تعمیرکار نابلد مرگ هدیه می کند

شاید حتی باخبر نشوند که خون خیلی ها گردنشان است و سهم آنان در افزایش ۶۰ درصدی شمار قربانیان گازگرفتگی امسال نسبت به سال گذشته, چقدر زیاد بوده

شاید حتی باخبر نشوند که خون خیلی‌ها گردنشان است و سهم آنان در افزایش ۶۰ درصدی شمار قربانیان گازگرفتگی امسال نسبت به سال گذشته، چقدر زیاد بوده، اما نزدیکان مشتری‌هایشان، آن جسد‌های بادکرده و خفه شده از گاز با صورت‌های کبود و لب‌های ورم کرده و زیر چشم‌های گود افتاده، لابد حالا خبردار شده‌اند که اگر از نصب‌کنندگان و تعمیرکاران مجاز برای نصب وسایل گازسوزشان استفاده می‌کردند، شاید عزیزانشان امروز زنده بودند.

«اگر برای تغییر شرایط موجود کاری نکنیم احتمالا امسال شمار قربانیان گاز گرفتگی در کشورمان، به بیشترین میزان نسبت به سال‌های گذشته می‌رسد.»

این پیش‌بینی مهندس داوود براتی معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی است وقتی که آمار قربانیان چند سال اخیر را با هم مقایسه می‌کند و از افزایش بی‌سابقه قربانیان گازگرفتگی در سال‌جاری می‌گوید. آمارها خبرهای خوشی ندارند؛ آنها می‌گویند مرگ با گازگرفتگی در کشورمان امسال ترمز بریده است،

به طوری که در شش ماه نخست امسال ۲۸۷ نفر بر اثر مسمومیت با گاز منواکسیدکربن جان خود را از دست داده‌اند اما این رقم در مدت مشابه در سال گذشته ۱۸۰ نفر بوده است.

گزارش‌های فراوانی در این مدت درباره دلایل افزایش قربانیان گازگرفتگی در رسانه‌ها منتشر شده است که از دخالت مردم در نصب وسایل گازسوزشان تا استفاده از وسایل نامناسب گرمایشی در محیط خانه یا کار، رادربرمی‌گیرد اما تقریبا هیچ گزارشی در این مدت، به موضوع نصاب‌ها و تعمیرکاران بی‌مجوز وسایل گازسوز که ازجمله مقصران اصلی در وقوع حوادث گازگرفتگی در محیط‌های مختلف بوده‌اند، نپرداخته است، آن هم در شرایطی که بسیاری از مسوولان در بخش‌های مختلف تایید می‌کنند خطاهای این گروه تا به حال جان بسیاری از مردم‌را گرفته است.

● انواع بی‌مجوزها

چند مراجعه و تماس تلفنی؛ ما برای سنجش چگونگی کار نصاب‌ها و تعمیرکاران غیرمجاز از این شیوه استفاده کردیم و به نتایج جالبی رسیدیم. بر اساس یافته‌های ما، این نصابان را می‌توان به چند گروه تقسیم کرد؛ گروه اول، بی‌مغازه‌هایی هستند که همه تجهیزاتشان برای کار در یک موتور، یک جعبه ابزار و یک تلفن همراه خلاصه شده است.

این گروه محل مشخصی برای کار کردن ندارند و از طریق آگهی دادن در نیازمندی‌های روزنامه‌ها یا آگهی‌هایی که روی دیوار می‌چسبانند مشتری جذب می‌کنند. ما به عنوان مشتری به یکی از آنها زنگ زدیم.

او تایید کرد که مجوز کار به عنوان نصاب وسایل گازسوز را ندارد چون حتی از سواد خواندن و نوشتن هم بی‌بهره است و نصب وسایل گازسوز را با شاگردی کردن در مغازه فرد دیگری یاد گرفته است اما مشتری‌هایش کم نیستند چون دستمزدش به نسبت از نصاب‌های مجاز کمتر است و علاوه بر آن، داشتن مجوز معمولا برای مردم اهمیتی ندارد و درباره‌اش از او نمی‌پرسند.

گروه دوم شاگرد مغازه‌هایی هستند که جرات بیشتری یافته‌ و از نبود ناظران قانونی مقتدر سوء‌استفاده کرده‌اند و زیرپله‌ها یا مغازه‌هایی کوچک را بخصوص در شهرستان‌ها اجاره کرده‌اند تا روی شیشه مغازه‌شان بنویسند«تعمیر لوازم منزل» که کلمه «لوازم» در این عنوان، همه وسایل خانه را از تلویزیون و یخچال گرفته تا آبگرمکن و بخاری دربر می‌گیرد.

اما این دو گروه، تنها انواع نصاب‌های بی‌مجوز نیستند و گروه دیگری نیز وجود دارند که شاید در گشت و گذار اولیه نشود آنها را شناخت. این گروه از نصاب‌های بی‌مجوز با مغازه‌دار‌ها همکاری می‌کنند و به همین دلیل بی‌مجوز بودن آن‌ها کمتر از گروه‌های دیگر به چشم می‌آید.

