استانداردهای سواد اطلاعاتی

مأموریت اصلی مؤسسات آموزش عالی, تربیت یادگیرندگان مادام العمر است با این فرض كه افراد دارای قابلیت ها و توانایی های ذهنی استدلال و تفكر انتقادی هستند دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی باید در طول دوره ها و دروس دانشگاهی به دانشجویان به عنوان عضوی از جامعه و همچنین شهروندان مطلع بیاموزند كه چگونه یاد بگیرند

مأموریت اصلی مؤسسات آموزش عالی، تربیت یادگیرندگان مادام‌العمر است. با این فرض كه افراد دارای قابلیتها و توانایی‌های ذهنی استدلال و تفكر انتقادی هستند. دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی باید در طول دوره‌ها و دروس دانشگاهی به دانشجویان به عنوان عضوی از جامعه و همچنین شهروندان مطلع بیاموزند كه چگونه یاد بگیرند. سواد اطلاعاتی كلید اصلی یادگیری مادام‌العمر می‌باشد. برای سنجش میزان سواد اطلاعاتی افراد لازم است استانداردهایی تعیین گردد. یكی از استانداردهای تعیین شده برای سنجش سواد اطلاعاتی «استانداردهای قابلیت سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی»۱ است كه در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد. استانداردها همچنین شامل فهرستی از بازده‌ها برای سنجش پیشرفت دانشجویان در كسب سواد اطلاعاتی است. این بازده‌ها به عنوان راهنما برای استادان، كتابداران و سایر كسانی كه دنبال روشهایی برای اندازه‌گیری یادگیری دانشجویان در زمینهٔ سواد اطلاعاتی هستند می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

●سواد اطلاعاتی

سواد اطلاعاتی عبارتست از ایجاد توانایی در افراد تا بتوانند تشخیص دهند چه وقت به اطلاعات نیاز دارند. همچنین، توانایی ذخیره كردن اطلاعات، ارزشیابی و استفاده مؤثر از آن را در زمان نیاز داشته باشند. سواد اطلاعاتی در جامعه ای كه دائم در معرض تغییرات فناوری و همچنین در معرض منابع اطلاعاتی بیشماری قرار دارد لازم به نظر می‌رسد. ظهور و پیشرفت فناوریهای گوناگون اطلاعاتی موجب شده تا هر فرد با انبوهی از اطلاعات در محل تحصیل، در محل كار و در زندگی روزمره روبرو گردد. این اطلاعات به وسیله كتابخانه‌ها، منابع جامعه، سازمانهای خاص و همچنین اینترنت قابل دسترسی است. اكثر اطلاعات بدون گذشتن از هیچ فیلتری در دسترس همگان قرار می‌گیرد. بنابراین، سؤالاتی در مورد اعتبار، پایایی، ثبات و اصیل بودن آنها مطرح است. به علاوه این اطلاعات از منابع و رسانه‌های گوناگون نظیر متن (نوشته)، صدا، تصویر و كارهای گرافیكی در دسترس است. همه این موارد موجب می‌شود تا افراد با چالش‌های جدی در فهم اطلاعات و ارزشیابی آن روبرو باشند. از این رو، وجود اطلاعات به تنهایی موجب داشتن شهروندانی مطلع و آگاه نمی‌شود مگر اینكه آنها تواناییهای لازم برای استفاده مؤثر از اطلاعات را كسب كرده باشند. از طرف دیگر، سواد اطلاعاتی پایه و اساس یادگیری مادام‌العمر را فراهم می‌كند و برای كلیه سطوح تحصیلی و تمام محیط‌های یادگیری لازم و ضروری است. سواد اطلاعاتی موجب می‌شود تا فراگیران جستجوگریهای خود را توسعه بخشیده و به یادگیری خودگران دست یابند. فرد با سواد اطلاعاتی، دارای ویژگیها و تواناییهایی است از جمله اینكه او قادر است:

نوع، دامنه و میزان اطلاعات موردنیاز خود را تعیین نماید.

به اطلاعات موردنیاز به طور مؤثر و كارآ دسترسی پیدا نماید (پیدا كردن اطلاعات موردنیاز).

اطلاعات و منابع اطلاعاتی را به طور نقادانه مورد ارزشیابی قرار دهد.

اطلاعات انتخاب شده را با دانش پیشین تلفیق كند.

