رشد فزآینده عملیات اکتشاف در آب های عمیق خاور دور

طی ۲۰ سال آینده, اکتشاف نفت و گاز در حوزه های آب های عمیق خاور دور به دلیل رشد تولید اهمیت جهانی پیدا خواهد کرد تاکنون نتایج اکتشاف در این منطقه مبهم بوده است, اما اکتشافات بیشتر مشخص کرده که ذخایر آب های عمیق این منطقه بیشتر ذخایر گازی هستند

در این بررسی، منطقه خاور دور در میان دیگر مناطق جهان مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد و با استفاده از اطلاعات اکتشاف و تولید جهانی، روندهای منطقه‌ای بررسی می‌شوند. در این مقاله واژه ”آب‌های عمیق“ اشاره به عمق ۲۰۰ متری یا بیشتر از ۲۰۰ متر دارد و منظور از واژه آب‌های فوق عمق ۵۰۰ متر یا بیشتر است.

پیشینه جهانی اکتشاف در آب‌های عمیق

اولین چاهی که در این نوع حوزه‌ها حفر شد در عمق بیش از ۲۰۰ متری بود. گزارش‌های منتشر شده حاکی از آن است که حفاری در آب‌های عمیق در دهه ۱۹۶۰ در جزیره NEWFOUNDLAND در ساحل خاوری کانادا آغاز شده است. اما اولین گزارش از اکتشاف هیدروکربور در آب‌های عمیق مربوط به شرکت Deminx-Agip در سال ۱۹۷۱ در ترینیداد بوده است.

در بخش‌ آب‌های فوق عمیق اولین چاه در سال ۱۹۷۴ توسط شرکت شل در کشور گابن حفر شدو در سال ۱۹۷۶ شرکت ESSO اولین اکتشاف هیدروکربوری را در عمق بیش از ۵۰۰ متری در کشور تایلند به ثبت رساند. در اواسط سال ۲۰۰۲، رکورد جهانی حفاری در عمق آب (در خارج از منطقه خلیج مکزیک) متعلق به شرکت پتروبراس برزیل در عمق ۲۸۷۹ متری بود. در حال حاضر رکورد جهانی متعلق به خلیج مکزیک در عمق ۲۹۷۰ متری است که توسط شرکت Unocal این حفاری انجام شده است. تا نیمه سال ۲۰۰۲ تعداد ۳۷۰۸ حلقه چاه توصیفی و اکتشافی در حوزه‌های آب‌های عمیق در سطح جهان حفر شد که از این تعداد در حدود ۲۷۳۰ حلقه چاه‌های پر فشار (Wildcat) و ۹۷۸ حلقه چاه توصیفی بوده‌اند. ایالات متحده آمریکا با ۴۰ درصد از کل چاه‌های حفر شده رتبه اول را در جهان دارد و پس از آن اروپا با ۱۸ درصد، آفریقا ۱۲ درصد، آمریکای لاتین ۱۰ درصد، خاور دور ۹ درصد، استرالیا ۵ درصد و کانادا ۲ درصد قرار دارند، خاورمیانه و کشورهای CIS کمتر از ۱ درصد از کل تعداد چاه‌های حفر شده را دارند.

متوسط موفقیت دسترسی به چاه‌های پرفشار در سطح جهان ۲۸ درصد و بالاترین درصد موفقیت در آفریقا با ۳۹ درصد به ثبت رسیده است. ذخایر حوزه‌های کشف شده در آب‌های عمیق در حدود ۱۸ میلیارد بشکه معادل نفت خام برآورد شده که شامل ۴۷ میلیارد بشکه نفت خام و بیش از ۴۰۰ تریلیون فوت مکعب گاز است. اروپا بیشترین حجم این ذخایر را با ۲۴ درصد از کل ذخایر جهان دارا است و به‌دنبال آن آفریقا ۲۱ درصد و کشورهای ۱۸CIS درصد، با وجود سطوح پائین حفاری در این کشورها، آمریکای لاتین و استرالیا هر کدام ۱۲ درصد، ایالات متحده ۹ درصد و خاور دور با ۴ درصد ذخایر بعد از آنها، قرار دارند. Forntier Canada و خاورمیانه کمتر از یک درصد ذخایر آب‌های عمیق را در اختیار دارند.

