مهرگان؛ جشن کشاورزی

ایرانیان قدیم هر روز از روزهای ماه را به نامی می‌خواندند که در نزد آنها مفهومی خاص داشت و در هر ماه هنگامی که نام روز و ماه با هم یکی می‌شدند، آن روز را جشن می‌گرفتند
ایرانیان …

ایرانیان قدیم هر روز از روزهای ماه را به نامی می‌خواندند که در نزد آنها مفهومی خاص داشت و در هر ماه هنگامی که نام روز و ماه با هم یکی می‌شدند، آن روز را جشن می‌گرفتند

ایرانیان قدیم هر روز از روزهای ماه را به نامی می‌خواندند که در نزد آنها مفهومی خاص داشت و در هر ماه هنگامی که نام روز و ماه با هم یکی می‌شدند، آن روز را جشن می‌گرفتند و به این جشن‌ها، جشن‌های ماهانه می‌گفتند که هریک بنا بر مناسبتی خاص برگزار می‌شدند.

با هم‌نام شدن نام روز و نام ماه، جشن‌های دوازده‌گانه‌ی سال شکل می‌گرفت که عبارت بودند از فروردین‌گان، اردیبهشت‌گان، خوردادگان، تیرگان، امردادگان، شهریورگان، مهرگان، آبان‌گان، آذرگان، دی‌گان، بهمن‌گان و سپندارمذگان که در میان تمام جشن‌هایی که در ایران باستان متداول بودند، دو جشن نوروز و مهرگان از دیگر جشن‌ها اهمیت بیشتری داشتند و در بزرگداشت آن‌ها وقت بیشتری صرف می‌شد.

جشن مهرگان در زمره جشن‌های باستانی، اسطوره‌یی و فصلی به‌شمار می‌رود که با گذشت سده‌ها، هزاره‌ها و نیز دگرگونی‌ها و تحولاتی که در شیوه‌ی برگزاری آن‌ها به‌وجود آمده، هاله‌ای از باور و حرمت عامیانه این جشن را دربرگرفته است.

بنا به باور زرتشتیان جشن مهرگان به فرشته‌ی بزرگ مهر متعلق و برابر با ۱۰ مهرماه است. این جشن در گذشته و در میان ایرانیان، مقامی بسیار ارجمند در حد نوروز داشت و همان‌گونه که ایرانیان نوروز را به‌واسطه‌ی پایان سرما و آغاز بهار جشن می‌گیرند، مهرگان را نیز در نیمه‌ی سال و با پایان فصل گرما و آغاز سرما جشن می‌گرفتند.

در این روز، موبدان خوانچه‌ای را که در آن لیمو، شکر، نیلوفر، به، سیب، یک خوشه انگور سفید و هفت دانه مورد گذاشته شده بود، زمزمه‌کنان نزد شاه می‌آورد.

آداب و رسوم مهرگان بسیار به نوروز شبیه است و همان‌طور که نوروز را به پادشاه افسانه‌یی ایران جمشید نسبت می‌دهند، مهرگان نیز به فتح و پیروزی فریدون، دیگر قهرمان ایرانی بر ضحاک نسبت داده می‌شود؛ ولی در حالت کلی چون ایزد مهر نزد همه‌ی اقوام آریایی سابقه‌ای دیرین دارد و قدیمی‌ترین آیین آریایی‌هاست، نزد هر دو دسته‌ی ایرانیان و هندوان در یک روز گرامی داشته می‌شود. v بنا بر برخی روایت‌ها مهرگان، جشن هم‌زمانی روز مهر و ماه مهر، جشن کشاورزی و هنگام برداشت و به انبار سپاری برداشت تابستانی، آغاز زمستانی سخت، روز پیروزی فریدون بر ضحاک است. ایرانیان همچنین مهر را ایزد عهد، پیمان و دشمن پیمان‌شکنی می‌پنداشتند و براساس متون اوستایی، مهر دارنده‌ی دشت‌های فراخ و دهنده‌ی ثروت و خرمی است.