهانی نیز دریارهٔ اوج‌گیری بهاء نفت همراه با افزایش نرخ بهره، هشدار داد. بنابر تحلیل بانک جهانی ادامهٔ این وضعیت رشد اقتصاد جهانی را از ۸/۳ درصد در سال ۲۰۰۴ به ۱/۳ درصد در سال جاری کاهش می‌دهد. در مقابل اعضاء اوپک با بررسی وضعیت بازار نفت بر این نکته تأکید کردند که با توجه به عرضهٔ کافی نفت، میزان ذخیره‌سازی تجاری در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در پایان سه‌ماههٔ چهارم سال ۲۰۰۴ در سطح مطلوب و حتی فراتر از میانگین پنج‌سال گذشته است.

در بیانیهٔ پایانی اجلاس اوپک از جمله دلایل افزایش بهاء نفت زمستان بسیار سرد نیمکرهٔ شمالی، انتظار تداوم رشد بی‌وقفهٔ تقاضا در میان‌مدت، فشار و نوسان قیمت حاصل از افزایش فعالیت‌ غیرتجاری‌ها در بازارهای سلف‌خری و صندوق بازنشستگی، تنش‌های ژئوپولیتیک، کمبود ظرفیت مؤثر پالایشگاهی و مشکلات موجود در بخش پائین‌دستی دانسته شده است. بیانیه همچنین خواستار آن شده است که طرف‌های ذینفع، اعم از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان غیراوپک، با تلاش‌های مشترک به رفع چالش‌های صنعت نفت و مشکلات تأثیرگذار بر بخش پائین‌دستی صنعت نفت بپردازند.

تغییر ترکیب سبد نفت خام

پیشنهاد هیئت عامل و کمیسیون اقتصادی برای تغییر ترکیب سبد نفت خام‌های اوپک از سوی نمایندگان کشورهای عضو در اجلاس اصفهان مورد موافقت قرار گرفت و مقرر شد دبیرخانهٔ سازمان به‌صورت آزمایشی، روزانه و به موازات سبد نفت خام کنونی، سبد جدید پیشنهادی را محاسبه و ارزیابی کند. نتیجهٔ کار در اجلاس بعدی بررسی و براساس آن تاریخ اجرائی شدن شیوهٔ جدید اعلام خواهد شد.سبد معمول نفت خام اوپک از هفت نوع تشکیل شده است. سبد جدید شامل ۱۱ نوع نفت خام صادراتی عمده تمام کشورهای عضو است که وزن آنها براساس تولید و صدور به بازارهای عمده تعیین می‌شود.