بی هنری های روزگار طی شده

بازخوانی وضعیتی که مطبوعات در دوره احمدی نژاد با آن مواجه بودند

«توقیف روزنامه هنر نیست»‌؛ این شاه‌بیت سخنان علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مجلس شورای اسلامی و در پاسخ به نمایندگانی بود که از او سوال داشتند و او را به مجلس کشانده بودند‌. در واقع آنچه مورد اعتراض نمایندگان سوال کننده بود این بود که چرا وزیر جدید ارشاد‌، رهرو راهی نیست که طی این سالها از طرف دولت احمدی‌نژاد رفته شده است و نگاهی متفاوت از آنچه در طول این سال‌ها به مطبوعات مستقل شده‌، دارد؟! کارت زردی که در پایان این سوال به علی جنتی داده شد در واقع اصرار بعضی نمایندگان است بر رویه ای که در طول هشت سال گذشته در کشور باب شده بود‌. وضعیتی که حتی یادآوری آن برای روزنامه‌نگاران مستقل و غیر‌وابسته نیز خوشایند نیست و به گفته صاحبنظران در زمینه رسانه‌، بدترین دوران برای مطبوعات ایران در طول تاریخ بوده است.

دولت احمدی‌نژاد در طول آن هشت سال از طرفی ژست عدالت محوری می‌گرفت و در این زمینه شعارهای رنگارنگ می‌داد و از سوی دیگر وضعیتی را برای مطبوعات مستقل به وجود آورده بود که آنها نتوانند ادامه حیات بدهند و تعطیل شوند. فشارهای پیدا و پنهان به گونه‌ای بود که بعضی از نشریات استخوان‌دار و قدیمی مجبور به تعطیلی شدند که یکی از مهمترین آنها مجله «گل‌آقا» بود. مجموعه مطبوعاتی گل‌آقا در دوره احمدی‌نژاد مجبور شد که فعالیت‌های مطبوعاتی خود را به طور کامل در دی ماه ۱۳۸۷ تعطیل کند. فشار به مطبوعات به گونه‌های مختلفی اعمال می‌شد: کاهش عجیب و غریب یارانه، انحصاری کردن آگهی‌های دولتی، شکایت از مسوولان و نویسندگان مطبوعات و به دادگاه کشاندن آنها، دادن تذکرهای متعدد، مانع تراشی در برابر جذب آگهی از شرکتهای مختلف و... جالب اینجا بود که احمدی‌نژاد در چهار سال دوم دولتش چند بار اعلام کرده بود که هیچ شکایتی از مطبوعات ندارد و یا اگر شکایتی بوده پس گرفته اما در همان حال شکایت‌ها از مطبوعات با همان شدت پیگیری می‌شد و یکی از مهمترین شاکیان مطبوعات مستقل، بخش‌های مختلف دولت بودند، زمانی که دولت احمدی‌نژاد به پایان رسید و دولت روحانی آغاز شد، شکایت‌های دولت از مطبوعات پس گرفته شد، شکایت‌هایی که فهرست بلندبالایی داشت و شامل روزنامه‌ها، مجلات و سایت‌های خبری می‌شد! در این دوره همچنین توقیف مطبوعات هم وجود داشت اگر چه محمود احمدی‌نژاد سعی داشت تعداد روزنامه‌هایی که در دوره خودش توقیف شده بود را با روزنامه‌های توقیفی در زمان دولت اصلاحات مقایسه کند و نشان دهد که چقدر با مطبوعات رفتار خوبی شده است‌، در حالی که همه می‌دانستند که عمده نشریات و روزنامه‌های متعددی که در دوره دولت سید محمد خاتمی توقیف شد از طرف قوه قضائیه توقیف شده بودند نه دولت‌! در واقع با روی کار آمدن دولت نهم، هیات نظارت بر مطبوعات نیز به عنوان یکی از نهادهای توقیف‌کننده مطبوعات عمل کرد، در حالی که در دوره قبلی توقیف‌ها توسط قوه قضاییه انجام می‌شد و هیات نظارت به تذکر و یا در موارد حاد به معرفی نشریه‌ای که از نظر آنان متخلف بود، به دادگاه اکتفا می‌کرد. بازخوانی توقیف مطبوعات در دوره احمدی‌نژاد می‌تواند تنها بخشی از وضعیتی را که مطبوعات در آن دوره به آن مبتلا بودند مشخص کند و نشان دهد که چگونه نشریات در این دوره با توقیف مواجه می‌شدند و از ادامه فعالیت باز می‌ماندند:

