آیا واقعا با خطر نابودی منابع روبه رو شده ایم

چین تصمیم گرفته است که صادرات فلزات کمیاب به ژاپن, اروپا و ایالات متحده را کم کند و این اقدام به تولیدات تکنولوژیک مثل توربین های بادی و سیستم های هدایت موشک که اتکای زیادی به مواد معدنی دارند آسیب می زند

چین تصمیم گرفته است که صادرات فلزات کمیاب به ژاپن، اروپا و ایالات‌متحده را کم کند و این اقدام به تولیدات تکنولوژیک مثل توربین‌های بادی و سیستم‌های هدایت موشک که اتکای زیادی به مواد معدنی دارند آسیب می‌زند.

دولت چین کنترل بیش از ۹۰ درصد این مواد کمیاب را در دست دارد و حالا ادعا کرده است که ذخایرش با خطر پایان گرفتن ظرف بیست سال آینده روبه‌رو هستند. گیاهان و انواع حیوانات منقرض شده را همگی می‌شناسیم، آیا حالا زمان آن شده است که منابع طبیعی زمین از بین بروند؟

طبق مطالعات زمین شناسی که در ایالات‌متحده انجام شده برای مثال ترکیب «کریولیت» (فلورید سدیم و آلومینیوم) دیگر هیچ ذخیره‌ای در طبیعت ندارد، ماده‌ای که در فرآیند تصفیه آلومینیوم استفاده می‌شد. آخرین معدن کریولیت که در گرینلند قرار داشت در دهه ۸۰ بسته شد و تولیدکنندگان اکنون از نمونه‌های شیمیایی این ماده استفاده می‌کنند، اما این به این معنا نیست که سیاره ما با اتمام منابع روبه‌رو شده است.

ما معمولا وقتی درباره میزان ذخیره یک ماده معدنی خاص صحبت می‌کنیم منظورمان عموما این نیست که واقعا تنها چند اونس از آن ماده باقی نمانده. بلکه فقط آن دسته ذخایر موجود شناخته شده که با توجه به هزینه‌ها و ارزش فعلی آن ماده خاص قابل‌استخراج هستند مدنظر ماست. رگه‌های کریولیت هنوز در نقاط مختلف جهان شناسایی می‌شود، اما به قدری کوچک هستند که احداث معدن و عملیات کاری برای استخراج آنها با قیمت‌های فعلی توجیه ندارد.

از آنجا که در دسترس بودن هر منبع خاص به ارزش فعلی آن و کیفیت تکنولوژی لازم برای استخراج آن بستگی دارد، مجموع منابع شناخته شده از برخی مواد طی زمان شاید حتی افزایش هم پیدا کند. درباره بیشتر منابع معدنی که ارزش تجاری دارند قضیه به همین شکل بوده است.

برای مثال در سال ۱۹۵۰ مجموع ذخایر برآورد شده روی در تمام جهان حدود ۷۷ میلیون تن بود. درحالی که اکنون تحقیقات و شیوه‌های اکتشاف تازه به انسان‌ها امکان داده است که تنها طی پنجاه سال گذشته بیش از ۲۹۳ میلیون تن از این ماده را استخراج کنند.

سال ۲۰۰۰ دولت اعلام کرد که ذخایر روی به ۲۰۹ میلیون تن می‌رسد. قلع، مس، سنگ آهن و سرب همگی شاهد افزایش‌های مشابهی بوده‌اند. سال ۱۹۷۰ محققان می‌گفتند تنها ۳۰ سال دیگر نفت خواهیم داشت.

سال ۱۹۹۰ اعلام شد که زمان باقی مانده ۴۰ سال است و هنوز هم همان چهل سال باقی مانده است. با وجودی که بسیاری معتقدند استخراج نفت روزی دیگر توجیه اقتصادی نخواهد داشت، تعداد معدودی هستند که اعتقاد داشته باشند چاه‌های نفتی تا سال ۲۰۵۰ خشک خواهند شد.

پایان گرفتن منابع زمانی موضوع داغی میان اقتصاددان‌ها بود. توماس مالتوس در سال ۱۷۹۸ پیش‌بینی می‌کرد که کمبود زمین سرانجام باعث ایجاد قحطی و گرسنگی گسترده در جهان خواهد شد. سال ۱۸۶۵ ویلیام جوونز پیش‌بینی کرد بریتانیا به زودی با قحطی زغال‌سنگ روبه‌رو خواهد شد، اقتصادش از بین خواهد رفت و به زودی دیگر کشورها نیز به وضعیت مشابهی دچار می‌شوند. با وجود این، این روزها اقتصاددانان انگشت شماری هستند که درباره احتمال اتمام یک منبع خاص حرف بزنند.

در بخش عمده قرن بیستم قیمت زغال‌سنگ و نفت ثابت بود و قیمت واقعی مواد معدنی به دلار حتی کاهش هم یافت که نشانه‌ای بود از وجود اعتماد به تداوم عرضه در بلندمدت. خیلی از کارشناسان معتقدند که انسان به کشف منابع تازه یا اختراع مواد جایگزین برای هر منبعی که با خطر کمیابی روبه‌رو شود ادامه خواهند داد. آنها می‌گویند خطر خیلی عمده‌تری که متوجه ماست، نه تمام شدن بنزین یا معادن مس، بلکه تبعات زیست محیطی و زمین شناسی استخراج‌های بی‌رویه منابع است.

بنابراین اگر صادرات فلزهای کمیاب چین کاهش یابد چکار خواهیم کرد؟ مثلا کالیفرنیا منابعی داشت که وقتی چین همان مواد را با قیمت ارزان‌تر عرضه کرد از استخراج آنها دست کشید. کره ماه هم منابع کمیابی دارد که شاید بتوان از آنها استخراج کرد. تا یک یا دو قرن دیگر این نباید پدیده‌ای عجیب باشد.

برایان پالمر

مترجم: مجید بی‌باک