با این حال اگر بیشتر پرس و جو کنید آن وقت می‌فهمید مجوز فعالیت مغازه‌ها، برای کار دیگری است. توضیح بیشتر در این باره را سید کمال سبوحی، تعمیرکار لوازم گازسوز می‌دهد «برای مثال ممکن است کسی مغازه‌اش را با مجوز کانال‌ساز یا سازنده لوله بخاری راه بیندازد اما پس از مدتی، فرد دیگری هم به عنوان نصاب وسایل گازسوز با او همکاری کند که معمولا مجوز فعالیت ندارد.»

● نصابان جدی گرفته نمی‌شوند

سبوحی خبر ناخوشایند دیگری هم دارد. او که ۲۵ سال از سال‌های کاری‌اش به عنوان تعمیرکار و نصاب لوازم گازسوز گذشته است، به نکته مهمی اشاره می‌کند: «اشتباه در نصب یک وسیله گازسوز ممکن است منجر به مرگ مصرف‌کنندگان شود، اما نصابان این لوازم هنوز اتحادیه مستقلی ندارند. در حالی که اهمیت این شغل ایجاب می‌کند شاغلان آن،‌ اتحادیه‌ای جداگانه داشته باشند تا بر عملکردشان به دقت نظارت شود.»

گفته‌های سبوحی به این معناست که هم‌اکنون مجوز فعالیت نصابان و تعمیرکاران وسایل گازسوز از سوی دو اتحادیه آهن‌سازان و چراغ‌سازان و سماورسازان صادر می‌شود و همان‌طور که از عنوان‌شان بر‌می‌‌آید دغدغه‌هایشان آن‌قدر زیاد است که در هر دوی آنها، مسائل مربوط به نصابان لوازم گازسوز مقوله‌ای جانبی است.

● نبود آموزش

مساله دیگری که این عضو اتحادیه تولیدکنندگان و تعمیرکاران سماور و چراغ و لوازم گازسوز به آن اشاره می‌کند، به روز نشدن دانش نصاب‌هایی است که سال‌ها پیش مجوز فعالیت گرفته‌اند، اما با گذشت یک یا دو دهه از فعالیت‌شان درباره شیوه کار وسایل گازسوز جدید هیچ آموزشی از سوی آتش‌نشانی یا اتحادیه‌شان ندیده‌اند و فقط آنها که نمایندگی شرکتی خاص را عهده‌دار بوده‌اند توانسته‌اند اطلاعات‌شان را از لوازم گازسوز جدید تا حدودی به روز کنند.

یک مسوول در سازمان آتش‌نشانی هم که مایل نیست نامش فاش شود در این باره می‌گوید: دوره‌های آموزشی که شرکت‌های بزرگ برای نصاب‌هایشان برگزار می‌کنند بسیار کوتاه است و گاهی حتی با وجود استفاده از یک نصاب مجوز دار برای نصب وسایل گازسوز، شاهد حوادث ناگوار هستیم.

● دستمان به جایی بند نیست

از آنجا که نصابان لوازم گازسوز هنوز اتحادیه مستقلی ندارند، اتحادیه تولیدکنندگان و تعمیرکاران سماور و چراغ در حال حاضر بیشترین مسوولیت را در ارتباط با این گروه برعهده دارد.

اما نخستین انتقاد ناصر منصوری رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و تعمیرکاران سماور و چراغ و لوازم گازسوز، متوجه روزنامه‌هایی است که در ضمیمه نیازمندی‌هایشان، شماره تلفن‌های نصاب‌های مختلف را بدون توجه به این که مجوز دارند یا نه منتشر می‌کنند.

وقتی برای او توضیح می‌دهیم روزنامه‌ها معمولا در همان ضمایم، به مردم هشدار می‌دهند که چاپ یک آگهی به معنای تایید آن نیست و شاید مسوولیت اصلی متوجه این اتحادیه است که تلاشی برای شناسایی نصاب‌های بی‌مجوز نمی‌کند، می‌گوید: «ما در اتحادیه، شکایت‌های فراوانی از این نصابان داریم، اما وقتی یک نصاب، فقط شماره تلفنی در یک آگهی است، پیدا کردن مجدد او بخصوص اگر اشتباهی کرده باشد در بسیاری از موارد تقریبا غیرممکن است!»

به گفته منصوری اگر نصابی مجوز فعالیت داشته باشد و مرتکب خطایی در کارش شود مردم می‌توانند با اتحادیه تماس بگیرند تا بلافاصله با او برخورد شود و در صورت مقصر بودن نصاب، به مشتری خسارت پرداخت خواهد شد اما نصاب‌های غیرمجاز، مکان فعالیت مشخصی ندارند، بنابراین صاحب هویت مشخصی نیستند و به این ترتیب نمی‌شود آنها را براحتی پیدا کرد.