● توقیف روزگار برای شباهت با شرق

آبان ۱۳۸۵ روزنامه روزگار به دلیل مشابهت با روزنامه شرق توقیف شد.در آن زمان هیات نظارت بر مطبوعات، حکم توقیف روزنامه روزگار را به دلیل آنچه مشابهت با روزنامه شرق خواند، صادر کرد.روزنامه روزگار از روز۲۳ مهر انتشار خود را به مدیر مسوولی فرزانه خرقانی آغاز کرده بود اما پس از انتشار سه شماره، مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد طی نامه‌ای به مدیران آن روزنامه هشدار داد که به دلیل اینکه این روزنامه با عنوان نشریه سیاسی ثبت نشده، از انتشار مطالب سیاسی در آن خودداری کنند.وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین از مسوولان این روزنامه خواست تا طراحی صفحات روزنامه را هم به گونه‌ای تغییر دهند که شبیه روزنامه توقیف شده شرق نباشد.

● توقیف روزنامه هم‌میهن

تیر ۱۳۸۶ روزنامه هم‌میهن در دور جدید خود حدود دو ماه منتشر شد اما دادسرا طی ابلاغیه‌‌ای کتبی به آقای کرباسچی در مورد دلیل توقیف مجدد روزنامه اعلام کرده که مراحل دادرسی که به رفع توقیف روزنامه انجامیده اشکال داشته و همچنین این روزنامه مرتکب تخلفات تازه‌ای شده که برای رسیدگی به آنها پرونده‌ای تشکیل شده است. در آن زمان هم‌میهن ویژه‌نامه‌ای چاپ کرده بود که به موضوع خواب و رؤیا و حکایت‌های تاریخی و طنزآمیز در این زمینه اختصاص یافته بود و در آن آمده بود: «چند روز پیش یکی از دوستان می‌‌گفت در زمان انتخابات در تاکسی از راننده پرسیدم به چه کسی رأی می‌دهی؟ او گفت: نمی‌‌دانم اما مادرم که چند سال پیش فوت کرده دیشب به خوابم آمده و گفت به احمدی‌نژاد رأی بده»

● امتیاز ماهنامه زنان لغو شد

هشتم بهمن ۱۳۸۶خبرگزاری‌ها از لغو امتیاز ماهنامه زنان به دستور هیات مرکزی نظارت بر مطبوعات خبر دادند. در آن زمان خبرگزاری‌های فارس و ایسنا به نقل از مقام آگاه و بدون ذکر نام و پست او، خبر دادند که در جلسه روز دوشنبه هیات نظارت بر مطبوعات مجوز ماهنامه زنان به مدیرمسوولی شهلا شرکت را لغو کرد.این منابع، دلیل لغو مجوز ماهنامه زنان را «درج مطالب و اخبار به گونه‌ای که موجب سلب امنیت روانی جامعه می‌شد، به مخاطره انداختن سلامت روحی، فکری و روانی مخاطب و القای این که در جامعه امنیت وجود ندارد و سیاه‌نمایی وضعیت زنان در جمهوری اسلامی» اعلام کردند‌.

● مجله‌های هنری هم توقیف شدند

۲۶ اسفند ۱۳۸۶ هیات نظارت بر مطبوعات در ایران، در آستانه عید چند نشریه را لغو امتیاز کرد که در میان آن‌ها سه مجله هفت، دنیای تصویر و شوکا از مطبوعات جدی حوزه هنر و ادبیات بودند. طبق خبر اعلام شده در آن زمان از سوی خبرگزاری همراه دولت احمدی‌نژاد (فارس)، این مطبوعات به استناد تبصره ماده ۱۱ قانون مطبوعات لغو مجوز شدند. تبصره ماده ۱۱ می‌گوید: درصورتی که صاحب پروانه یکی از شرایط مقرر درماده (۹) این قانون را فاقد شود، به تشخیص هیات نظارت مقرر درماده (۱۰) و با رعایت تبصره‌های آن، پروانه نشریه لغو می‌شود. در خبر اعلامی توضیح داده نشده است که صاحبان پروانه‌های این مطبوعات، در طول این مدت کدام یک از شرط‌های شش‌گانه تبصره ماده ۱۱ را از دست داده اند. این در حالی است که این مجلات تا‌کنون هیچ تذکری از هیات نظارت دریافت نکرده‌اند.