اطلاعات را به طور مؤثر برای رسیدن به اهداف خاص استفاده نماید.

مسائل اجتماعی، اقتصادی و حقوقی پیرامون استفاده و دسترسی به اطلاعات را از نظر اخلاقی و قانونی بداند.

●سواد اطلاعاتی و فنّاوری اطلاعات

سواد اطلاعاتی به مهارتهای فناوری اطلاعات وابسته است. فرد باسواد از نظر فناوری اطلاعات قادر است تا رایانه‌ها، نرم‌افزارهای كاربردی، پایگاههای داده و فناوریهای دیگر را برای انجام امور گوناگون مربوط به تحصیل، حرفه و امور شخصی خود به كار گیرد. بنابراین افرادی كه مایل هستند تا به سواد اطلاعاتی دست یابند ابتدا باید مهارتهای تكنولوژیكی مربوطه را كسب كنند. گزارش سال ۱۹۹۹ انجمن ملی اطلاعات در مورد تفاوت دو واژه فوق‌الذكر به شرح زیر می‌باشد. سواد اطلاعاتی شامل محتوا، ارتباطات، تجزیه و تحلیل، جستجوی اطلاعات و ارزشیابی آن می‌باشد در صورتی كه فناوری اطلاعات بسیار فراتر از مفهوم سواد رایانه‌ای است و به فهم عمیق و رو به افزایش فناوری و استفاده ماهرانه از آن می‌پردازد. سواد اطلاعاتی آغازگر، حافظ و توسعه دهنده یادگیری مادام‌العمر است از طریق قابلیتهایی كه فناوریها فراهم كرده‌اند.

●سواد اطلاعاتی و آموزش عالی

مأموریت اصلی مؤسسات آموزش عالی، تربیت یادگیرندگان مادام‌العمر است. با این فرض كه افراد دارای قابلیتها و توانایی‌های ذهنی استدلال و تفكر انتقادی هستند. دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی باید در طول دوره‌ها و دروس دانشگاهی به دانشجویان به عنوان عضوی از جامعه و همچنین شهروندان مطلع بیاموزند كه چگونه یاد بگیرند. سواد اطلاعاتی كلید اصلی یادگیری مادام‌العمر می‌باشد. سواد اطلاعاتی توان دانشجویان را در ارزشیابی، مدیریت و استفاده از اطلاعات افزایش می‌دهد. فناوریهای اطلاعاتی نیز به فراگیر كمك می‌كند تا فارغ از محدودیتهای زمانی و مكانی به یادگیری بپردازد. برای سنجش میزان سواد اطلاعاتی افراد لازم است استانداردهایی تعیین گردد. یكی از استانداردهای تعیین شده برای سنجش سواد اطلاعاتی «استانداردهای قابلیت سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی»۲ است كه در قسمت بعد مورد بررسی قرار می‌گیرد. قابلیت‌ها برای سواد اطلاعاتی شامل ۵ استاندارد و ۲۲ شاخص عملكردی است. تمركز این استانداردها بر نیازهای دانشجویان آموزش عالی می‌باشد. استانداردها همچنین شامل فهرستی از بازده‌ها برای سنجش پیشرفت دانشجویان در كسب سواد اطلاعاتی می‌باشند. این بازده‌ها می‌تواند به عنوان راهنما برای استادان، كتابداران و سایر كسانی كه دنبال روشهایی برای اندازه‌گیری یادگیری دانشجویان در زمینهٔ سواد اطلاعاتی هستند، باشد. در كاربرد این استانداردها، مؤسسات آموزشی نیاز دارند تا مهارتهای فكری گوناگونی كه بازده‌های گوناگون یادگیری به همراه دارند را شناسایی كنند. بنابراین، برای سنجش در این بازده‌ها به ابزارها و روشهای متفاوتی نیاز است. برای مثال، مهارتهای سطوح پایین و بالای طبقه‌بندی بلوم در این بازده‌ها وجود دارد. با مطالعه بازده‌ها می‌توان به اهداف رفتاری پی برد. بهتر است روشهای سنجش متناسب با مهارتهای تفكر مربوط به هر بازده به عنوان یك قسمت جدانشدنی از برنامه اجرایی مؤسسه در نظر گرفته شود. برای مثال، بازده‌های زیر نشاندهندهٔ مهارتهای سطوح بالا و پایین تفكر می‌باشند.

---