هندبال در ایران

علی محمد امیرتاش در سال ۱۳۴۴ پس از پایان تحصیلات دوره لیسانس در رشته تربیت بدنی و ورزش, از فرانسه به ایران مراجعت کرد با ورود به ایران اقدام به مذاکره و گفتگو با کمیته ملی المپیک در جهت تأسیس فدراسیون هندبال نمود تا زمینه پیدایش ورزش هندبال ۷ نفره در ایران فراهم شود, اما با تغییرات اداری در کمیته ملی المپیک این امر متوقف ماند

علی‌ محمد امیرتاش در سال ۱۳۴۴ پس از پایان تحصیلات دوره لیسانس در رشته تربیت بدنی و ورزش، از فرانسه به ایران مراجعت کرد. با ورود به ایران اقدام به مذاکره و گفتگو با کمیته ملی المپیک در جهت تأسیس فدراسیون هندبال نمود تا زمینه پیدایش ورزش هندبال ۷ نفره در ایران فراهم شود، اما با تغییرات اداری در کمیته ملی المپیک این امر متوقف ماند. یک سال بعد در جلسه کنگره رؤسای تربیت بدنی و مدیران فنی استانها و فرمانداریهای کل ایران- که همزمان با برگزاری مسابقه‌های ورزشی آموزشگاههای کشور در خرداد سال ۱۳۴۵ در شیراز تشکیل شد - امیرتاش طی شرح مبسوطی، تصویب و اجرای هندبال در آموزشگاههای کشور را به کنگره پیشنهاد کرد، لیکن به علت آشنا نبودن شرکت‌کنندگان در کنگره با ورزش هندبال، این پیشنهاد به تصویب نرسید و بررسی بیشتر درباره آن به آینده موکول شد.

در سال ۱۳۴۷ تغییرات و سازماندهی جدیدی در اداره کل تربیت‌بدنی وزارت آموزش و پرورش پدید آمد که تصویب بازی هندبال را همانند یکی از ورزش‌های رسمی آموزشگاههای کشور، ممکن ساخت. مسئولان وقت که از افراد باتجربه بودند و با ورزشهای جدید نیز آشنایی داشتند، این پیشنهاد را با احتیاط و به طور غیررسمی پذیرفتند و بناشد امیرتاش برای آزمایش، دو تیم را در دبیرستان البرز تهران انتخاب کند و تمرین دهد تا بتواند ورزش هندبال را در عمل به رؤسای تربیت بدنی کشور- که بار دیگر در تهران گردهم می‌آمدند- نشان دهد. همزمان با تمرین این دو تیم، اولین نشریه هندبال هفت نفره در ایران که شامل خلاصه مقررات بازی و مقدماتی از مهارتهای انفرادی و دسته جمعی بود در ۲۷ صفحه تهیه و در اختیار مسئولان و دست‌اندرکاران تربیت بدنی آموزش و پرورش گذاشته شد.

به همت اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش در بهمن ماه سال ۱۳۴۷ سمینار بررسی مسائل و مشکلات تربیت بدنی و ورزش آموزشگاههای کشور، با شرکت رؤسای اداره‌های تربیت بدنی و مدیران فنی استانها و فرمانداریهای کل در تهران تشکیل شد و در ضمن یک مسابقه کامل بین دو تیم هندبال دبیرستان البرز ترتیب یافت و نشریه ۲۷ صفحه‌ای که به همین منظور تهیه شده بود در دسترس شرکت‌کنندگان سمینار گذاشته شد، در جلسه بعدی این سمینار تصمیم گرفته شد، با توجه به امتیازات تربیتی و ورزشی که هندبال هفت نفره دارد، به عنوان یکی از ورزشهای رسمی آموزشگاهی، به شورای عالی تربیت بدنی آموزشگاهها در وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد شود. پس از چهار سال انتظار، این اولین پیروزی بود.

پیش از پایان سال ۱۳۴۷ پیشنهاد مذکور تصویب شد و فدراسیون هندبال آموزشگاههای کشور شکل گرفت. ریاست فدراسیون به آقای جعفر گلبابایی کارمند عالی رتبه وزارت آموزش و پرورش و مشاوره فنی آن به امیرتاش واگذار شد.

به منظور آشنایی معلمان و مربیان ورزش کشور با ورزش هندبال هفت نفره و آماده کردن مقدمات لازم جهت مسابقه‌های هندبال در چهارچوب مسابقه‌های آموزشگاههای کشور- که در دهه اول تیرماه سال ۱۳۴۸ در تهران برگزار می‌شد- دو کلاس فشرده آموزش مربی و داوری هندبال، جهت شرکت مربیان استان تهران در دهه دوم اسفند و برای مربیان ورزش منتخب از سایر نقاط کشور در دهه سوم اسفندماه ۱۳۴۷، به همت اداره کل تربیت بدنی آموزش و پرورش و با سرپرستی و تعلیم امیرتاش، در تهران تشکیل و آموزشهای لازم داده شد. سرانجام تیم‌های تعلیم یافته به کمک مربیانی که در کلاس‌های فشرده شرکت کرده بودند، از شهرستانهای تهران، اهواز،‌مشهد، اصفهان، شیراز و کرمان در این مسابقه‌ها شرکت کردند که به همین ترتیب مقام‌های اول تا ششم را به دست آوردند.

مقررات کامل ورزش هندبال که از فدراسیون بین‌المللی هندبال تهیه شده و ترجمه گردیده بود به نام «فدراسیون هندبال آموزشگاههای کشور» تکثیر و در همین کلاسها در اختیار شرکت‌کنندگان گذاشته شد. اکنون زمانی بود که عده بسیاری از دانش‌آموزان کشور، ورزش هندبال را می‌شناختند و مربیان با علاقمندی بسیار در پی تکمیل معلومات خود در این زمینه بودند. دست‌اندرکاران اداره کل تربیت بدنی آموزش و پرورش که بر این امر واقف بودند، پیشنهاد امیرتاش مبنی بر دعوت از یک مربی خارجی را پذیرفتند و پیرو آن بلافاصله از آقای «میشل پائولینی» فارغ‌التحصیل دانشسرای عالی تربیت بدنی و ورزش فرانسه و مربی تیم قهرمان هندبال فرانسه و عضو کمیته فنی فدراسیون هندبال آن کشور، به طور رسمی دعوت شد تا برای تدریس در کلاس هندبال به ایران مسافرت کند. در مدت دو ماه اقامت نامبرده در ایران، با همکاری امیرتاش، یک کلاس تکمیلی برای مربیان استان مرکزی، در دهه دوم مردادماه سال ۱۳۴۸ در تهران و یک کلاس تکمیلی دیگر در شهرستان اصفهان برگزار شد.

در شهریورماه ۱۳۴۹ کلاس دیگری برای مربیان هندبال کشور در منظریه تهران تشکیل شد و طی آن امیرتاش، آخرین تحولات هندبال تا آن زمان را برای شرکت‌کنندگان تشریح کرد.

در مسابقات آموزشگاهی سال ۱۳۴۹ برای نخستین بار تیم‌های دختران دانش‌آموز نیز در مسابقه‌های هندبال شرکت کردند که تیم‌های شهرستانهای تربت حیدریه، نیشابور و آبادان به ترتیب مقام‌های اول تا سوم را بدست آوردند.

اولین مسابقه‌ای که قهرمانان هندبال ایران با یک تیم خارجی در آن شرکت کردند، مسابقه بین تیم‌های منتخب دانش‌آموزان کویت و منتخب دانش‌آموزان تهران بود که در ساعت ۱۷ روز ۸/۱۱/۱۳۴۹ در محل سالن ورزشی هنرسرای عالی نارمک در تهران برگزار شد. نتیجه این مسابقه ۲۴ بر ۱۸ به نفع تیم منتخب دانش‌آموزان کویت شد. در این مسابقه بازیکنان تیم ایران عبارت بودند از آقایان: جهانگیر آغاسی‌بیک، مهدی اسلامی،‌رضا اسداللهی، علی پژمان، محسن حاجیلو، احمد دقیقی، عباس قاجاریه، رضا محمدی‌سخا، مسعود مرزآبادی،‌محمدتقی نادی،‌ رضا نیشابوری و حسین یوسف‌خانی و آقای علی‌اکبر لطفی مربی و آقای حسین‌داریا کمک مربی این تیم بودند.

در سال ۱۳۵۲ با توجه به پشتوانه‌ای که از نظر تعداد بازیکن و مربی هندبال در کشور ایجاد شده بود، سازمان تربیت بدنی وقت به این ورزش توجه پیدا کرد و سرانجام در سال ۱۳۵۴ فدراسیون هندبال کشور تأسیس گردید و مهندس هارون مهدوی عهده‌دار امور آن شد. اولین دوره مسابقه‌های قهرمانی کشور در دسته مردان در سال ۱۳۵۵ برگزار شد که تیمهای خراسان، اصفهان و تهران اول تا سوم شدند. در رده جوانان هم اولین بار از سال ۱۳۶۳ مسابقه‌های قهرمانی کشور برگزار شده است. اولین دوره مسابقه‌ های کشور در دسته بانوان در سال ۱۳۷۰ برگزار شد که تیم کهکیلویه و بویراحمد به مقام قهرمانی رسید. اولین حضور مهم تیم ایران در بازیهای آسیایی ۱۹۸۶ بود که تیم ایران در میان شش تیم، پنجم شد: البته اولین بار ایران در سال ۱۹۸۹ در مسابقه‌های قهرمانی هندبال آسیا در پکن شرکت کرد و در بین نه تیم، هشتم شد. اولین مدال آسیایی ایران کسب مقام سوم جوانان آسیا در سال ۲۰۰۴ بود.