چگونه از برخان ها یا تلماسه ها عبور کنیم

در اغلب نواحی از کویرهای ایران بطور نامنظم برخان ها وتلماسه های کم و بیش بلند دیده می شوند که سطح کویر را پوشانده اند در این دنیای ماسه ای اثری از گیاه نیست و تنها بوته های کوچک دیده می شود

در اغلب نواحی از کویرهای ایران بطور نامنظم برخان‌ها و تلماسه‌های کم و بیش بلند دیده می‌شوند که سطح کویر را پوشانده‌اند. در این دنیای ماسه‌ای اثری از گیاه نیست و تنها بوته‌های کوچک دیده می‌شود. اگر از بالای یکی از این تپه‌های ماسه‌ای به اطراف بنگریم تا انتهای افق دید چیزی جز توده‌های ماسه به شکل تلماسه یا برخان نمی‌بینیم. منظره‌ای که می‌توان آن را به امواج دریای طوفانی تشبیه کرد. اگر در این نواحی بوته‌ای بروید پس از مدتی در زیر ماسه‌ها پنهان می‌گردد. در برخی نقاط ارتفاع برخان‌ها تا ۲۰۰ متر هم می‌رسد که منظره‌ای وحشت‌انگیز پدید می‌آورد. حال اگر برحسب اتفاق در این سرزمین وحشی قرار گرفتیم چه باید کرد؟ آیا باید بی‌گدار به آب زد و بی‌حساب و کتاب بر روی آنها راه رفت؟ حرکت بر روی این تپه‌های ماسه‌ای بسیار مشکل است و تجربه کافی نیاز دارد که تمام کویر نوردها باید با آن آشنا باشند. اگر کسی بخواهد بدون آگاهی از این توده‌های ماسه‌ای عبور کند با خطرات جدی مواجه خواهد شد. بسیار اتفاق می‌افتد که مسافرانی در دام این تپه‌های ماسه‌ای اسیر می‌گردند و با تلاش بیهوده توان خود را از دست می‌دهند و پس از مدتی بر اثر گرسنگی و تشنگی، ضعف و حتی ترس و ناامیدی به خواب ابدی فرو می‌روند.

عبور از تلماسه‌ها و برخان‌ها که دارای قله‌ها و دره‌های کوتاه یا فرورفتگی هستند اگر از پهنا یا بطور مورب باشد بسیار دشوار و پرزحمت است زیرا باید دائم از تپه‌ها بالا رفت، از قله‌ها عبور کرد و دوباره در گودی‌ها پایین آمد در این جا باید به جهت باد توجه کرد چرا که اگر راهی که قرار است طی شود در خلاف جهت باد باشد به اجبار باید از دامنه‌های پرشیبی بالا رفت که دارای دانه‌های ماسه‌ای سست هستند و باعث می‌شوند که پای انسان تا زانو در آنها فرو رود این امر موجب خستگی سریع بدن و گرفتگی عضلات می‌شود. اما در جهت باد حرکت کردن بسیار آسان است زیرا در جهت باد باید از پهلوی تلماسه‌ها یا برخان‌ها عبور کرد که دارای ماسه‌های استوارتر است، پا در آن فرو نمی‌رود و پایین آمدن از دامنه‌های سست زیاد مشکل و پرزحمت نیست.

