اساس مشورت را می دانی

مشاور, فردی که برای مشورت گرفتن و راهنمایی جستن نزد او رفته و راه حل مشکلات خویش را از او می طلبیم اما آیا تمامی مشاوران ما صلاحیت راهنمایی و مشورت را دارند یک مشاور خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد

آفتاب: مشاور، فردی که برای مشورت گرفتن و راهنمایی جستن نزد او رفته و راه حل مشکلات خویش را از او می‌طلبیم. اما آیا تمامی مشاوران ما صلاحیت راهنمایی و مشورت را دارند؟ یک مشاور خوب چه‌ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

● مشورت و لزوم استفاده از مشاور

مشورت کردن و یاری جستن از راهنمایی های دیگران امری است که فراوان بدان سفارش شده است، خداوند متعال فرموده: وَ أَمْرُهُمْ شُوری‏ بَیْنَهُمْ‏ (شوری- ۳۸). در باره صفات مومنین خداوند می‏فرماید که: در کارها با همدیگر مشورت می‏کنند.امام علی علیه السلام فرمود: هر کس خود رأی شد به هلاکت رسید و هر کس با دیگران مشورت کرد، در عقل‏های آنان شریک شد.(نهج البلاغه/ ترجمه دشتی/ حکمت ۱۶۱)

● با چه کسی نباید مشورت کرد؟

افرادی هستند که مشورت کردن با آنها نهی شده از این رو امام علی‌علیه‌السلام فرمودند: بخیل را در مشورت کردن دخالت نده که تو را از نیکوکاری باز می‏دارد و از تنگدستی می‏ترساند. ترسو را در مشورت کردن دخالت نده که در انجام کارها روحیه تو را سست می‏کند. حریص را در مشورت کردن دخالت نده که حرص را با ستمکاری در نظرت زینت می‏دهد. همانا بخل و ترس و حرص، غرائز گوناگونی هستند که ریشه آنها بدگمانی به خدای بزرگ است. (نهج البلاغه/ترجمه دشتی/ نامه ۵۳) پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: یا علی! با ترسو مشورت مکن که راه رهایی را به تو تنگ می‏کند و با بخیل مشورت مکن که تو را از هدفت باز می‏دارد و با حریص مشورت مکن که طمعکاری را برای تو زینت می‏دهد و بدان یا علی که ترس و بخل و حرص یک طبیعت دارند و بدگمانی(به خدا) جامع آنهاست.(الخصال/ترجمه جعفری/ج‏۱ / ۱۵۷)

● ابتدا با خدا مشورت کن

توکل و توسل به خدا و طلب خیر نمودن از او رمز موفقیت و پیروزی در هر کاری است از این رو پیش از مشورت با افراد واجد صلاحیت رهبری نیاز است از خداوند متعال مشاوره و راهنمایی خواست. هارون‌بن خارجه گوید: شنیدم که امام صادق علیه‌السلام می‏فرمود: اگر هر یک از شما قصد کرد که به عملی اقدام کند، با هیچ یک از مردم صلاح اندیشی نکند تا آنکه با خدا مشورت نماید، عرض کردم: و مشورت با خدا چگونه است؟ فرمود: ابتدا از خدا می‏خواهد که خیر او را معیّن کند و سپس با مردم درباره‏اش مشورت می‏نماید، هر گاه از خدا آغاز کرد، پروردگار نیکی را برای او بر زبان هر مخلوقی که دوست دارد جاری می‏سازد. (معانی الأخبار/ترجمه محمدی/ ج‏۱ / ۳۳۲)

● با چه کسی باید مشورت کرد؟

امام صادق علیه السّلام می‏فرماید که: در هر کاری، خواه اخروی و خواه دنیوی، مشورت با مومنین لازم است امّا در کار آخرت، باید مشورت کنی با کسی که در او پنج خصلت باشد؛ عقل و علم و تجربه و نصح و تقوی. یعنی: کسی که قوّت تمیز میان حسن و قبح داشته باشد و علم به اوامر و نواهی نیز او را حاصل باشد و در کارها صاحب تجربه باشد و هر چه گوید به محض دینداری و خاطرخواهی گوید، نه از روی فریب و غدر و متّقی باشد. پس اگر شخص این چنین نیابی، این صفات را خود به عمل آر و بعد از رجوع و استغفار، با خود مشورت کن و عزم را جزم کرده و توکّل به خدا نموده، هر چه به خاطرت افتاد به او عمل کن که البتّه صواب است. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / ۳۵۰) امام صادق (علیه السلام ) فرمود: در کار خود با کسانی مشورت کن که از پروردگارشان می‏ترسند. سلیمان بن خالد گوید: از امام جعفر صادق (علیه السلام ) شنیدم که می‏فرمود: با مردم خردمند با تقوا مشورت کن زیرا آنها جز به نیکی راهنمایی نمی‏کنند و بپرهیز از مخالفت با آنان زیرا مخالفت با شخص پرهیزکار خردمند باعث تباهی دین و دنیاست. امام صادق(علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرموده است: مشورت با خردمند اندرزگو باعث پیشرفت و برکت و موفقیّت از جانب خداست، وقتی که شخص دلسوز عاقل تو را راهنمایی کند از مخالفت با او بپرهیز، زیرا این مخالفت باعث هلاکت می‏شود.امام صادق (علیه السلام) فرمود: مشورت دارای حدودی است که اگر آن حدود شناخته و رعایت نشود ضررش برای مشورت‏کننده از نفعش بیشتر است. آن حدود عبارتند از: کسی که با او مشورت می ‏شود:

۱- عاقل باشد.

۲- آزاده دیندار باشد.

۳- دوست مهربان و مانند برادر باشد.

۴- اگر از راز تو آگاه شد مثل این که خودت به آن آگاهی آن را مکتوم و پوشیده بدارد. زیرا تو زمانی از راهنمایی مشاور سود می ‏بری که او عاقل باشد و وقتی که وی آزاد مرد متدیّن بود نهایت کوشش را برای نصیحت کردن تو به کار می ‏برد، وقتی که دوست مهربان و مانند برادر باشد و او را از راز خویش آگاه کردی راز تو را پوشیده نگاه می‏دارد و آگاهی او مانند این است که خودت به آن آگاهی، [اگر این شرایط رعایت شود] مشورت جامع و نصیحت کامل می‏گردد. (آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل)/۴۳) غرض از بیان این مطالب این است که بگوییم هر کسی شایسته شور و مشورت نیست و زندگی آدمی حساس‌تر و مهم‌تر از آن است که در پیداکردن راه حل مشکلات و راهنمایی جستن در فراز و فرودهای آن از هر فردی که ادعای راهنمایی و مشاوره دارد یاری جست.

مریم پناهنده