● چرا مردم سراغ غیر مجاز‌ها می‌روند؟

آیا آبگرمکن‌ها یا بخاری‌هایی که به‌وسیله نصاب‌های بی‌مجوز، نصب می‌شوند و حادثه می‌آفرینند، مشمول خدمات پس از فروش نبوده‌اند تا تولیدکنندگان از نصابان آموزش دیده همان شرکت‌ها برای نصب استفاده کنند؟

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و تعمیرکنندگان سماور و چراغ و لوازم گاز سوز، به این پرسش پاسخ مثبت می‌دهد، اما تاکید می‌کند: مردم ما، معمولا دیر به فکر راه انداختن بخاری‌هایشان می‌افتند و از آنجا که فقط وقتی سرما به اوج می‌رسد تصمیم به نصب بخاریشان می‌گیرند نمی‌توانند چشم انتظار خدمات پس از فروش که معمولا با تاخیر ارائه می‌شوند، بمانند.

● مردم چگونه قربانی می‌شوند؟

«گاهی اشتباه در نصب یک وسیله گاز سوز از سر ناآگاهی یا سهل‌انگاری و گاهی هم استفاده از تجهیزات غیراستاندارد.»

این توضیح براتی معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی است درباره این که چه طور نصاب‌های غیرمجاز باعث مرگ مردم می‌شوند.او درباره تجهیزات غیرمجاز مثالی می‌زند «متاسفانه دودکش به عنوان یکی از اجزای مهم بخاری‌ها و آبگرمکن‌ها، هنوز استاندارد تدوین شده‌ای در کشورمان ندارد و ممکن است یک نصاب بی‌مجوز و آموزش ندیده از دودکشی غیراستاندارد که در بازار موجود است برای بخاری یا آبگرمکن استفاده کند و باعث گازگرفتگی مشتری‌هایش شود یا آن که اساسا نصب آن وسیله را بد انجام دهد.»

او به مردم توصیه می‌کند برای نصب لوازم گازسوزشان در وهله اول از خدمات پس از فروش آنها استفاده کنند و در غیر این صورت به مغازه‌هایی که صاحبانشان مجوز فعالیت خود را به عنوان نصاب به دیوار آویخته‌اند مراجعه کنند و به هیچ وجه از نصاب‌های سیار برای نصب لوازمشان کمک نگیرند.

معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی هشدار می‌دهد که مردم حتی در مواردی که از نصاب‌های مجاز استفاده می‌کنند نیز از آنها فاکتوری مهر خورده دریافت کنند تا در صورت خطای نصاب بتوانند آن را از طریق قانونی پیگیری کنند، در غیر این صورت شهروندان در صورت بروز مشکل دستشان به جایی بند نخواهد بود.

● توصیه‌های ایمنی

هرچند به شما پیشنهاد کردیم، حتما از نمایندگی‌های مجاز برای نصب هر وسیله گازسوز استفاده کنید؛ اما شما وظیفه دارید برای ایمنی بیشتر عملکرد نصاب را زیر نظر داشته باشید و در صورت لازم سهل‌انگاری‌هایش را به او تذکر دهید.

برخی از مواردی که باید آنها را در نظر داشته باشید، عبارتند از:

▪ جنس دودکش‌ها باید مقاوم و استاندارد باشد.

▪ از دودکش‌های آکاردئونی استفاده نکنید.

▪ از محکم بودن اتصالات لوله‌ها و دودکش مطمئن شوید.

▪ در فضای محدود از بخاری‌های بی‌دودکش استفاده نکنید.

▪ اطمینان از داغ بودن دودکش، بهترین آزمایش برای سنجش سلامت آن است؛ یعنی اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است، دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است. در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با باز کردن قسمتی از درب یا پنجره، تهویه در محیط ایجاد کنید.

▪ رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز باید آبی باشد و چنانچه رنگ شعله قرمز، ‌زرد یا نارنجی باشد، حتما نقص در سوخت‌رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است.

▪ هرگز جریان هوا را با بستن تمامی روزنه‌های خانه مسدود نکنید.

▪ از نصب آبگرمکن در حمام، روشن کردن شعله‌های اجاق گاز و تک‌شعله در آشپزخانه برای گرم نگه‌داشتن محیط داخل خانه باید جدا خودداری کرد.

▪ انتهای تمام دودکش‌ها باید حداقل یک متر از سطح پشت‌بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته باشد و دارای کلاهک مخصوص (به شکل H)‌ باشد.

▪ شیب لوله‌های افقی در داخل واحدها باید مثبت و رو به بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

▪ از به کار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودکش یا دارای نقص در دودکش جدا خودداری کنید.

▪ به‌کارگیری آبگرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های بدون جریان هوا مجاز نیست.

▪ هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد.

▪ تمام مسیر دودکش‌ها را به منظور اطمینان از هدایت مناسب محصولات احتراق به فضای بیرون کنترل کنید.

مریم یوشی‌زاده