از رنگ خدا تا رسول خدا

نگاهی به کارنامه مجید مجیدی

امروز؛۲۸ فروردین ماه، زادروز مجید مجیدی، کارگردانی است که نمایشگر روابط انسانی و راوی قصه‌هایی درباره این روابط پیچیده است.

مجید مجیدی یکی از مهمترین سینماگران پس انقلاب است که ۲۸ فروردین ۱۳۳۸ در تهران متولد شد. او فیلم‌های سینمایی "آواز گنجشک‌ها" (۱۳۸۶)، "بید مجنون"(۱۳۸۳)،" باران" (۱۳۷۹)، "رنگ خدا" (۱۳۷۶)، "بچه‌های آسمان" (۱۳۷۵)،" پدر" (۱۳۷۴) و "بدوک" (۱۳۷۰) را کارگردانی کرده‌ و هم اکنون مشغول ساخت پروژه سینمایی"محمد (ص)" است. مجیدی از نسل فیلمسازانی است که پس از پیروزی انقلاب فعالیت‌شان را شروع کردند، نسلی که در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بالیدند و تجربه‌های متفاوتی در سینما رقم زدند.

بسیاری از چهره‌های مهم سینمای ایران در سال‌های بعد همدوره مجید مجیدی بودند. از دل این حلقه سال‌ها بعد کارگردان‌ها و بازیگران مختلفی متولد شدند و در فضایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به وجود آمده بود، کار کردند.به گزارش مهر، مجیدی فعالیت هنری را از صحنه تئاتر آغاز کرد و پس از آن به بازیگری روی آورد، در آن سال‌ها و در دهه ۶۰ در حوزه هنری فعالیت‌ها گروهی انجام می‌شد، جوان‌های علاقمند سینما هم فیلمنامه می‌نوشتند، هم روی صحنه تئاتر می‌رفتند، هم در فیلم‌ها و تئاترهای همدیگر بازی می‌کردند، تا درخت جوان سینمای متعهد و انقلابی رشد کند. وی در دهه ۶۰ بیشتر مقابل دوربین این فیلم‌ها رفت که مضامینی مرتبط با انقلاب و حال و هوای آن سال‌ها داشتند،"توجیه" به کارگردانی منوچهر حقانی‌پرست اولین فیلمی بود که مجیدی بازی کرد و پس از آن در بسیاری از تولیدات ایدئولوژیک دهه ۶۰ نقش‌آفرینی کرد. اما مهمترین فیلم‌های او در این سال‌ها"بایکوت" بود که به دلیل اقبالی که از آن شد به شهرت مجیدی انجامید.در سینمای ضد ستاره آن سال‌ها مجیدی ویژگی‌های ظاهری برای ستاره شدن را هم نداشت، در فیلم‌هایی بازی می‌کرد که بیشتر از هر چیز اهمیت اعتقادی داشتند و در راستای اهداف جامعه اسلامی و انقلابی بودند، سال ۶۸ و با"تا مرز دیدار" پرونده بازیگری مجید مجیدی بسته شد.

اما اگرچه کارنامه بازیگری مجیدی چندان معتبر نیست اما کفه فیلمسازی او جبران این بخش شد، فیلمسازی برای مجیدی با ساخت فیلم‌های کوتاه و نیمه بلند شروع شد، آنهم بیشتر برای مخاطب کودک و نوجوان،"بدوک" اولین فیلم مجیدی که در سال ۷۰ ساخته شد درباره دو کودک روستایی بود که درگیر مشکلات خانوادگی هستند، سیدمهدی شجاعی فیلمنامه را نوشته بود، نویسنده‌ای که همکاری‌های مفید و موثری با مجیدی داشته است.

"بدوک" تعلق خاطر مجیدی به قصه‌های انسانی را نشان داد و مشخص می‌کرد او می‌خواهد به بهانه روایت قصه‌هایی برای کودکان، پاکی‌ها و ارزش‌های ناگفته‌ای را مطرح کند،"پدر" دومین فیلم سینمایی مجیدی بیشتر به حال و هوای او نزدیک بود، تجربه‌هایی که بعدها و در فیلم‌های بعدی این کارگردان پخته‌تر و حرفه‌ای‌تر شد، در"پدر" به چشم می‌خورد.