حال اگر جهت باد را نمی‌دانیم باز هم امکان عبور آسان‌تر وجود دارد. در این روش باید از راهی موازی با تپه‌ها عبور انجام گیرد. بهتر است که دره‌های موجود بین تپه‌های ماسه‌ای را برای عبور انتخاب کرد. در این روش عبور تنها از روی قله‌های کوچکی که گودیها را از یکدیگر جدا می‌سازد صورت می‌گیرد و موجب خستگی نمی‌شود. البته به این نکته نیز باید توجه داشته باشیم که مسیر یا مقصد خود را گم نکنیم. در فصل بهار نیز به علت بارندگی گودی‌ها از آب گل‌آلود پر می‌شوند که در این مواقع این روش برای عبور از تلماسه‌ها یا برخان‌ها مناسب نیست. هنگامی که در ماسه زارها باد بسیار شدید می‌وزد، دریای ماسه به حرکت در می‌آید. از تلماسه‌ها و برخان‌ها گرد دود مانندی برمی‌خیزد، باد از قله هر تپه مقداری ماسه جدا می‌کند و فضا را پر از ذرات ریز ماسه می‌کند و ذرات ریز ماسه در چشم، گوش و بینی انسان وارد می‌شود در این هنگام چشم آنچنان تحریک می‌شود که پلک‌ها به زحمت باز می‌شوند، ماسه در زیر دندان‌ها صدای مخصوصی می‌کند و دهان پر از ماسه می‌شود، ورود ماسه به بینی تنفس را مشکل می‌سازد و مخاط بینی را تحریک می‌کند و انباشته شدن ماسه در سوراخ گوش‌ها نیز باعث ترشحات مخاطی گوش می‌شود.ماسه بر روی شیب تپه‌ها در جهت باد به شکل جویبار مارپیچ به طرف قله تپه جریان می‌یابد و چنین به نظر می‌رسد که دامنه‌ها در حال حرکت هستند. همچنین ماسه‌هایی که از قله تپه جابجا می‌شوند به صورت آبشار بر روی پهلوهای تلماسه یا برخان فرو می‌ریزد. در هنگام باد هوا تیره و پر از گرد و غبار و خفقان‌آور می‌شود، حتی شخص دیگری که در کنارمان باشد را نمی‌توانیم ببینیم، آسمان در مه‌ای از ماسه ناپدید می‌شود. در این مواقع اگر چشم ها، گوش ها، بینی و دهان بدون پوشش نباشد، آسیب‌ها و مشکلات جدی برایمان بوجود خواهد آمد. استفاده از عینک، ماسک و محافظ گوش راه‌حل مناسبی است. اگر باد شدید و طوفانی باشد، بطور حتم مسافر راه خود را گم می‌کند و سرانجام تلف می‌شود. در مواجه شدن با طوفان بهتر است در حفره‌ای پناه گرفت یا اگر حفره‌ای نبود گودالی حفر کنیم تا طوفان پایان یابد.در فصل گرما سطح برهنه ماسه‌ها در برابر آفتاب به شدت گرم می‌شوند و مانند تنور حرارت را پس می‌دهند به همین دلیل در فصل گرما بهتر است صبح زود و یا شب حرکت کرد.

● لوازم ضروری و نکات لازم برای عبور از برخان‌ها یا تلماسه‌ها:

۱) عینک مخصوص کویرنوردی.

۲) کلاه دورلبه‌دار از جنس کتان و دستکش نخی.

۳) کفش مخصوص کویر که در فروشگاه‌های لوازم کوهنوردی موجود است (باید توجه داشت که کفش کوهنوردی برای پیاده‌روی بر روی ماسه مناسب نیست).

۴) مواد خوراکی شامل شکلات، بیسکویت و آجیل. غذاهای پرچربی مناسب نیستند. نوشیدن چای یا قهوه بهتر از نوشیدن آب یخ است.

۵)ماسک برای پوشش دهان و بینی.

۶)همراه داشتن پارچه‌های نخی برای پوشش قسمت‌های برهنه بدن مثل گردن، شانه و غیره و نیز بستن پیشانی و گوش‌ها

۷) قطب‌نما یا GPS

۸) در نزدیکی تپه‌های ماسه‌ای و یا در مواقع ناچاری بر روی قله تپه‌ها نباید اطراق کرد.

۹) به همراه داشتن پتو جهت مواقع طوفانی.

۱۰) پماد سوختگی و سایر لوازم کمک‌های اولیه.