به‌طور کلی ۶۲ درصد از ذخایر آب‌های عمیق گاز و ۳۸ درصد را نفت خام تشکیل می‌دهند و اگر تنها حوزه‌های واقع در آب‌های فوق عمیق را در نظر بگیریم این نسبت اندکی به نفع نفت خام تغییر خواهد کرد.

وضعیت خاور دور

اولین مجوز آب‌های عمیق در خاور دور برای منطقه شمال‌غربی جزیره Cebu در دریای Visayan واقع در کشور فیلیپین صادر شد. این مجوز در ماه می سال ۱۹۶۰ به شرکت آمریکائی Asiatic Oil اعطاء شد، شرکت‌های Mobil و ESSO نیز بخشی از این کنسرسیوم بودند و از آن زمان به بعد بیش از ۴۶۰ قرارداد یا امتیاز در منطقه خاور دور اعطاء شده است که بخش قابل توجهی از آنها در مناطقی با عمق بیش از ۲۰۰ متر قرار دارند.

توزیع امتیازات یا قراردادهای فعال در میان کشورهای خاور دور همگن نیست، زیرا تعداد زیادی از قراردادها در دهه ۱۹۶۰ به کشور ژاپن اعطاء شد. پس از ژاپن بزرگترین نقش را هند دارد.

در حدود ۸۷۵ هزار کیلومترمربع از مساحت حوزه‌های آب‌های عمیق خاور دور در عمق بیش از ۲۰۰ متر قرار دارند که از این میزان ۵۴ درصد به ژاپن، ۲۱ درصد به هند، ۵ درصد به اندونزی و ۵ درصد به مالزی تعلق دارد. کل قراردادهای امتیاز آب‌های عمیق این منطقه در حدود ۳۰ درصد از مساحت حوزه‌های دارای مجوز را در برمی‌گیرند.

در خارج از ژاپن شرکت توتال فیناالف بزرگترین شرکت عملیاتی است که موقعیت بسیار خوبی در پاکستان داشته است و پس از آن شرکت مورفی، شل، کونوکو و پتروناس قرار دارند. بیش از ۲۰ شرکت در حوزه آب‌های عمیق منطقه خاور دور فعالیت می‌کنند. نمودار شماره ۴ تصویر واضح‌تری از فعالیت در حوزه آب‌های عمیق را به استثنای ژاپن نشان می‌دهد دوره ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۸، دوره‌ای است که بیشترین قرارداد فعالیت در حوزه آب‌های عمیق خاور دور واگذار شده است. بحران اقتصادی این منطقه در سال ۱۹۹۸ و کاهش قیمت‌های جهانی نفت خام سبب کاهش فعالیت‌های اکتشافی در آب‌های عمیق و هم در حوزه‌های خشکی شد.

دوره ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۵ دوره اوج اعطای مجوز اکتشاف در آب‌های عمیق منطقه خاور دور بوده است و در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ توجه صنعت نفت به سرتاسر منطقه خاور دور افزایش یافت و کشورهای چین، میانمار، مالزی، فیلیپین و ویتنام امتیازات زیادی را در بلوک‌های مرزی آب‌های عمیق به شرکت‌های نفتی بین‌المللی اعطا کردند. در این دوره کشور فیلیپین به یک بازیگر عمده در آب‌های عمیق تبدیل شد، اما به‌دلیل اینکه قراردادهای این کشور کوتاه‌مدت بودند به سرعت از دور خارج شد. طی این دوره (اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰)، کانون اصلی آب‌های عمیق منطقه خاور دور شامل حوزه‌های شرق اندونزی و شرق دریای Java، فیلیپین و ویتنام به‌علاوه مالزی و بخشی از جنوب دریای چین می‌شد.

---