● پروانه انتشار تهران امروز لغو شد

اول تیر ۱۳۸۷ اعلام شد که پروانه انتشار روزنامه تهران امروز در پی انتشار مطالب انتقادآمیز از عملکرد دولت محمود احمدی‌نژاد لغو شده است! این روزنامه در ویژه نامه سالگرد انتخاب محمود احمدی‌نژاد به ریاست‌ جمهوری که روز اول تیر منتشر شده بود، ضمن انتقاد از کارنامه اقتصادی و مالی او، عملکرد مالی احمدی‌نژاد را در دوران شهرداری تهران به زیر سوال برده بود. در پی احضار قربانزاده، مدیر مسوول تهران امروز به دادگاه رسیدگی به تخلفات کارکنان دولت و رسانه‌ها، پروانه این روزنامه به علت افترا و فقدان شرایط انتشار لغو شد. با این حال بعد از چند ماه این مشکل رفع شد و تهران امروز دوباره منتشر شد.

● توقیف چندباره شرق

روزنامه شرق از جمله روزنامه‌هایی است که بارها توقیف شده است.در تاریخ ۲۰ شهریور ۱۳۸۵ خبر توقیف شرق برای دومین بار، انتشار یافت که علت آن چاپ یک کاریکاتور روز پنجشنبه ۱۶ شهریور ۱۳۸۵ عنوان شد. در این کاریکاتور تصویری از یک خر در برابر یک اسب در صفحه شطرنج کشیده شده بود که برداشت‌هایی سیاسی از آن شده بود!

این روزنامه در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۸۵ رفع توقیف شد و پس از هشت ماه توقیف از سوی هیأت نظارت بر مطبوعات‌، انتشار مجدد خود را از روز دوشنبه ۲۴ اردیبهشت از سرگرفت. روزنامه شرق در ۱۵ مرداد ۱۳۸۶ بار دیگر به دستور هیأت نظارت بر مطبوعات توقیف شد. علت توقیف چاپ مصاحبه با یکی از نویسندگان ایرانی که در خارج از ایران زندگی می‌کرد، بود. شرق دوبار برای انتشار این مصاحبه به صورت غیر‌عمد، عذر‌خواهی کرد اما در نهایت توقیف شد.

● توقیف موقت همشهری عصر

مرداد ۱۳۸۷ ؛ خبرگزاری دولتی ایران از توقیف چاپ عصر روزنامه همشهری توسط هیات نظارت بر مطبوعات خبر داد. علت توقیف این نشریه «نشر مطالب خلاف واقع و خبرهای نادرست با هدف ایجاد نابسامانی در وضعیت اقتصادی کشور» عنوان شده است. بر‌اساس گزارش آن زمان ایرنا، هیات نظارت بر مطبوعات برای انتشار همشهری عصر مجوز صادر نکرده بود، اما خبرگزاری نیمه‌رسمی فارس گزارش داده که طی توافقی که بین مسئولان روزنامه همشهری و هیئت نظارت بر مطبوعات صورت گرفت، همشهری عصر به صورت داوطلبانه ۳ ماه منتشر نمی‌‌شود. این خبرگزاری افزوده که به این نشریه تذکر کتبی داده شده و اعلام شده که در صورت تکرار موارد مشابه، تصمیم جدی ‌تر در مورد همشهری عصر اتخاذ خواهد شد.

