مهم‌ترین منبع سوخت برای ورزشکاران

عوامل متعددی بر میزان انرژی مورد نیاز هر ورزشکار، ذخایر انرژی و وزن مطلوب او تأثیر دارد.
عواملی مانند نوع و میزان فعالیت‌های بدنی، جنسیت، سن و اگر بخواهیم دیدگاه تخصصی‌تری …

عوامل متعددی بر میزان انرژی مورد نیاز هر ورزشکار، ذخایر انرژی و وزن مطلوب او تأثیر دارد.

عواملی مانند نوع و میزان فعالیت‌های بدنی، جنسیت، سن و اگر بخواهیم دیدگاه تخصصی‌تری داشته باشیم حتی در یک رشته ورزشی بسته به جایگاه ورزشکار در تیم رژیم غذایی او می‌تواند متفاوت باشد. این تفاوت‌ها به‌خصوص در رشته‌هایی که رده‌بندی وزنی دارند مانند کشتی و وزنه‌برداری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. ذخایر انرژی بدن ورزشکاران نیز نقش زیادی در عملکرد آنها دارد. به‌عنوان مثال، نقش ذخایر قند (کربوهیدرات) کبد و عضلات به‌عنوان مهم‌ترین سوخت لازم در تمرینات و مسابقات یا نقش توده عضلانی در عملکرد ورزشکار و بالاخره نقش ذخایر چربی و عضله در اندازه و ترکیب بدن که بسته به رشته‌های مختلف بسیار متفاوت‌اند.

بدیهی است که ورزشکاران تلاش می‌کنند با دستکاری عوامل فوق، آنها را به نفع خود در رشته ورزشی‌شان تغییر دهند و در اکثر موارد یکی از اهداف اصلی آنها کاهش توده چربی، افزایش توده عضلانی و کاهش وزن است ولی همان‌طور که گفتیم چون بعضی ورزشکاران گاهی تک‌بعدی و غیرعلمی به موضوع نگاه می‌کنند، دچار عوارض جانبی می‌شوند. گاهی هم ورزشکاران به حدی به محدودسازی رژیم غذایی مبادرت می‌ورزند که سوخت‌وساز و اعمال هورمونی بدن‌شان دچار اشکال می‌شود.

اما هیچ می‌دانید مهم‌ترین سوخت موردنیاز برای ورزشکاران چیست؟ در پاسخ باید گفت کربوهیدرات‌ها سوخت مهم اما به نسبت کوتاه‌مدتی برای فعالیت‌های ورزشی هستند. کربوهیدرات را در فارسی قند‌ ترجمه می‌کنند اما قند و شکر و مشتقات شیرین‌کننده آنها نوع ساده کربوهیدرات‌ها تلقی می‌شوند و منظور ما از کربوهیدرات‌ها بیشتر نوع مرکب آنها است که در موادی مثل نشاسته، نان، برنج، سیب‌زمینی و ماکارونی یافت می‌شوند. ورزشکاران باید هر روز با خوردن غذاهای حاوی کربوهیدرات، مقادیر از دست رفته‌شان را در بدن جایگزین کنند. این دسته از مواد غذایی برای بازیابی ذخایر بدن در دو نوبت باید مصرف شود؛ یکی بازیابی فوری که ظرف ۴ ساعت اول بعد از تمرین یا مسابقه به میزان یک گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر ساعت باید مصرف شود و دوم بازیابی روزانه ذخایر که بسته به شدت تمرین یا مسابقه بین ۵ تا ۱۰ گرم به ازای هر کیلوگرم در طول روز باید مصرف شوند. البته اگر فاصله بین دو تمرین یا مسابقه کمتر از ۸ ساعت باشد، مصرف کربوهیدرات باید بلافاصله پس از نخستین جلسه آغاز شود. میان وعده‌ها می‌توانند نقش مؤثری برای بازیابی ذخایر در این حالت داشته باشند. مثلا در مسابقات کشتی گاه ورزشکار روزی ۳ تا ۴ کشتی می‌گیرد و باید در این فواصل کم، ذخایرش جبران شود.

دکتر پویا دانشور

پزشکی ورزشی

دبیر هیات پزشکی ورزشی استان اصفهان