غفلت از سهم موسیقی محلی انقلابی

در زمان وقوع انقلاب اسلامی همزمان با اعتراضات و تظاهرات مردمی که در خیابان ها صورت می گرفت, هنرمندان بومی هر منطقه نیز به سهم خود در تلاش بودند در حرکت های انقلابی مردم سهیم باشند و در براندازی حکومتی که از آن رضایت نداشتند, شرکت کنند

در زمان وقوع انقلاب اسلامی همزمان با اعتراضات و تظاهرات‌ مردمی که در خیابان‌ها صورت می‌گرفت، هنرمندان بومی هر منطقه نیز به سهم خود در تلاش بودند در حرکت‌های انقلابی مردم سهیم باشند و در براندازی حکومتی که از آن رضایت نداشتند، شرکت کنند.

در این میان، اقوام ایرانی اعتراضات خود را با خواندن شعرهای مختلف به نمایش گذاشتند. برخی اقوام زودتر و برخی نیز دیرتر به این فکر افتادند. بخصوص اقوامی که سابقه مبارزه با نظام پهلوی اول و دوم را داشتند، سریع‌تر به این فکر افتادند.

برخی هنرمندان اقوام بختیاری، قشقایی، کردهای غرب کشور، کروانچ‌های ترکمن و عاشیق‌های آذری نیز کارهای انقلابی متعددی را ارائه کردند اما به دلیل این‌که در ابتدای انقلاب امکان ضبط و استودیوی امروزی مهیا نبود، یک هنرمند بومی را به خانه‌ای دعوت می‌کردند که در آنجا ساز بنوازد و ضبط صوت معمولی و ساده‌ای را در برابر او قرار می‌دادند و صدایش را ضبط می‌کردند؛ صدایی که با پارازیت و خش فراوان همراه بود اما با تمام موانعی که بر سر راه هنرمندان وجود داشت، کارهایشان از سوی مردم جذب می‌شد و در ذهن‌ها می‌ماند.

در آن دوران یعنی در ابتدای ۱۳۵۷ تا اواسط سال‌ ۱۳۵۸ هنرمندان کارهای زیبایی انجام دادند؛ آثاری که فقط در ضبط صوت‌های دستی بود و هیچ کدام کارهای حرفه‌ای از نظر فنی محسوب نمی‌شد.

به همین دلیل آثار هنرمندان پس از یک دوره که دست به دست می‌چرخید، مسکوت می‌ماند و از ذهن‌ها دور یا حذف می‌شد، گرچه آنهایی که تاثیرگذارتر بودند هنوز در ذهن‌ها مانده‌ است.

افرادی که در آن دوران جزو جوانان این مرز و بوم بودند و اکنون به دوران میانسالی قدم گذاشته‌اند، این سرودهای بومی و انقلابی در ذهنشان ماندگار شده است.

در موسیقی لرستان و در زمان انقلاب، استاد درویش رضا منظمی که از آهنگسازان و نوازندگان برجسته و گرانقدر است، چهار ترانه مختلف را به زبان لری ساخت که بسیار تاثیرگذار بود.

تمام موسیقی‌های بومی در فضای خانگی ساخته و پرداخته و مدتی بعد نیز در بازار توزیع می‌شد، اما متاسفانه این آثار در حال فراموشی است و ای کاش دوباره از آنها یاد کنیم.

هدف من از طرح جشنواره خنیاگران انقلاب اسلامی نیز چیزی جز این نبود تا یاد آثار بومی و محلی با محتوای انقلابی را دوباره زنده کنم یا حتی آثار را دوباره بازسازی کنیم.

سهراب محمدی، عیسی قلی‌پور و حسین یگانه سرود‌های انقلابی بسیار تاثیرگذاری را به ایران هدیه کردند. آقایان بخشی‌ها مثل احمد بخشی حاتمی در شمال خراسان یا آقای بخشی دیگری در اسفراین هستند که تاثیرات بسیاری بر موسیقی انقلابی بومی داشتند.

سرود‌های آقای سهراب محمدی در روزهای انقلاب با مضمون‌های مختلف برای تحریک احساسات مردم اجرا می‌شد که از آن میان می‌توان به اشعاری مانند این بیت اشاره کرد:

ای مستکبر از کجا آورده‌ای این همه پول را

جز این است که خون مظلوم را مکیده‌ای؟

این آثار باید جمع‌آوری و بازنگری شود تا مجموعه‌ای کامل از سرود‌های انقلابی‌مان داشته باشیم. زیرا عده‌ای فکر می‌کنند تنها سرود‌هایی که از رادیو پخش می‌شد در وصف انقلاب بود و کمتر کسی آگاه است که در سایر نقاط ایران نیز سرود‌هایی انقلابی تولید و پخش شده‌ است.

در طول جریان انقلاب، خوانندگان و آهنگسازان بومی فراوانی بودند که به آثار آنها پرداخته نشد و به مرور از ذهن‌ها پاک شدند.

من به‌عنوان یک پژوهشگر برگزاری جشنواره‌هایی مثل جشنواره خنیاگر را در یادآوری این آثار موثر می‌دانم تا بتوانیم آثاری ماندگار را به آیندگان هدیه کنیم.

هوشنگ جاوید

پژوهشگر موسیقی