● هفته‌نامه شهروند امروز توقیف شد

آبان ۸۷؛ علیرضا ملکیان، معاون مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت، هفته نامه شهروند امروز به دلیل رعایت نکردن زمینه انتشار توسط هیات نظارت بر مطبوعات، توقیف شد. به گفته وی علی‌رغم ابهاماتی که در خصوص دلایل توقیف نشریه وجود داشت، اتهام اصلی وارد شده به نشریه وارد شدن به حوزه سیاسی است بدون آنکه این نشریه مجوز این فعالیت را داشته باشد. بدون شک اگر دولت تمایل داشت که این نشریه را حفظ کند، با چنین بهانه‌ای آن را به محاق توقیف نمی‌برد.

● توقیف روزنامه کارگزاران

دی ۱۳۸۷؛ مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به خبرگزاری دولتی ایران گفت: «روزنامه کارگزاران در شماره ۱۰ دی با چاپ مطلبی جنایات ضد‌بشری رژیم صهیونیستی در غزه را تطهیر کرده و مدافعان فلسطینی را گروهی تروریست و اقدام آنها را حرکتی ضد‌‌بشری قلمداد کرده است» و به این ترتیب این روزنامه توقیف شد.

روزنامه کارگزاران در صفحه ۲ شماره مورد اشاره خود، بخشی کوچک از اطلاعیه دفتر تحکیم وحدت را تحت عنوان «محکومیت فجایع خونبار غزه» منتشر کرده بود. سردبیروقت روزنامه کارگزاران در همان زمان در این باره توضیح داده بود‌: در چند روز گذشته پوششی گسترده به تحولات غزه داده بودیم و رویکردی انتقادی به تجاوزات اسرائیل داشتیم و آن را به عنوان جنایات ضد‌بشری و نسل‌کشی محکوم کرده بودیم. در مطلب مورد اعتراض هیأت نظارت بر مطبوعات هم قرار بود اصلاحاتی صورت بگیرد که سهواً در نسخه‌ای که به چاپخانه فرستاده شد، از قلم افتاد.

● سه توقیف ظرف سه ماه

با تشکیل دولت دهم با توجه به شرایط شکل گرفته بعد از انتخابات‌، داستان فشار دولت بر مطبوعات افزایش یافت‌، به طوری که در مدت سه‌ماه نخست فعالیت دولت دهم، دو روزنامه تذکر گرفتند، دو روزنامه توقیف شدند و یک روزنامه لغو مجوز شد. در ۱۶ شهریورماه ۱۳۸۸ اداره کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی به روزنامه‌های «اعتماد» و «آفتاب یزد» تذکر داد.

در ۲۶ مردادماه ۱۳۸۸ روزنامه «اعتماد ملی» به مدیرمسوولی محمدجواد حق‌شناس توقیف شد و ۱۳ مهرماه ۱۳۸۸ نیز روزنامه «فرهنگ آشتی» به مدیرمسوولی محمدمهدی امامی ناصری، پس از سه‌ماه انتشار در دوره جدید و همچنین روزنامه «آرمان روابط عمومی» به مدیرمسوولی هوشمند سفیدی توقیف شدند. امتیاز روزنامه «تحلیل روز» به مدیرمسوولی بهمن حاجات‌نیا چاپ شیراز نیز پس از انتشار ۷۵۶ شماره به‌دستور هیات نظارت بر مطبوعات استان فارس با استناد به ماده ۶ قانون مطبوعات لغو شد.

● لغو امتیاز روزنامه سرمایه

حضور محمدعلی رامین به عنوان معاون مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال‌های ۸۸ و ۸۹ فشار بر مطبوعات را شدت بخشید.۱۱ آبان‌ماه ۱۳۸۸، نخستین جلسه هیات نظارت بر مطبوعات با حضور محمد‌علی رامین برگزار شد. در این جلسه، امتیاز روزنامه «سرمایه» به مدیرمسوولی حسین عبده تبریزی به استناد تبصره ۱۳ ماده ۱۱ قانون مطبوعات لغو شد. دلیل لغو امتیاز این روزنامه، تخلفات مکرر از مفاد ماده ۹ قانون مطبوعات اعلام شد.

در گزارش روابط عمومی معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی درباره لغو مجوز این روزنامه آمده بود: روزنامه «سرمایه» علاوه بر تخلفات فوق‌الذکر خارج از زمینه مصوب (به‌عنوان نشریه‌ای تخصصی با زمینه علوم انسانی و روش آموزشی و پژوهشی) منتشر می‌شد و مشخصات شکلی مندرج در پروانه انتشار، از جمله قطع و روش نشریه را نیز بدون اخذ مجوز لازم و تأیید هیات نظارت بر مطبوعات تغییر داده بود.

● توقف انتشار خبر و توقیف حیات نو اجتماعی و اندیشه نو در یک ماه

دوم آذرماه ۱۳۸۸ روزنامه‌ خبر انتشار خود را متوقف کرد. محمد مهاجری‌، سردبیروقت این روزنامه در گفت‌و‌گو با ایسنا این موضوع را تأیید و اظهار کرد که زمان انتشار دوباره روزنامه مشخص نیست. او همچنین این موضوع را که شنیده شده وجود برخی فشارها در توقف انتشار روزنامه بی‌تأثیر نبوده است رد نکرد.در این روز همچنین نشریه‌ «بهار» بروجرد توقیف شد‌! همچنین در ۱۶ آذرماه ۱۳۸۸هیات نظارت بر مطبوعات روزنامه «حیات نو اجتماعی» را توقیف کرد.۳۰ آذرماه ۱۳۸۸ نیزروزنامه‌ اندیشه نو به‌دلیل تخلف از مفاد ماده ۶ قانون مطبوعات، به استناد تبصره‌ ماده ۱۲ این قانون توسط هیات نظارت بر مطبوعات توقیف و مقرر شد، پرونده تخلفات این نشریه به‌منظور رسیدگی، به مراجع قضایی فرستاده شود.

● توقیف‌، از هفته‌نامه‌های محلی تا روزنامه‌های سراسری

دهم اسفند ۱۳۸۸هیات نظارت بر مطبوعات در جلسه دهم اسفندماه خود پروانه هفته‌نامه سراسری «ایراندخت» و نشریه استانی «سینا» را لغو کرد و به توقیف روزنامه‌ اعتماد رأی داد.۲۳ فروردین‌ماه ۱۳۸۹نشریه سرو متعلق به منطقه ابرکوه توقیف شد.۳۰ فروردین ۱۳۸۹براساس مصوبه جلسه هیات نظارت بر مطبوعات، روزنامه‌ بهار توقیف شد‌.۱۰ خردادماه ۱۳۸۹ نیز براساس تصمیم هیات نظارت بر مطبوعات، یک روزنامه ورزشی و یک ماهنامه محلی توقیف شدند و به ۱۴ نشریه تذکر داده شد.

● خاموشی اشتباهی چلچراغ !

آذر ۱۳۸۹نشریه‌ «چلچراغ» به‌دلیل انتشار مطالب خلاف عفت عمومی و اصرار بر تخلفات، مشمول بند ۲ و تبصره ۲ ماده ۶ قانون مطبوعات شناخته شد و به استناد تبصره ماده ۱۲ قانون مطبوعات توقیف شد اما بعدها مشخص شد که موردی که بر اساس آن چلچراغ توقیف شده چندان معتبر نبوده و این نشریه، روز سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۳۸۹ به حکم مسعود امرایی‌فرد، رئیس شعبه ۲۹ دادگاه حقوقی مجتمع قضایی شهید بهشتی رفع توقیف شد.

● پایان شهروند امروز و روزگار

۱۴ شهریور ۱۳۹۰هیات نظارت بر مطبوعات‌، نشریه‌ شهروند امروز را به‌دلیل انتشار مطالبی خارج از حدود مقرر در ماده ۶ قانون مطبوعات توقیف و به دادگاه معرفی کرد. در این جلسه همچنین هفته‌نامه‌ شهر آفتاب توقیف شد، اما خبر آن رسما از طریق هیات نظارت بر مطبوعات اعلام نشد. در همین روز براساس دستور صادره از شعبه ۹ بازپرسی دادسرای فرهنگ و رسانه، روزنامه روزگار نیز به‌مدت دو ماه توقیف شد که البته پس از آن دیگر منتشر نشد!