«تا ثریا» تلخ اما نه مثل «زیر هشت»

سیروس مقدم امسال پس از پایتخت به سراغ قصه زنی در همین شهر رفته تا این‌بار در بستر یک تراژدی زنانه از داستان ثریا برای مخاطب بگوید. زنی میانسال که سرپرستی یک خانواده پرهزینه …

سیروس مقدم امسال پس از پایتخت به سراغ قصه زنی در همین شهر رفته تا این‌بار در بستر یک تراژدی زنانه از داستان ثریا برای مخاطب بگوید. زنی میانسال که سرپرستی یک خانواده پرهزینه را به عهده دارد. دختری دم ‌بخت که سال‌ها‌ست منتظر مانده تا با تامین جهیزیه آبرومندانه سر خانه و زندگی‌اش برود و پسری که در رشته مورد علاقه خود در شهر تبریز قبول شده، اما ثریا توان پرداخت شهریه آن را ندارد.

خود ثریا نیز به دلیل کار سنگین در آشپزخانه یک بیمارستان دچار کمر درد شدید است که پزشک ادامه این کار را برای او ممنوع کرده و در نهایت قهرمان داستان زیر فشار شدید زندگی قرار دارد و می‌کوشد با چنگ و دندان آن را حفظ کند تا در دام لغزش و تباهی نیفتد و بشدت مراقب است تا مال حرام به زندگی‌اش وارد نشود.

سیروس مقدم مثل همیشه یک پیام و موقعیت اخلاقی را در پس قصه خود تعقیب می‌کند و این‌بار به مساله ربا و تاثیرات مخرب آن در زندگی آدمی می‌پردازد. این نشانه ابتدای سریال با نمایش آیه‌ای از قرآن درباره ربا برجسته می‌شود.

تا ثریا از همان قسمت اول نشان داد می‌تواند مخاطبان زیادی را با خود همراه کند و تعلیق لازم و جذابیت درام در آن بخوبی با ریتم و شخصیت‌پردازی ترکیب شده و به نظر می‌رسد بازهم پرمخاطب باشد. در ضمن بعد از نرگس و رستگاران این سریال را می‌توان سومین کار مقدم با محوریت زن دانست و به عبارتی دیگر سه‌گانه زنانه او با ثریا تکمیل می‌شود. این مجموعه فرصتی شد تا آزیتا حاجیان بعد از مدت‌ها در تلویزیون حضور پیدا کند و یکی از بهترین بازی‌های خود را به نمایش بگذارد. زنی از طبقات پایین و فقیر جامعه با رفتارشناسی خاص خود که در عین سادگی و صداقت بسیار باتجربه و پخته است و صبورانه و به تنهایی بار مشکلات زندگی را بردوش می‌کشد.

نوع چادر سر کردن، راه رفتن و حرف‌زدن و حتی نگاه پرحسرتی که در چشمانش موج می‌زند کمک کرده تا شخصیت ثریا برای مخاطب باورپذیر و ملموس به نظر برسد و مخاطب را از حیث عاطفی و روحی با او همراه کند. اگرچه حاجیان در ساعت شنی نیز نقشی نزدیک به چنین زن‌هایی را تجربه کرده، اما ثریا کاراکتر پیچیده‌تر و دشواری است که لایه‌های مختلفی از شخصیت یک زن رنج‌کشیده را بازنمایی می‌کند؛ زنی که هم مادر است و هم مثل یک مرد باید زندگی را مدیریت کند. زنی که در شرایط سخت معیشتی بر سر ایمان خویش می‌لرزد و عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهد تا او تن به شرایطی بدهد که با آن مشکل اعتقادی دارد و حتی زمانی که متوجه می‌شود دامادش، حمید قرار است سرمایه نقدی خود را در اختیار آقارضا، حسابدار بیمارستان قرار دهد به او انتقاد و تلاش می‌کند او را از این کار منصرف کند، اما دشواری‌های زندگی او را به همان نتیجه‌ای می‌رساند که حمید رسیده بود و این آغاز تراژدی ثریاست که در سراشیبی سقوط قرار بگیرد و زندگی‌اش وارد مرحله‌ای شود که عاقبت آن معلوم نیست.

