متاستاز فمینیستی به طب

اگر حرفه ای در اختیار افرادی قرار بگیرد که هیچ گونه نیاز مالی به آن ندارند همیشه این دغدغه وجود خواهد داشت که این حرفه به سمت غیرحرفه ای شدن سوق داده شود

دیروز در کلاس درس من در دانشکده پزشکی، همه دانشجویان پزشکی دختر بودند. تنها پسری که در اوایل کلاس حضور داشت، فقط تا اواسط کلاس طاقت آورد و با چهره‌ای خسته و خواب‌آلود کلاس را ترک کرد...

اینکه اکثریت دانشجویان پزشکی را در حال حاضر دختر‌ها تشکیل می‌دهند، نکته پوشیده‌ای نیست، حتی تعیین ظرفیت برای خانم‌ها که هدف آن محدود ساختن ورود آنان به این رشته بود و مورد اعتراض شدید خانم‌ها قرار گرفت، نتوانست اوضاع را دگرگون کند. با این ترتیب به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه چندان دور حرفه پزشکی در کلیت آن در اختیار خانم‌ها قرار خواهد گرفت.

البته از یک نظرگاه می‌توان هرگونه بحثی در این مورد را آغاز نشده مختومه اعلام کرد؛ که «مگر مرد با زن چه فرقی می‌کند؟» یا می‌توان از نظرگاه دیگری به سرعت واکنش نشان داد که وای چه خواهد شد مگر زن‌ها.... اما قطع‌نظر از این دو نظرگاه افراطی باید مسایل چندی را برشمرد و در نظر آورد.

● چند سوال ساده

اولا باید ببینیم که اساسا چرا چنین اوضاعی پیش آمده است، آیا زن‌ها موجودات برترند؟ آیا بهره هوشی خانم‌ها بیشتر از آقایان است؟ آیا پسر‌ها سربه هواترند؟ آیا دختر‌ها بیشتر درس می‌خوانند؟ یا بهتر مطالب را از بر می‌کنند؟ آیا امتحانات ما، کنکور ما، فقط بر قوه حافظه اتکا دارند؟ آیا توانایی‌های عملی در آن هیچ نقشی ندارند؟ یا چون به شدت موثرند و خانم‌ها در رده بالاتری قرار دارند چنین نتیجه‌ای حاصل شده است؟! همه اینها فرضیاتی هستند که برای اثبات یا رد نیازمند یک مطالعه علمی است، آنچه که برای آدمی مثل من -متعلق به نسل قدیمی‌تر پزشکان - نوعی دغدغه ذهنی ایجاد می‌کند این است که خانم‌ها در شرایطی آماده تحویل گرفتن کلیت یک «حرفه» می‌گردند که قانونا –وفقط قانونا- در صورت تشکیل خانواده هیچ مسوولیتی در قبال تامین مخارج خانواده ندارند و می‌توانند برای مخارج خود نیز به همسرشان متکی باشند.

در این صورت باید پرسید چگونه می‌توان از یک حرفه صحبت کرد، چرا که اگر در هنر زیبایی، در ورزش رقابت و در نیکوکاری از خود گذشتگی ملاک است در یک حرفه مساله اصلی امرار معاش و تامین مخارج خود و خانواده است و اگر حرفه‌ای در اختیار افرادی قرار بگیرد که هیچ‌گونه نیاز مالی برای گذران امور خود و خانواده‌شان ندارند همیشه این خطر و این دغدغه وجود خواهد داشت که نکند این حرفه به سمتی غیرحرفه‌ای خواه ورزشی خواه هنری و خواه صدقاتی سوق داده شود!

● نشانه‌های روشن

اگرچه این دغدغه هم‌چنان به جای خود باقی است، اما شواهد امیدوارکننده‌ای هم وجود دارد که حاکی از مسوولیت‌پذیری بیشتر خانم‌ها و شکوفایی بیشتر حرفه طب توسط آنان است.

اولا تعداد قابل‌توجهی از خانم‌ها در حال حاضر طبیبان بسیار حرفه‌ای و موفقی هستند. به خصوص در رشته خود من گروه خانم‌های متخصص مغز و اعصاب فعال‌ترین، باسوادترین و صادق‌ترین گروه همکاران را تشکیل می‌دهند.

همین حضور علاقه‌مندانه خانم‌ها در کلاس‌های درس در مقایسه با آقایان و فعالیت بیشتر آنان در دوران کنکور و دوران دانشجویی حاکی از آن است که در زندگی اجتماعی و خانوادگی نیز علیرغم معافیت براساس نوعی مسوولیت‌پذیری اجتماعی و فرهنگی رفتار خواهند کرد.

● تنگناها و گزینشی ‌ناگزیر

از همه اینها مهم‌تر اینکه شرایط اجتماعی و اقتصادی ما آن‌قدر حرفه پزشکی را به مثابه یک حرفه در تنگنا قرار داده است که دیگر مساله جنسیت و قانون برشمرده، عددی به حساب نمی‌آیند.

به نظر می‌رسد این مشکلات در آینده روند فزاینده‌تری هم داشته باشند. مخارج سنگین کلاس‌های کنکور، سال‌های طولانی تحصیل بدون کمک هزینه تحصیلی قابل ‌توجه که در مقاطعی همراه با هزینه‌های بیشتری هم خواهد بود رفته رفته می‌رود تا تحصیل پزشکی را از دست عوام خارج و در اختیار خواص قرار دهد.

پس از فارغ‌التحصیلی نیز از آنجا که صرف «طبیب بودن» برای امرار معاش کفایت نمی‌کند، یا باید ادامه تحصیل داد که برای همه مقدور نیست و مستلزم هزینه‌های بیشتری است یا باید اضافه بر طب مشغله دیگری پیشه کرد و یا باید از پیش به این درآمد بی‌نیاز بود که هر دو این حالات اخیر هم به نوعی ناقض اصول حرفه‌ای هستند.

به نظر می‌رسد اوضاع اخیر مسوولیت دوچندانی بر عهده خانم‌ها خواهد گذاشت. آنها باید ضمن فراگیری جدی دانش طب در عمل نیز نشان دهند که علی‌رغم وضعیت موجود در مسوولیت‌پذیری و رعایت اصول حرفه‌ای هیچ‌چیز از مردان کمتر ندارند و یک بار دیگر در برابر دو گروه افراطی‌ای که مخلوقات را براساس جنسیت –مرد یا زن بودن– ونه بر اساس تقوا بر یکدیگر ترجیح می‌دهند به عیان نشان دهند که انسانیت زن با مرد برابر است.

دکتر بابک زمانی هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران