دستی که قطع و وصل شد

صمد صافی زاده که پیوند دستش با موفقیت انجام شده, می گوید

همه‌چیز خیلی سریع رخ داد و ثانیه‌ها تندتند سپری می‌شد. داخل خودروی نقره‌ای رنگی که در و دستگیره آن خونی شده بود، مریض بدحالی بود که هر آن امکان داشت برای همیشه با زندگی خداحافظی کند...

اورژانس هیچ بیمارستانی راضی به پذیرش این بیمار که در یک حادثه شغلی دستش از کتف قطع شده بود، نمی‌شد. اصرار صاحبکار و همکاران کارگر جوان بی‌نتیجه می‌ماند و وضعیت آنقدر اسفناک بود که باید همکارشان را مرده فرض می‌کردند. اما بالاخره یک اتفاق باعث شد جوان ۲۸ ساله‌ای که همه با نگاه اول مرگ او را تایید می‌کردند، بار دیگر به زندگی لبخند بزند. دکتر سیدفضل‌ا... سجادی، متخصص جراحی عمومی با کمک کادر مجرب اتاق عمل عمل پیوند دست قطع شده این بیمار را که یکی از سخت‌ترین و اعجاب‌انگیزترین عمل‌های پیوند در کشور بود، با موفقیت انجام داد.

«حادثه در کمین است». شاید این شعاری‌ترین پیغامی باشد که از بس تکرار شده، جذابیت و البته اهمیت خود را از دست داده است اما همه‌چیز در کارگاه بتن آماده‌ در فرعی‌ترین جاده اسلامشهر، تاکید می‌کرد که حادثه خبر نمی‌کند.

● یک خبر بد

صمد، محمد و مهدی کارگرهای «بچینگ» هستند. «بچینگ» همان دستگاهی است که بتن آماده را برای کارهای ساختمانی درست می‌کند. آن روز نوبت صمد بود که بعد از کار، دیگ‌ها را تمیز کند اما یک لحظه، فقط چندصدم ثانیه، پره برنده دستگاه به حرکت درآمد و دست چپ صمد را قطع کرد. دکتر سجادی که همراه تیمش باعث بازگشت صمد به زندگی شده‌اند، درباره آن روز می‌گوید: «اندام‌هایی که قطع می‌شوند، یک زمان طلایی برای پیوند دارند که ۴ تا ۶ ساعت است. پس از این زمان، شانس پیوند اندام آسیب‌دیده به شدت کاهش می‌یابد. وقتی بیمار را به بیمارستان رساندند، ۶ ساعت از زمان حادثه گذشته بود و این یعنی نابودی بافت‌های حیاتی دست، با این حال اتاق عمل را برای ورود بیمار و شروع یک عمل جراحی طاقت‌فرسا آماده کردیم.»

● ثانیه‌های حیاتی

بعد از آن همه «نه» شنیدن‌ و نپذیرفتن بیمار در بیمارستان‌های دیگر، بالاخره موفق شدیم صمد را بستری کنیم. اینها را کارفرمای صمد می‌گوید، همان مردی که با سرعت عمل و دقتی که داشت باعث شد دست صمد سالم به بیمارستان برسد و قابل پیوند باشد. دکتر سجادی می‌گوید: «بخشی از موفقیت تیم جراحی بیمارستان مدیون انتقال اصولی و به جای دست قطع شده به بیمارستان است.» او درباره عمل جراحی بی‌نظیری که مدیریت و انجامش بر عهده او بوده است، می‌گوید: «آن‌طور که خود بیمار تعریف کرده، به محض وقوع حادثه، وحشت‌زده به سمت کارفرما رفته و او را از قطع دست خود و سقوط آن داخل بونکر، مطلع کرده است. کارفرما که از دیدن صحنه سرپا بودن فرد حادثه‌دیده شوکه شده بوده، با کمک دیگر کارگران، دست قطع شده را داخل یک ظرف پلاستیکی حاوی یخ قرار می‌دهد و همراه بیمار به بیمارستان‌های مختلف تهران مراجعه می‌کنند. در همه بیمارستان‌ها به آنها گفته می‌شود امکان پیوند این دست وجود ندارد! وقتی بیمار به این بیمارستان آمد، تقریبا ۷-۶ ساعت از وقوع حادثه گذشته و در حالت شوک بود و به علت کنده شدن تمام عضلات دست از بدن ‌همراه سرخرگ و سیاهرگ، خون‌ریزی شدیدی داشت.» بند آوردن خون و قبول کردن ریسک جراحی بزرگی که باید انجام می‌شد، خیلی مهم بود که تیم دکتر سجادی ریسک آن را با جان و دل پذیرفتند.

● شستشوی دست قطع‌شده

بعد از روشن شدن یک‌صدم ثانیه این پره‌های برنده دستگاه، صمد با پای خودش از داخل دیگ بیرون آمد و به سمت اتاقک کارگری رفت. کارفرما که از طریق یکی از کارگرها متوجه موضوع شده بود، خودش را به او رساند و دستور داد هر چه زودتر دست جدا شده را داخل یک ظرف پر از یخ قرار بدهند. حالا صمد در اتاق عمل بود و دست قطع شده‌ که از استخوان ترقوه و به‌طور کامل جدا شده بود، داخل ظرف پلاستیکی پر از یخ قرار داشت. دکتر سجادی می‌گوید: «پس از ورود بیمار به اتاق عمل، دست قطع شده، پر از سیمان، ماسه و شن بود که با حدود ?? لیتر محلول ضدعفونی شسته شد. تکه‌های شن و ماسه با خونی که از دست بیمار خارج شده بود، مخلوط بود و هیچ راهی برای جدا کردن آنها وجود نداشت. کوچک‌ترین اشتباه برای تمیز کردن و شستشوی دست، باعث می‌شد بخشی از بافت قابل پیوند جدا شود و دیگر به درد پیوند نخورد اما تیم جراحی بیمارستان و اتاق عمل، کارشان را خیلی خوب بلد بودند. بالاخره در ساعت ۵ بعدازظهر، در حالی که خونریزی بیمار به صورت نسبی تحت کنترل در آمده بود، انجام عمل جراحی سخت و بزرگ آغاز و ساعت ۱۲ شب به پایان رسید.»

● جراحی سخت

دکتر سجادی درباره جزییات جراحی سختی که انجام داده است، می‌گوید: «هنگام عمل، شریان و سیاهرگ بیمار به کمک سیاهرگ کشاله ران که به سیاهرگ سافن مشهور است، بازسازی و دوباره ساخته شد؛ البته پیوند عصب صورت نگرفت، زیرا هنوز میزان تخریب عصب‌های دست مشخص نبود، اما متخصصان اعصاب اعلام کردند که ۳-۲ ماه بعد از عمل می‌توان عصب دست را بازگرداند.» او ادامه می‌دهد: «وقتی در رگ‌ها، نقص زیادی باشد و نتوان شریان را به یکدیگر نزدیک کرد یا زمانی که پارگی رگ‌ها بیشتر از ۴-۳ سانتی‌متر باشد، مجبور به استفاده از سیاهرگ پا برای پیوند هستیم؛ زیرا اگر بخواهیم رگ‌ها را به زور با نخ‌های مختلف به یکدیگر نزدیک کنیم، خون لخته می‌شود. برای ثابت کردن استخوان‌های شکسته شده بازو هم از پلاتین خارجی استفاده شد.»

بالاخره عمل به پایان می‌رسد. خانواده بیمار و بعضی از همکاران او پشت در اتاق عمل منتظر هستند تا از نتیجه عمل جراحی با خبر شوند. دکتر سجادی که این عمل پیوند سخت را انجام داده، می‌گوید: «ابتدا وقتی بیمار را دیدم، کمی دچار ترس شدم ولی تجربه مواجهه با چنین مصدومانی در سال‌های جنگ، به من دلگرمی داد تا انجام چنین عملی را برعهده بگیرم و به لطف خدا وقتی جراحی با همراهی یک متخصص بیهوشی و یک متخصص ارتوپد شروع شد، کارها تسهیل شد و موفق شدیم بدون اینکه حتی ذره‌ای از عضلات بیمار از بین برود، ضایعه را ترمیم کنیم در حالی که آن‌طور که همکاران ارتوپد می‌گویند، پیوند دستی که با این شدت و همراه کتف از بدن جدا شده، حتی در کتاب‌های مرجع ارتوپدی هم گزارش نشده است.» حالا صمد و خانواده‌اش منتظرند تا دوران نقاهت را بگذارند و بتواند سر کارش برگردد.