"پدر" داستان رابطه مرد و نوجوانی است که در مسیری قرار می‌گیرند و این همراهی مشترک آنها را به درک تازه‌ای از ارتباطشان می‌رساند، کار در فضای روستایی و بدوی و واقع‌گرایی در به تصویر کشیدن فضاها و روابط را می‌توان در این فیلم دید.

"بچه‌های آسمان" سومین فیلم مجیدی مهمترین و موفق‌ترین فیلم کارنامه او است. فیلم هم نظر مثبت منتقدان را به دنبال داشت، هم جوایز مختلف جشنواره فجر را به دست آورد، هم مورد توجه مخاطبان قرار گرفت، با"بچه‌های آسمان" مجیدی برای مخاطب آن سوی مرزها شناخته شد و تصویری که او از دنیای پاک و بی‌آلایش کودکان ترسیم می‌کرد برای مخاطب غربی هم جذاب آمد."بچه‌های آسمان" تا پیش از فیلم"جدایی نادر از سیمین" تنها فیلم تاریخ سینمای ایران بود که به فهرست پنج فیلم خارجی نامزد دریافت اسکار راه یافت.

"رنگ خدا" پاسخی درست به انتظارهایی بود که"بچه‌های آسمان" به وجود آورده بود، شخصیت اصلی این فیلم مانند دیگر فیلم‌های مجیدی کودک بود، کودکی که نقص شنوایی دارد اما با عالمی دیگر در ارتباط است. او پسری است که پدرش او را طرد کرده ولی روحیه معنوی دارد و این نگاه ویژه به او عاقبت رابطه‌ سردش را با پدر ترمیم می‌کند.با این فیلم زبان و لحن سینمای مجیدی به تکامل رسید و دوستدارانی پیدا کرد، او دیگر به چهره‌ای معتبر در عرصه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود و پرچمدار نسلی بود که پس از انقلاب فعالیتشان را شروع کردند اما به قله‌های جهانی رسیدند.

"باران" در راستای نگاه معنوی و انسانی مجیدی درباره تفاهم انسان‌ها و قومیت‌ها بود. شخصیت اصلی فیلم نوجوانی آذری بود که با محبت و شقفت با اطرافیانش رفتار می‌کرد، آنها را همشهری می‌خواند و این نشانه الفت او با افراد جامعه بود، در این فیلم‌ها قهرمان‌های مجیدی که از طبقه فرودست جامعه بودند روحی آسمانی داشتند، در فیلم در لحظه‌های مختلف لطیف در گوشه‌ای از خرابه به پرنده‌ها در آرامشی خاص دانه می‌دهد.

با فیلم"بید مجنون" که اولین فیلم مجیدی در دهه ۸۰ است فیلمساز وارد دورانی تازه می‌شود، این بار شخصیت اصلی فیلم مردی میانسال است که بینایی‌اش را به دست می‌آورد و این تولد تازه برای او با ماجراهایی همراه است. مجیدی در این فیلم برای نخستین بار قهرمانش را در فضایی قرار می‌دهد که آزمایش شود، شکست بخورد و دوباره خود را احیا کند.

"آواز گنجشک‌ها" هفتمین فیلم مجیدی ادامه مسیری بود که با"بید مجنون" شروع شده بود او به دنیای شهر پا گذاشته بود و به نمایش فقر و ریاکاری پرداخت. در این فیلم قهرمان مجیدی روی خط اشتباه و درستی حرکت می‌کند، به شهر می‌رود و آلوده می‌شود، اما خداوند دوباره او را به آرامش و سادگی می‌رساند.

ساخت فیلمی درباره محمد(ص) که تجربه‌ای تازه در کارنامه مجیدی است و در قالب پروژه‌ای بزرگ و بین‌الملی تعریف شده سال گذشته با حضور عوامل ایرانی و خارجی کیلد خورد. مجیدی در دهه ۹۰ و در حالی که ۵۰ سالگی را پشت سر گذاشته به مسیری تازه پای گذاشته است.