هدایت پرندگان آهنی

قدرت موشكی و به طبع ضد موشكی هر كشور را می توان از قدرتمندترین بازوان نظامی آن كشور دانست كمترین میزان تلفات جانی از مهمترین ابعاد و استراتژی های جنگی است كه فرماندهان نظامی همواره به این مسئله توجه خاصی دارند

قدرت موشكی و به طبع ضد موشكی هر كشور را می توان از قدرتمندترین بازوان نظامی آن كشور دانست. كمترین میزان تلفات جانی از مهمترین ابعاد و استراتژی های جنگی است كه فرماندهان نظامی همواره به این مسئله توجه خاصی دارند.

در همین راستا (كم شدن تلفات جانی) تسلیحاتی ساخته شدند كه بدون بهره گیری از هدایت مستقیم انسانی طی طریق كرده و خود را به اهداف موردنظر برسانند. هواپیماهای بدون سرنشین (UAV) به عنوان نمونه بارز خصوصیات مذكور هستند و در كنار آنها موشك نیز به عنوان یك ركن اصلی نیروهای نظامی از این دسته اند كه بدون خلبان و یا یك راهنما به صورت مستقیم به دنبال هدف می روند و به همین دلیل سیستم های رهگیری و هدایت موشك از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و ما در این نوشتار قصد داریم تا چندین مبانی هدایت موشكی را به صورت مختصر شرح دهیم.

به طور كلی موشكها در طبقه بندی های مختلفی به نسبت میزان برد، قدرت تخریب، چگونگی سامانه هدایت و یا چگونگی عملكرد تقسیم می شوند. در طبقه بندی ها از باب دو قسمت نوع هدایت موشك و نوع سنسورها و رهیاب ها به هدایت موشكی می پردازیم.

این دو مبحث بسیار نزدیك به یكدیگر هستند ولی شناخت تفاوتهای آنها نیز بسیار مفید است. هدایت موشكی متأثر ازمتدی است كه موشك اطلاعات را از مراكز هدایت دریافت كرده و سیر خود را تا هدف طی می كند.

در برخی از موشكها این فرمانها (فرمانهای هدایت) از داخل موشك و توسط یك میكروپروسسور كه به عنوان outopilot محسوب می شود صادر می شود و در گونه های دیگر فرمانهای هایت از طریق عوامل و دستگاه های خارجی به موشك ارسال می شود تا زمانی كه هدف را منهدم سازد.

بسیاری از حسگرها مانند infrared، رادار و سیستم موقعیت یاب جهانی (Global Positioning System) بهترین كمك دهنده برای تشخیص داده است.در برخی از موشكها عملیات به سه بخش تقسیم می شود.

۱- پرتاب ۲- میانه راه ۳ _ پایانه (Terminal)

در فاز اول كه امنیت پرتاب مهم است و سامانه های رهیابی دخالت چندانی ندارند. در فاز دوم سامانه های هدایت مسیر صحیح را انتخاب می كنند و مهمترین بخش پایانه و یا لحظه برخورد است كه مهمترین و حساس ترین بخش هدایت محسوب می شود زیرا سرعت عملكرد و عكس العملهای مانوری بسیار سریع باید انجام شود و با كوچكترین اشتباه عملیات با صحت انجام نخواهد شد.

دستگاه هدایت تعقیب امواج رادار (رادیویی) Beam Rider Guidance این سامانه در هدایت هایی زمین پایه یا دریا پایه انجام می شود. طریقه هدایت بدین گونه است كه یك پایگاه زمینی یا دریایی به عنوان رادار رهگیر عمل كرده و همواره هدف را تحت تعقیب دارد.

با توجه به دید راداری كه توسط امواج الكترومغناطیس انجام می شود با رهگیری هدف موشك پرتاب می شود و مسیر خود را با توجه به امواج رادار رهگیر در یك ستون پرتوی طی می كند. موشك از هنگامی كه در این ستون پرتوی می افتد هدایت می شود و هرگاه از این ستون خارج شد سیستم هدایت موشك را به داخل ستون پرتوی بازمی گرداند تا زمان برخورد به هدف این مسأله همین گونه ادامه می یابد. برای ستون پرتوی دو محوطه را می توان در نظر گرفت. اول محوطه Guidance Beam كه حدود كلی هدایت است و دوم Tracking beam است كه بسیار دقیق تر از محوطه اول با محدودیت بسیار كمتری ایجاد شده است.

این سامانه هدایت در موشكهای زمین به هوا استفاده می شود و متأسفانه برای هدف هایی كه در بردهای بالا دیده می شوند دقت چندانی ندارد. این تكنیك در ناوهای آمریكایی و برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ استفاده شد.

