خفگی ناشی از نشت گاز شهری

مونوکسید کربن گازی است بی‌رنگ و بی‌بو که عمدتا از سوخت ناکامل مواد گاز شهری، گازوئیل و چوب ناشی می‌شود. واژه گاز گرفتگی واژه‌ای است که عموما به مسمومیت با گاز شهری ناشی از بد …

مونوکسید کربن گازی است بی‌رنگ و بی‌بو که عمدتا از سوخت ناکامل مواد گاز شهری، گازوئیل و چوب ناشی می‌شود. واژه گاز گرفتگی واژه‌ای است که عموما به مسمومیت با گاز شهری ناشی از بد سوختن گاز و تولید گاز مونوکسید کربن، اطلاق می‌شود، اما باید توجه داشت که نشت گاز شهری می‌تواند نوعی از مسمومیت را ایجاد کند که ارتباطی با بد سوختن و تولید مونوکسید کربن ندارد.

در این نوع از مسمومیت، به دلیل کمبود اکسیژن فرد دچار علائم کمبود اکسیژن و نوعی از خفگی می‌شود. گاز شهری برخلاف مونوکسید کربن دارای بویی زننده است و در صورتی که فرد هوشیار باشد عموما متوجه بوی بد شده و خود را از محیط دور می‌کند؛ اتفاقی که در مسمومیت با مونوکسید کربن بروز نمی‌کند.

حوادث ناشی از نشت گاز که آسیب‌های جدی به همراه داشته است عموما در زمانی بروز کرده که فرد یا افراد آسیب دیده خواب بوده‌اند و بوی بد نشت گاز را استشمام نکرده‌اند.

آسفیکسی یا کمبود اکسیژن واژه‌ای علمی است که بیانگر کمبود درصد اکسیژن هوای تنفسی است. در هوای تنفسی، ۲۱ درصد اکسیژن و بقیه از گازهایی همچون نیتروژن و دی اکسید کربن تشکیل شده است. اگر گاز دیگری در این مجموعه وارد شده یا درصد یکی از گازهای موجود در هوا رو به فزونی گذارد، درصد اکسیژن هوای تنفسی کاهش می‌یابد. اتفاقی که عموما در حین نشت گاز شهری رخ می‌دهد، افزایش گاز شهری است که منجر به کاهش درصد اکسیژن هوای تنفسی می‌شود.

علائم: اثرات حاد ظرف دقایقی از شروع کمبود اکسیژن بروز می‌کند. کاهش درصد اکسیژن از ۲۱ درصد به ۱۵ درصد، سیستم عصبی خودکار بدن را فعال کرده و باعث افزایش تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس می‌شود. از طرفی کمبود اکسیژن در مغز باعث اختلال در تعادل، عدم هماهنگی در انجام فعالیت‌ها، احساس سرگیجه و گیجی می‌ شود. بیماران با وجود افزایش در تعداد تنفس از تنگی نفس شکایت ندارند. زمانی که درصد اکسیژن هوا به زیر ۱۰ درصد برسد مغز بیمار دچار تورم می‌شود. زمانی که میزان اکسیژن مصرفی به کمتر از ۶ درصد می‌رسد حیات فرد در معرض خطر قرار می‌گیرد.

زمانی که فرد را از محیط با اکسیژن پایین خارج می‌کنیم علائم شروع به بهبود می‌کند. اگر بهبود رخ ندهد، باید به عوارض ناشی از کمبود اکسیژن همچون تشنج و ایست قلبی فکر کرد و این به معنای پیش آگهی ناخوشایند است.

از آنجا که علائم در اکثر بیماران غیراختصاصی و متنوع است، تشخیص‌ فراوانی برای بیماران مطرح است که پاسخ بیمار به هوای آزاد بهترین راهنمایی برای تایید تشخیص است.

درمان: به ندرت نیازی به درمان فراتر از خروج از محل و استفاده از اکسیژن کمکی است؛ بنابراین اولین اقدام خارج کردن فرد از محیط دارای کمبود اکسیژن و تماس با اورژانس (۱۱۵) است.

تعدادی از بیماران نیازمند مراقبت در بیمارستان هستند. مبتلایان به عوارض کمبود اکسیژن همچون بیمارانی که با علائمی چون کما مراجعه کرده یا افرادی که بیماری طبی زمینه‌ای آنها تشدید شده چون بیماری‌های قلبی، باید از نظر پیشرفت یا بروز عوارض تحت نظر قرار گیرند.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس