یک آپارتمان خنده

نگاهی به فیلم «دایره زنگی» ساخته پریسا بخت آور

«دایره زنگی» یک کمدی اجتماعی است که مضامین مورد علاقه پریسا بخت‌آور (کارگردان) و اصغر فرهادی (فیلمنامه‌نویس) را در خود دارد.

اصغر فرهادی که با فیملنامه‌های اجتماعی‌اش بارها علاقه خود را به چنین بسترهایی نشان داده است، پریسا بخت‌آور هم با مجموعه‌های تلویزیونی چون «من یک مستاجرم» نشان می‌دهد که به چنین مضامینی گرایش دارد.

فیلم «دایره زنگی» روایت تقابل سنت و مدرنیته در قالب برخوردهای افراد آپارتمان‌نشین است؛ در این میان ماهواره به‌عنوان عنصری مدرن، این تقابل بین ساکنان آپارتمان را شکل می‌بخشد.عده‌ای باتوجه به تفکر سنتی با ورود مظاهر مدرنیته به زندگی‌شان مخالف هستند و عده‌ای دیگر به‌نحوی افسارگسیخته خود را به جلوه‌های مدرنیته سپرده‌اند. این افراط و تفریط‌ها که در زندگی ما فراوان به چشم می‌خورد، در فیلم خوب به تصویر درآمده است.

فیلم نشان می‌دهد که در این آمیزش سنت و مدرنیته در جامعه گرفتار ملغمه‌ای دشوار و فرساینده شده‌ایم، به‌طوری که جامعه‌ای داریم که نه سنتی است و نه مدرن ولی در عین حال از هر دو هم چیزهایی دارد.پدر مذهبی خانواده از طرفی مخالف نصب ماهواره است و از سویی دیگر اجازه فیلمسازی به پسرش می‌دهد. این نشان می‌دهد که حتی سنتی‌ترین آدم‌ها هم از جلوه‌های مدرنیته نمی‌توانند بگریزند و به‌هرحال باید خود را با عصر رسانه‌ها و ارتباطات هماهنگ کنند.

البته فیلمساز حق را به هیچ‌کدام از دو گروه نمی‌دهد؛ نه در مذمت ماهواره شعار می‌دهد و نه دفاعی از استفاده افسارگسیخته از آن می‌کند، بلکه این پدیده تکنولوژیک و اجتماعی را تحلیل می‌کند و نکات مثبت و منفی‌اش را در قالب لحظاتی کمدی جان می‌بخشد.با این همه، فیلمساز تاکید دارد برنامه‌های ماهواره می‌تواند مهم‌ترین اوقات یک خانواده را پر کند و اگر برنامه‌هایش بخواهد به‌عنوان تنها الگوی همیشه در دسترس خانواده‌ها مطرح شود؛ به صلاح نیست.

برخی از لحظات کمیک فیلم موفق هستند مثل دعوای دسته‌جمعی در پشت‌بام، برخی از صحنه‌های فیلم هم موفق نیست، مثل جایی که بهاره رهنما با صدای مردانه به خانه دختر زنگ می‌زند که نه‌تنها کمیک نیست، بلکه صحنه‌ای اغراق‌آمیز و غیرواقعی به‌نظر می‌رسد.فیلمساز از پرشماری کاراکترهای فیلم به‌خوبی در خلق کمدی کمک می‌گیرد و لحظاتی موثر از کمدی بزن و بکوب را خلق می‌کند. این نوع کمدی را در دعواهای دسته‌جمعی ساکنین آپارتمان بارها می‌بینیم.

در صحنه‌های مختلف فیلم می‌بینیم فرزندان خانواده بین جلوه‌های مدرن زندگی و تفکرات سنتی والدینشان سردرگم هستند این مساله گاه موجب ایجاد تضاد شدیدی بین نسل جدید و نسل گذشته می‌شود و در این میان جوانان به گمگشتگانی می‌مانند که مسیر درست زندگی را نمی‌یابند چرا که خود والدین هم این مسیر را به درستی نمی‌شناسند و نمی‌توانند به آنها توصیه‌ای درست و به‌روز کنند. فیلم همانقدر که تعصب را غیر دموکراتیک و غیرمنطقی نشان می‌دهد آزادی بی‌حد و حصر را هم بحران‌زا و منحرف‌کننده می‌داند.

کاراکتر شیرین (باران کوثری) هم نمادی از جوانان گمگشته امروزی است که به بزهکاری روی آورده‌اند. فیلمساز و فیلمنامه‌نویس تا انتهای فیلم ماهیت کاراکتر شیرین را بر تماشاگر آشکار نمی‌کند و وقتی در پایان می‌فهمیم شیرین بزهکار است دچار نوعی غافلگیری جذاب می‌شویم چرا که شیرین که در سراسر فیلم نقش دختری عاشق را بازی کرده به پسر و حتی به تماشاگر هم رودست می‌زند و در انتها تماشاگر را به واقع غافلگیر می‌کند.

نمای دور انتهایی فیلم که اتوبوسی را نشان می‌دهد که شیرین داخل آن است و پلیس دستور توقف آن را می‌دهد، ما را به این فکر می‌اندازد که نسل جوان و گمگشته ما بالاخره چگونه راه نجات را پیدا می‌کند آیا تنها عوامل بازدارنده‌ای چون پلیس و اجرای قانون اکتفا می‌کند یا اینکه جوانان ما باید از داخل خانواده و جامعه‌شان احیا شوند.

بیشتر فیلم در فضای داخلی آپارتمان‌ها می‌گذرد ولی کارگردانی پریسا بخت‌آور و استفاده از نماهای متنوع و حرکت‌های دوربین باعث می‌شود که فیلم خسته‌کننده نباشد و جذابیت خود را از دست ندهد.

مهران مدیری بار دیگر توانایی خود را در اجرای کاراکترهای کمدی به رخ می‌کشد کافی است نقش او را در این فیلم با نقش او در سریال «مرد هزار چهره» مقایسه کنید می‌بینیم که دو نقش ویژگی‌های کاملا متضادی دارند و مدیری در هر دو نقش موفق است این نشان از توانایی‌های گسترده و برجسته این بازیگر دارد.

محمدرضا شریفی‌نیا و امین حیایی هم مثل همیشه در نقش‌های کمیک خود موفق هستند و بهاره رهنما هم نشان می‌دهد که علاوه بر نقش‌های جدی در نقش‌های کمیک هم توانایی‌های بسیاری دارد. کافی است به بازی خوب او در این فیلم و نیز سریال «مرد هزار چهره» دوباره دقت کنیم.

امید روحانی هم در نقش مرد مذهبی بازی متوسطی ارائه می‌کند که به پای بازی خوبش در «کارگران مشغول کارند» نمی‌رسد. البته گوهر خیراندیش هم نقش تکراری همسر مرد مذهبی را بازی می‌کند که تکرار این نقش نمی‌تواند برای او امتیازی قابل اعتنا به شمار آید.

در مجموع «دایره زنگی» به‌عنوان فیلم اول پریسا بخت‌آور نمره قبولی می‌گیرد، هرچند با کمدی‌های آپارتمانی برجسته‌ای چون «اجاره‌نشین‌ها» (داریوش مهرجویی) آشکارا به‌لحاظ کیفی فاصله زیادی دارد ولی می‌توان به آینده فیلمسازی بخت‌آور امیدوار بود.

حسین آریانی