مدارا و مهربانی با مردم

یکی از اصول حکومت‏داری حضرت امام علی مهربانی با مردم است. نرم‏خویی و ملایمت در رفتار و گفتار با مردمی که زیر حاکمیت فرمانداران هستند، از مواردی است که در نامه حضرت علی به مالک اشتر و سایر فرمانداران زمان خلافت و امامت وی بیان گردیده است.

یکی از اصول حکومت‏داری حضرت امام علی مهربانی با مردم است. نرم‏خویی و ملایمت در رفتار و گفتار با مردمی که زیر حاکمیت فرمانداران هستند، از مواردی است که در نامه حضرت علی به مالک اشتر و سایر فرمانداران زمان خلافت و امامت وی بیان گردیده است. حضرت علی به مالک می‏ ‏نویسد: «مهربانی بر مردم را پوشش قلبت قرار ده و به آن‏ها محبت روا دار و لطف و مهر داشته باش و برای آنان چون حیوان درنده و ضرر رسان نباش که خوردن‏شان را مغتنم شماری.» حضرت علی در نامه‏اش به مالک اشتر سفارش می‌کند که شناخت خود از افراد را ملاک انتخاب آنان برای منصب‏های حکومتی قرار ندهد و این نکته را در نظر داشته باشد کسانی که در مصدر امور قرار می‌گیرند دوستان زیادی دارند که این دوستان گاهی به لباس زهد در می‌آیند و خود را برخوردار از اخلاق حسنه، جلوه می‌دهند.

به همین دلیل نیز امام به مالک توصیه می‌کند که بر اساس خوشبینی و اطمینان خود، معاونان خویش را انتخاب نکند. پرهیز از این خصلت و در واقع، تقدم ضابطه بر رابطه یک اصل اجتناب‏ناپذیر در نگاه حکومت‏داری حضرت علی(ع) بوده است؛ چیزی که امروزه در حکومت‏داری‏های فاسد برعکس گردیده و پایه‌های قدرت از نگاه زمام‏مداران اسلامی با معیار روابط خونی و خویشاوندی توزیع می‏گردد. امام علی رابطه‏ مردم با حکومت را بر اساس رحم و رافت پدرانه نسبت به ملت تبیین می‏کند. با این وصف، رحم و رحمت حاکم هرگز اجازه نخواهد داد تا معیار تصمیم گیری‏هایش را از محور حق و عدالت خارج ساخته و رفاه و آسایش همگانی را از نظر دور داشته باشد؛ زیرا خشنودی مردم در نگاه چنین زمامدار یک اصل اساسی به شمار می‏رود. امام همواره روی توده و اکثریت مردم تکیه داشتند؛ زیرا اکثر جامعه را مردم عادی و به اصطلاح همان توده مردم تشکیل می‌دهند که از امکانات رفاهی کمتری برخوردارند.

در مقابل، اقلیت جامعه بیشتر خود را برگزیدگان و خواص جامعه می‌پندارند و از امکانات مادی فراوانی برخوردارند. هیچ حاکمی نمی‌تواند در زمامداری خویش به طور صد در صد رضایت اقلیت (طبقه مرفه) و اکثریت (طبقه مردم عادی) جامعه را فراهم کند؛ زیرا اگر در جهت منافع هر کدام قدم بردارد، طرف مقابل ناخشنود خواهد شد. امام علی (ع) رضایت توده‏های محروم اجتماعی را بر رضایت طبقه خاص و مرفه ترجیح می‏دهد.