●هدایت فرماندهی Command Guidance

این شیوه هدایت شباهتهای بسیاری به سیستم هدایت تعقیب امواج رادار دارد. در این تكنیك یك رادار خارجی هدف را رهگیری می كند و حركت موشك نیز توسط یك رادار دیگر (یا بعضاً همان رادار) به صورت جداگانه تعقیب می شود. اطلاعات را داری به یك كامپیوتر مخابره شده تا مكان انهدام مشخص شود. موشكهایی كه از این شیوه هدایت می شوند دارای ریسیورهای (گیرنده) سیگنال هستند تا چگونگی پیمایش در خط دید راداری توسط كامپیوتر را گرفته و طبق آن عمل كنند. موشكهای Surface-to-air -(SA-۲) روسیه كه علیه هواپیماهای آمریكایی در شمال ویتنام استفاده شدند از این گونه اند.

●تكنیك هدایت فرماندهی به طریق دیگری نیز عمل می شود و آن

Wire Guided Systems است. این تكنیك بسیار در موشكهای ضدتانك مانند تاو استفاده می شود. تاو هم می تواند از یك وسیله نقلیه یا یك هلیكوپتر پرتاب شود و برخی از موشكهایی كه دارای برد كوتاه هستند و از زیردریاییها شلیك می شوند از این تكنیك هدایت استفاده می كنند.

●هدایت آشیانه یاب Homing Guidance

هدایت آشیانه یاب از رایج ترین تكنیكهای استفاده شده در موشكهای رهگیر هوایی كنونی است. هدایت آشیانه یاب به سه شیوه انجام می شود. ۱-نیمه فعال ۲- فعال و ۳- منفعل

سیستم نیمه فعال: این تكنیك از نظر وجود یك منبع خارجی (رادار) برای تشخیص هدف شبیه هدایت فرماندهی است.

امواج انعكاسی از هدف به یك گیرنده سیگنال كه در خود موشك تعبیه شده می رسد. تفاوت بین هدایت فرماندهی و نیمه فعال آشیانه یاب در وجود یك كامپیوتر در داخل موشك است. كامپیوتر امواج انعكاسی را مورد تحلیل قرار داده و توسط رادار نیز تغذیه می شود و بهترین مسیر هدایت از طریق كامپیوتر تشخیص داده می شود.

هدایت نیمه فعال آشیانه یاب در موشكهای هوا به هوا استفاده می شود و نمونه بارز آن موشك Sparrow است. این موشك توسط رادار رهگیر هواپیمایی كه از آن پرتاب شده تغذیه می شود.

یكی از طرق دیگر هدایت نیمه فعال آشیانه یاب از طریق هدایت لیزری انجام می شود مانند موشكهای سری Paveway كه با استفاده از لیزری كه از یك منبع خارجی ساتع می شود حال می تواند هواپیما یا حتی یك مركز زمینی باشد مسیر خود را تشخیص می دهد.

هدایت فعال آشیانه یاب Active Homing Guidance این تكنیك مانند نیمه فعال است و تنها با تفاوت عدم وجود یك منبع خارجی مانند رادار هدایت می شود. سامانه رهگیر و گیرنده سیگنال در خود موشك تعبیه شده است. به همین دلیل به این نوع موشكها لقب Fire-and-forget می گویند زیرا دیگر هواپیمایی كه آن را شلیك می كند احتیاجی به تعقیب و یا تغذیه راداری آن ندارد.

چندین جستجوگر و رهیاب در خود موشك قرار دارند مانند موشك های AMRAAM آمریكا و یا Exocet (ضد كشتی) فرانسوی از این گونه اند.

هدایت منفعل آشیانه یاب Passive Homing Guidance این شیوه هدایت مانند هدایت فعال است و مستقل از یك منبع (Source) خارجی عمل می كند. موشكهایی كه در سیستم منفعل عمل می كنند دارای جستجوگرها و حسگرهای خاصی هستند كه هركدام با توجه به حساسیتشان هدف را مورد تعقیب قرار می دهند.

امواج منعكس شده از هدف در گونه های متفاوتی ساتع می شود. به عنوان مثال سنسورهای حساس به اشعه مادون قرمز مانند موشكهای Sidewinder، با تشخیص امواج حرارتی هدف را دنبال می كنند. موشكهای ضد تشعشع مانند Harm با رهگیری امواج رادیویی كه از یك پایگاه زمینی ایجاد می شود هدف را مورد اصابت قرار می دهد.

---