این‌که ثریا چگونه چنین مسیری را تجربه می‌کند و چه اتفاقات و فراز و نشیب‌هایی برایش رقم می‌خورد، ادامه سریالی است که به نظر می‌رسد مخاطبان بیشتری را جذب خود کند و هر چقدر قصه جلو می‌رود رضایت مخاطب نیز افزایش می‌یابد. سیروس مقدم در تجربه‌های متعدد خود در یک دهه اخیر نشان داده رگ خواب مخاطب را به‌درستی می‌شناسد و با ذائقه تماشاگر ایرانی بخوبی آشناست. در ضمن سوژه سریال و قصه‌ای که انتخاب کرده فارغ از وجوه دراماتیکش واجد لایه‌های مختلفی از زندگی و تجربه‌های انسانی در جامعه امروز بوده که بسیاری از مردم آن را تجربه و لمس کرده‌اند و به همین دلیل با قصه و شخصیت‌هایش بشدت همذات‌پنداری می‌کنند.

تا ثریا از تنوع لوکیشن خوبی برخوردار بوده و چند قصه فرعی اما موازی را در خود می‌پروراند که هم به پردازش قصه اصلی کمک می‌کند و در بازنمایی روان‌شناختی و جامعه‌شناسی قهرمان قصه تاثیر می‌گذارد و موقعیت پیچیده او را هم دراماتیک‌تر کرده و هم در یک منطق عقلانی صورت‌بندی می‌کند.

فارغ از جذابیت‌های نمایشی که در ساختار درونی قصه وجود دارد از حیث کارگردانی و فرم روایت نیز تا ثریا سریال خوش ریتمی بوده که حوصله مخاطب را سر نمی‌برد و با ضرباهنگی مناسب و توالی خوب حوادثی که در آن رخ می‌دهد توانسته قصه را سر پا نگه دارد و با تعلیق آفرینی به موقع مخاطب را با خود همراه کند. تا ثریا از همان ابتدا با یک راز همراه بوده و این‌که ثریا در چه خانه‌ای کار می‌کند و آن مرد بیماری که از او مراقبت می‌کند، کیست؟ رازی که رمزگشایی از آن اطلاعات زیادی درباره قهرمان داستان ارائه کرده و چه‌بسا قصه را در مسیر متفاوتی روایت می‌کند.

رازی که نه فقط مخاطب که شخصیت‌های درون قصه نیز غیر از آقارضا، حسابدار بیمارستان کسی از آن مطلع نیست و ثریا نیز از این‌که رازش برملا شود نگران است. واقعیت این است که قصه به شکل ذاتی آبستن اتفاق و موقعیت‌هایی است که امکان دارد مخاطب را غافلگیر کند و او را در برابر صحنه‌های غیرمترقبه‌ای قرار دهد. بخشی از تعلیق قصه و جذابیت کار در همین ساختار رمزگونه قرار گرفته که با پیشبرد داستان برملا می‌شود. شیوه تصویربرداری و نوع زاویه دوربین و استفاده از تمهیداتی مثل اسلوموشن کردن صحنه‌ها یا محونمودن آن و نمونه‌هایی از این دست نیز از حیث تکنیکی به کمک این تعلیق آفرینی آمده که سیروس مقدم از رستگاران به بعد آن را تجربه کرده بود.

اگرچه تا ثریا قصه تلخی دارد، اما میزان این تلخی به اندازه زیرهشت نیست و به نظر می‌رسد انتقاداتی که به حجم تلخی و خشونت در آن سریال شده بود، مقدم را واداشت تا در بازنمایی این تلخی جانب احتیاط را رعایت کند.

تا ثریا در نمایش روابط آدم‌ها بویژه در مناسبات خانوادگی و عاطفی موفق بوده و از این طریق به تبیین و درک بهتر درام کمک می‌کند؛ قصه‌ای زنانه که روح زنانگی و مادرانه آن بر کلیت قصه حاکم است. تا ثریا مخاطب را با ثریا همراه می‌کند تا تجربه انسانی ـ اخلاقی دشواری را که قهرمان زن قصه طی می‌کند نه فقط از حیث عقلی که از جایگاه حسی ـ عاطفی هم درک کند و با آن گره بخورد. حالا باید منتظر ماند و دید این تجربه پرفراز و نشیب به رستگاری منجر می‌شود یا به کجی و تباهی.