روی پنهان ادبیات روسیه در ایران

از چند دهه پیش بخش مهمی از ادبیات کلاسیک روسیه, به واسطه مترجمانی که به سراغ ترجمه ادبیات روسیه رفتند, در ایران شناخته شده است

از چند دهه پیش بخش مهمی از ادبیات کلاسیک روسیه، به‌واسطه مترجمانی که به سراغ ترجمه ادبیات روسیه رفتند، در ایران شناخته‌شده است. آثار نویسندگانی چون تولستوی، چخوف، داستایفسکی، گورکی، پاسترناک، شولوخوف، پوشکین و تورگنیف آثاری شناخته‌شده برای جامعه ادبی ایران هستند و در سال‌های بعدتر نیز آثار نویسندگان دیگری چون بولگاکف و ناباکوف به فارسی ترجمه شده‌اند. در سال‌های پیش از انقلاب در ایران، نویسندگان رئالیسم سوسیالیستی بسیار مورد توجه قرار گرفتند و بسیاری از آثار مهم آن دوران به فارسی برگردانده شد. اما ادبیات امروز روسیه و نیز نسلی از نویسندگانی که بعد از انقلاب اکتبر به جهان خارج مهاجرت کردند در ایران ناشناخته مانده‌اند. در سال‌های اخیر اما، آثاری از این نویسندگان به فارسی ترجمه شده‌اند. «آقایی از سانفرانسیسکو»ی ایوان بونین، نمونه‌ای از این دست آثار است که در سال ۱۳۸۴با ترجمه حمیدرضا آتش‌برآب و بابک شهاب و توسط نشر نی به فارسی منتشر شد. این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های بونین است که در آن به مضامینی چون طبیعت، مرگ و زندگی پرداخته شده است. عناوین برخی از داستان‌های این مجموعه عبارتند از: روزهای نوبل، پرستار، قفقاز، در ده، کلیسا، درناها، عشق گوژپشت، نقاش دیوانه، زیباروی، بهار بی‌موقع.

همچنین در سال ۱۳۹۱ مجموعه داستانی از نویسندگان معاصر روسیه با نام «پایان شاد» و با ترجمه زهرا محمدی و توسط کتاب نشر نیکا به فارسی منتشر شد. پایان شاد، شامل شش قصه از سه نویسنده معاصر روسیه است که اگرچه داستان‌ها مستقل از هم‌هستند اما یک وجه مشترک آنها را به‌هم پیوند می‌زند و آن تعلق این داستان‌ها به دوره‌ای است که انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ با فروپاشی روبه‌رو شده است. اگرچه داستان‌های کتاب به‌طور مستقیم به وضعیت اجتماعی و سیاسی روسیه نظر ندارند اما از خلال آنها می‌توان زندگی اجتماعی روسیه و مشخصا شرایط بعد از فروپاشی انقلاب بلشویکی را دید.

ویکتوریا توکاروا، آندری گلاسیموف و یوگنی گریشکاوتس، سه نویسنده‌ای‌ هستند که در این کتاب داستان‌هایی از آنها ترجمه شده است. به گفته مترجم این کتاب، هر سه نویسنده این کتاب از چهره‌های شناخته‌شده و محبوب در میان روشنفکران و جوانان روسیه امروزی‌اند. ویکتوریا توکاروا، شاعر، نویسنده و نمایشنامه‌نویس معاصر روسیه است که در سال ۱۹۳۷ در سنت‌پترزبورگ به دنیا آمد. نخستین داستان کوتاه او با نام «روز بی‌دروغ» در سال ۱۹۶۵ چاپ شد و مورد استقبال قرار گرفت. آثار مشهور او عبارتند از «پایان شاد»، «به جای من»، «اسب بالدار» و «باید و نباید». نویسنده دیگر، آندری گلاسیموف، در سال ۱۹۶۶ در ایرکوتسک به دنیا آمد و در حوزه زبان و ادبیات روسی و انگلیسی و کارگردانی به تحصیل پرداخت. او فعالیتش در حوزه ادبیات را با ترجمه آثار رابین کوک، نویسنده آمریکایی آغاز کرد. داستان‌هایی چون «عطش»، «سال فریب» و «راحیل» باعث شهرت گلاسیموف شدند. نویسنده آخر، یوگنی گریشکاوتس، نویسنده، کارگردان، نمایشنامه‌نویس و بازیگر تئاتر است که در سال ۱۹۶۷ در کمروا به‌دنیا آمد. گریشکاوتس را به‌عنوان شاخص‌ترین چهره سبک نمایشنامه‌های تک‌نفره در روسیه می‌شناسند. آثار مختلف او در حوزه داستان و نمایشنامه، نامزد دریافت جوایز متعدد ادبی بوده‌اند.