جنبش دانشجویی و عدم اعتراض

جنبش های دانشجویی در سراسر جهان به دلیل پایگاه اجتماعی ناپایدار دانشجویان رادیکال بوده و در عین حال این نوع جنبش ها بدون حمایت گسترده از طرف سایر جنبش های اجتماعی چون جنبش های کارگری در برابر سرکوب دولتی ناکام خواهند ماند

جنبش های دانشجویی مشتمل بر آن دسته از ایده ها و فعالیت های گروه های دانشجویی است که در قالب اعتراضات اجتماعی متبلور می شوند. در واقع جنبش های دانشجویی در محیط دانشگاه ها و در راستای فعالیت های دانشگاهی تعریف می شوند.

نخستین اعتراضات دانشجویی با ایده های سوسیالیستی را می توان در حمایت از مبارزات کارگری و تقاضای عدالت اقتصادی برای طبقات فرودست جامعه در طول بحران اقتصادی امریکا مشاهده کرد.

بسیاری از دانشجویان با جریان مک کارتیسم در دهه ۱۹۵۰ به مخالفت برخاستند و در اوایل دهه ۱۹۶۰ دانشجویان امریکایی خواستار تحقق آزادی بیان در دانشگاه ها شدند. در ۱۹۶۸ دانشجویان اروپایی و به خصوص دانشجویان فرانسوی نخست با اعتراض به وضعیت نظام آموزشی فرانسه جنبش خود را آغاز کردند اما به زودی این جنبش از طریق اتحاد با طبقه کارگر به مساله ای سراسری تبدیل شد و دولت ژنرال دوگل را با بحران شدیدی مواجه ساخت.

دانشجویان چینی در ۱۹۸۹ در اعتراض به سیاست های دیکتاتوری دولت کمونیستی چین در میدان «تین آن من» به تحصن اعتراض آمیزی دست زدند که این تحصن با دخالت نیروهای پلیس به خشونت کشیده شد و بسیاری از دانشجویان کشته، زخمی و زندانی شدند.

به طور کلی می توان گفت که جنبش های دانشجویی در سراسر جهان به دلیل پایگاه اجتماعی ناپایدار دانشجویان رادیکال بوده و در عین حال این نوع جنبش ها بدون حمایت گسترده از طرف سایر جنبش های اجتماعی چون جنبش های کارگری در برابر سرکوب دولتی ناکام خواهند ماند.

حوادثی که در هفته های اخیر دانشگاه پلی تکنیک شاهد آن بوده است در نتیجه اخراج و ممنوع الورود شدن تعدادی از دانشجویان وابسته به انجمن اسلامی غیررسمی (انجمن اسلامی اصلی که با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد غیرقانونی اعلام شد) آغاز گردید.

در واقع این اعتراضات در نقطه شروع شخصی بوده و دربردارنده اهداف اجتماعی و سیاسی خاصی نبود. به عبارت دیگر دغدغه های اجتماعی که دربردارنده خیر جمعی دانشجویان باشند در این میان نقش نداشتند. با چاپ نشریات دانشجویی حاوی مطالب توهین آمیز به مقدسات دینی که مدیران مسوول آنها به شدت از وجود آنها اعلام بی اطلاعی کردند؛ این فضای متشنج به سمت افزایش برخوردها با دانشجویان سوق داده شد.

پس از آن انجمن اسلامی به برگزاری انتخابات اقدام کرد که این مساله نیز به درگیری انجامید. با توجه به تحولات اخیر دانشگاه پلی تکنیک که در هفته های اخیر درصدر اخبار سیاسی قرار داشته است، ذکر نکاتی در رابطه با ویژگی های اعتراض و جنبش های دانشجویی ضروری به نظر می رسد. آنچه مسلم است اعتراض در اصل، گفتمانی ضد گفتمان مسلط است به این معنا که گفتمان اعتراضی به نقد آن گفتمان پرداخته و با آن به مخالفت بر می خیزد.

با بررسی تحولات اخیر در دانشگاه پلی تکنیک نمی توان تفاوت محسوس و معناداری را بین شعارها و گفتمان دانشجویان منتقد و ناراضی با شعارها و موضع گیری های جریانات مخالف آن مشاهده کرد. انجمن اسلامی پلی تکنیک و دانشجویان حامی این جریان در بیان اعتراض خود به روند مدیریتی دانشگاه و همچنین جوسازی های علیه انجمن اسلامی و نشریات وابسته به آن به جای بهره گیری از ادبیات خاص خود دقیقاً همان شعارهایی (به لحاظ ماهوی) را مطرح می کردند که منتقدین آنها.

محکوم کردن توهین به مقدسات و شعائر اسلامی از طرف انجمن اسلامی و مدیران نشریات متهم از دیدگاهی محافظه کارانه و مصلحت طلبانه عقلانی به نظر می رسد. همانگونه که پیش تر نیز اشاره شد گفتمان اعتراض لزوماً باید در تقابل با گفتمان مسلط صورت گیرد خواه این گفتمان در چارچوب یک کشور باشد یا در چارچوب یک دانشگاه.

ادامه چنین روندی نه تنها منجر به از بین رفتن حساسیت جامعه نسبت به جنبش دانشجویی و تحولات دانشگاه می شود بلکه ماهیت جنبش دانشجویی به عنوان جنبشی اعتراضی را نیز به جریانی علی السویه و بی اثر تغییر خواهد داد.

نهایتاً به نظر می رسد تمامی جریان های منتقد و معترض دانشجویی (اعم از دفتر تحکیم وحدت و انجمن اسلامی) باید با اتخاذ استراتژی های عقلانی و با حفظ عناصر اعتراض آمیز (با تعریف ذکر شده) با متانت و آرامش به نقد وضعیت موجود پرداخته و ارتباط خود را هم با اساتید همفکر و هم با احزاب منتقد و اصلاح طلب افزایش دهند.

بابک حقیقی راد