ضرورت اخلاق

انسان دارای دو بعد است:
۱) بعد پنهان كه به آن باطن، جان، روح و روان گفته می‌شود.
۲) بعد ظاهر كه از آن با عنواینی مانند جسم، بدن، جسد و تن نام می‌برند.
هر یك از این دو بعد ملایمات وناملایمات، …

انسان دارای دو بعد است:

۱) بعد پنهان كه به آن باطن، جان، روح و روان گفته می‌شود.

۲) بعد ظاهر كه از آن با عنواینی مانند جسم، بدن، جسد و تن نام می‌برند.

هر یك از این دو بعد ملایمات وناملایمات، لذات و آلام و بعبارت دیگر درد و دوای مخصوص به خود را دارند؛ و بالطبع برای مداوای هر یك باید به علم مخصوص خودش مراجعه كرد؛ شرح بیماریها و امراض جسم را علم پزشكی بیان می‌كند.

درد و رنج روح نیز رذایل اخلاقی است و بهبودی آن بازگشت به فضایل اخلاقی است كه باعث سعادت و كمال است و آدمی را به مصاحبت با خداشناسان و مقربان درگاه الهی می‌رساند، و علمی كه عهده دار بیان این رذایل و نشان دادن راه درمان آنهاست «علم اخلاق» نامیده می‌شود.

فضایل اخلاق سرمایه نجات و رستگاری انسان و رساننده او به سعادت جاوید است، و رذایل اخلاق مایه بدبختی و شقاوت همیشگی وی است. پس پاك ساختن نفس از رزایل و آراستن آن به فضایل از مهمترین واجبات است، و بدون آن دست یافتن به زندگانی حقیقی محال است.

آدمی تا از صفات و اخلاق رذیله پاك نشود به صفات و اخلاق فاضله آراسته نخواهد شد و نفس، آماده درك فیوضات و بهره های قدسی نخواهد گشت.

پس بر هر خردمندی واجب است كه در اكتساب فضایل اخلاقی (حد وسط و اعتدال خویها و صفات) كوشا باشد و از رذایل (افراط و تفریط) اجتناب نماید، زیرا اگر در این راه كوتاهی كند، هلاكت و شقاوت ابدی گریبانگیرش خواهد شد.

«ومن كان فی هذه اعمی فهو فی الآخرهٔ اعمی و اضل سبیلا»

آدمی تا از صفات و اخلاق رذیله پاك نشود به صفات و اخلاق فاضله آراسته نخواهد شد و نفس، آماده درك فیوضات و بهره های قدسی نخواهد گشت، چنانكه آینه تا زنگار ا چهره‌اش زدوده نشود استعداد پذیرش صورتها و نقشها را نخواهد داشت، به همین گونه تا نفس انسان از صفات ناپسند و زشت مانند تكبر و حسد و ریا و حب مقام و شهرت و بدخواهی نسبت به نزدیكان و همكاران، پاك و صافی نگردد مواظبت برعبادات و طاعات ظاهری سودی نخواهد بخشید، و در آرایش ظاهر در حال فرو گذاشتن باطن چه فایده‌ای هست؟!!! اخلاق نكوهیده و زشت، قلب آدمی را رستنگاه و كشتزار گناهان می‌سازد و هر كه قلب خود را از آنها پاك نگرداند طاعات ظاهری سودمند و مایه كمال نخواهد بود.

«اللهم ارزقنا توفیق الطاعهٔ و بعد المعصیهٔ و صدق النیهٔ و عرفان الحرمهٔ»

گزیده‌ای از كتاب جامع السعادات ترجمه دكتر سید جلال الدین مجتبوی