خطرات «کم خونی» برای مادران

کم‌خونی از حالت‌ها و بیماری‌های شایع در بارداری است که اغلب موجب بروز مشکلاتی در مادر نظیر سرگیجه، ضعف و بی‌حالی، بی‌حوصلگی، تپش قلب و کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن و در نتیجه …

کم‌خونی از حالت‌ها و بیماری‌های شایع در بارداری است که اغلب موجب بروز مشکلاتی در مادر نظیر سرگیجه، ضعف و بی‌حالی، بی‌حوصلگی، تپش قلب و کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن و در نتیجه ابتلا به بیماری‌های مختلف ویروسی و باکتریایی می‌شود. شایع‌ترین علت کم‌خونی در بارداری، هم نوع فقر آهن یا حالت ناشی از دست دادن خون به صورت خونریزی (حین زایمان یا حین سقط) است. بیماری کم‌خونی ناشی از فقر آهن بیش از هر چیز به رژیم معمولی فرد ارتباط دارد؛ یعنی در کسانی که به طور معمول از رژیم‌های غذایی که حاوی آهن کمتری است استفاده می‌کنند، به دلیل کاهش ذخیره آن در بدنشان در بارداری بیشتر مبتلا به کم‌خونی فقر آهن می‌شوند. غذاهایی مثل گوشت قرمز، شیر و تخم‌مرغ حاوی آهن قابل جذب بوده و وجود این مواد غذایی در غذای روزانه فرد لازم است. حتی در کسانی که ذخیره آهن کافی دارند نیز در طول دوران بارداری به دلیل نیازهای مادر و جنین به این ماده معدنی باید در نیمه دوم بارداری، مادر از این ماده معدنی (علاوه بر غذاهای مناسب) به صورت مکمل استفاده کند.

در کل در دوران بارداری، مادر و جنین به حدود هزار میلی‌گرم آهن نیاز دارند که این میزان بیش از کل ذخیره طبیعی بدن یک انسان سالم است. پس حتی کسانی که کوچک‌ترین مشکل کم‌خونی ندارند، باید به‌خصوص در نیمه دوم بارداری خود مصرف روزانه آهن مکمل به میزان ۳۰ میلی‌گرم در روز را شروع کنند، زیرا در این زمان از بارداری به دلیل خون‌سازی جنین و مادر نیاز هر دو به آهن فوق‌العاده زیاد می‌شود. از طرفی در صورت کم‌خونی مادر احتمال رشد کم جنین و وزن کم حین تولد نوزاد و نیز خطرات دیگر برای جنین وجود دارد. جالب است بدانیم که حتی در شدیدترین نوع کم‌خونی مادر، هموگلوبین جنین در حد طبیعی باقی می‌ماند؛ یعنی به قیمت آسیب به مادر، جنین از کم‌خونی در امان می‌ماند. نکته مهم دیگر اینکه در صورت وجود کم‌خونی شدید مادر، احتمال ابتلای او به عفونت‌های شدید بعد از زایمان افزایش می‌یابد. در مواردی که مادر به دلیل مشکلات دستگاه گوارشی و سوء‌هاضمه یا دلایل دیگر نمی‌تواند از مکمل خوراکی آهن در بارداری استفاده کند و دچار کم‌خونی شدید فقر آهن باشد، می‌توان از آهن تزریقی استفاده کرد و برای تامین ذخایر آهن باید تا سه ماه درمان کم‌خونی ادامه یابد. برای تشخیص بیماری از شاخص هموگلوبین در بررسی آزمایشگاهی خون استفاده می‌شود. اگر در سه ماهه اول و سوم هموگلوبین زیر ۱۱ و در سه ماهه دوم زیر ۵‌/‌۱۰ باشد بیمار دچار کم‌خونی است اما برای تشخیص علت کم‌خونی نیاز به آزمایشات بیشتری است، زیرا کم‌خونی فقر آهن تنها یکی از علل کم‌خونی در بارداری است و علل دیگری مثل کمبود ویتامین ب ۱۲، کمبود اسیدفولیک و انواع تالاسمی‌ها می‌تواند علل دیگر کم‌خونی باشد.

دکتر ثریا عالمی

جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان