جدال برای حفظ تارهای سست شده مو

کارشناسان, شامپوهای تقویت کننده و خارجی را در پیشگیری از ریزش مو مؤثر نمی دانند

استفاده از شامپوهای تقویت‌کننده یا انواع خارجی آن در پیشگیری از ریزش و پرپشتی موها مؤثر نیست، تحقیقات نشان می‌دهد که شست‌وشوی صحیح و استفاده از شامپوی استاندارد و متناسب با جنس مو برای محافظت از آن کافی بوده و گرانقیمت یا مارک‌داربودن آن در پیشگیری از ریزش مو نقشی ندارد.

● نقش محافظت

صافی، نرمی و درخشندگی از خصوصیات موی سالم است درحالی که موی خشک، شکننده و با رشد کم سلامت لازم را ندارد.

قدم اول برای داشتن موهای طبیعی و سالم، مراقبت از موهاست اگرچه فاکتورهای زیادی از جمله ژنتیک، رژیم غذایی و بیماری در سلامت مو نقش دارند ولی برای حفظ زیبایی مو و جلوگیری از آسیب‌هایی مانند ریزش آن باید نکاتی در نظر گرفته شود. فرید صفر، متخصص پوست و مو و استادیار دانشگاه در رابطه با ساختار مو می‌گوید: مو بافتی پروتئینی و مرده است که در صورت آسیب، نمی‌توان آن را ترمیم کرد. عوامل فیزیکی و شیمیایی زیادی مانند گرما، اشعه آفتاب، باد، آلودگی‌های محیطی، هوای داغ سشوار، مواد شیمیایی رنگ مو، اتو و دکلره، آب دریا، کلر موجود در آب استخر و استفاده از برس و شانه وجود دارند که ممکن است به مو آسیب برسانند.

همچنین آفتاب طیفی از نور است که اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز آن باعث افزایش احتمال آسیب‌رسانی به مو می‌شود.

● بهداشت مو و شامپوی مناسب

نظافت جنبه دیگری از حفظ سلامت مو است و انتخاب شامپوی مناسب از جمله نکاتی است که باید به آن توجه شود.

شامپوکردن موجب از بین رفتن آلودگی، لایه‌های چربی و عرق از پوست و موی سر می‌شود، به طوری که باید پس از شست‌وشو شکل ظاهری مو حفظ شده و درخشندگی و زیبایی لازم به آن داده شود.

در صورتی که مواد شیمیایی موجود در شامپو مطابق با نوع موی سر باشد نه تنها از ریزش مو جلوگیری می‌کند بلکه مو را ضخیم، سالم و زیباتر جلوه می‌دهد.

ترکیبات مختلف موجود در شامپو، هرکدام وظیفه‌ای دارند. به گفته دکتر صفر، علاوه بر زدودن آلودگی، کف و تشکیل حباب یکی از خصوصیات شامپو است که آن را به تمام نقاط سر پخش می‌کند، بنابر این کف نکردن دلیل بر نامرغوبی شامپو نیست. از آنجا که تنها توسط عوامل غلظت‌دهنده، شامپو غلیظ می‌شود، غلظت تأثیری بر کیفیت شامپو ندارد. قدرت ماده دترژانت یا شوینده موجود در شامپو نباید درخشندگی مو را از بین ببرد. رنگ و بوی شامپو نیز جنبه تجاری دارد و مواد نگهدارنده به کاررفته در آن مانع از رشد میکروب و باکتری‌ها می‌شود. یکی دیگر از ترکیبات شامپو، جرم‌گیری است که ترکیب آن با املاح موجود در آب، مانع از رسوب آن در پوست سر می‌شود. مواد نرم‌کننده موجود در شامپو ترکیباتی هستند که مو را کمی چرب و مرطوب می‌کند تا از کدورت و خشکی آن بکاهد و الکتریسیته ساکن آن را از بین ببرد.

محمود الماسی، متخصص پوست و مو در مورد نرم‌کننده‌های مورد استفاده می‌گوید: نرم‌کننده بهتر است جدا از شوینده استفاده شود زیرا شوینده و حالت‌دهنده دو خاصیت متضاد دارند. شوینده‌ها، چربی‌ها و مواد روی مو را از بین می‌برند درحالی که نرم‌کننده‌ها لایه‌ای روی مو قرار می‌دهند تا به آن حالت دهند. وی توصیه می‌کند نرم‌کننده پس از شست‌وشوی مو به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه روی مو قرار داده شود و یا می‌توان پس از استحمام مو را با ژل یا کرم‌نرم‌کننده آغشته کرد.

● سازگاری پوست سر با شامپو

از آنجایی که نوع شامپو باید مطابق با نوع مو باشد، برای انتخاب شوینده سر باید با پزشک مشورت کرد تا برحسب خصوصیات مو، شامپوی مخصوص موهای چرب، خشک، معمولی و یا رنگ شده تجویز شود. گاهی ترکیبات شامپو با پوست سر سازگار نیست و باعث ایجاد حساسیت در فرد می‌شود.

به گفته دکتر الماسی حساسیت به شامپو با علائمی مانند خارش، سوزش و پوسته‌ریزی پوست سر مشخص می‌شود، بنابراین بهتر است پس از مشاهده علائم فوق شامپو تعویض شود. شست‌وشو با آب ولرم و استفاده از شامپویی که عطر و اسانس کمتری دارد از دیگر نکاتی است که احتمال بروز حساسیت را کاهش می‌دهد، زیرا آب ولرم مو را حالت پذیرتر کرده و از شکنندگی آن می‌کاهد. از طرفی چنانچه شامپوی مصرفی با پوست سر سازگار باشد می‌توان پیوسته از آن استفاده کرد.

خارش پوست سر و شوره از عوارضی است که به دنبال انتخاب نادرست نوع شامپو به وجود می آید. اغلب مشاهده می‌شود برای کاهش این عارضه مارک شامپو تعویض می‌شود درحالی که باید نوع مو تشخیص داده شود تا شامپوی مناسب آن انتخاب شود.

دکتر صفر در این باره می‌افزاید: گاهی اوقات با وجود چرب بودن پوست سر، موها به دلایل مختلف از جمله رنگ کردن خشک می‌شوند. در این شرایط، استفاده از شامپوی مخصوص موهای خشک علاوه بر چرب و مرطوب کردن موها، پوست سر را چرب‌تر می‌کند. افزایش رطوبت و چربی پوست سر، باعث رشد قارچ‌ها و ابتلا به نوع شوره سر یا درماتیت سبوره می‌شود که تنها با شامپوهای ضدقارچ قابل درمان است، بنابراین برای کاهش عارضه فوق توصیه می‌شود در این شرایط از شامپوی مخصوص موهای معمولی استفاده شود و پس از آن موها به نرم‌کننده آغشته شوند.

● تأثیر شامپوهای تقویت‌کننده

شامپوها از مواد کاتیونی و آنیونی تشکیل شده‌اند که حلال‌ در چربی هستند و تنها خواص شویندگی دارند. در حال حاضر تبلیغات زیادی در مورد شامپوهای تقویت‌کننده و یا کاهش‌دهنده ریزش مو می‌شود درحالی که جنبه درمانی ندارند. امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و مو و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در این رابطه می‌گوید: برخلاف تصور عموم، مواد پروتئینی و ویتامینه موجود در شامپوها از طریق پوست سر جذب نمی‌شوند.

شامپوهای حجم دهنده نیز تنها مو را به طور موقت حجیم‌کرده تا پرپشت‌تر به نظر برسند ولی این خاصیت چند ساعت بیشتر دوام ندارد و مو دوباره به حالت قبل برمی‌گردد.

درحال حاضر مطالعه دقیقی از تأثیر شامپوهای ضدریزش مو انجام نشده است اما بررسی آزمایشگاهی حیوانات نشان داده مصرف طولانی مدت این قبیل شامپوها تا حدودی مؤثر است. به گفته دکتر صفر، اغلب شامپوهای ضدریزش مو، چربی پوست را از بین می‌برند اما ترکیباتی مانند کافئین در آنها در جلوگیری از ریزش مو مؤثر است. دکتر احسانی معتقد است: ریزش مو ارتباطی با دفعات شست‌وشو ندارد بطوری که روزانه تعدادی از موها که در مرحله تلوژن یا ریزش هستند ریخته و سپس جایگزین می‌شوند. همچنین نوع شست‌وشو در پیشگیری از ریزش مو اهمیت زیادی دارد، به طوری که کشیدن ناخن به پوست سر با فشار زیاد به آن آسیب می‌رساند.

● شامپوی بچه و صابون

بسیاری از مردم معتقدند شامپوی بچه جایگزین خوبی برای دیگر مواد شوینده مو است. این اعتقاد غلط باعث شده است تا برای انواع موها از شامپوی بچه استفاده شود درحالی که این نوع شامپو حاوی ترکیباتی است که مناسب کاهش پوسته‌ریزی در بدن نوزاد است و برای کاهش سوزش چشم، اسیدیته آن کاهش داده می‌شود، بنابر این برای استفاده بزرگسالان توصیه نمی‌شود. به گفته دکتر صفر، صابون برای شست‌وشوی مو توصیه نمی‌شود زیرا صابون روی پوست سر رسوباتی برجای می‌گذارد که چربی و شوره سر را تشدید می‌کند.

● پیشگیری از آسیب

نگهداری و مراقبت از جمله عواملی است که در حفظ سلامت و طراوت موها نقش مؤثری دارد. استفاده از سشوار، اتوی مو، انواع رنگ مو یا فر که امروزه رواج پیدا کرده است، مهم‌ترین عامل تخریب مو محسوب می‌شود.

سشوار و باد خشک به کوتیکول‌های مو که نقش حفاظتی دارند آسیب می‌رساند و درحالی که مو مرطوب باشد منجر به ریزش مو می‌شود. شست‌وشوی مو بهتر است با تشخیص پزشک یکبار در هفته انجام شود، از آنجا که موی مرطوب ضعیف و شکننده است شانه کردن به آن آسیب می‌رساند، بنابر این توصیه می‌شود هنگامی که مو نیمه‌خشک است به نرمی و با شانه دندانه درشت شانه شود. خشک کردن موها باید به گونه‌ای باشد که کمترین آسیب به آن وارد شود، زیرا در این حالت موها شکننده هستند. گرفتن آب مو با حوله کافی است و باید از فشرده شدن موها اجتناب شود. هنگام استفاده از سشوار، حرارت باید ملایم و از فاصله ۱۸ تا ۲۰ سانتی‌متری از مو به آنها داده شود. رژیم غذایی سالم و متعادل در حفظ شادابی مو مؤثر است. به گفته دکتر صفر مصرف لبنیات، میوه و سبزیجات و پروتئین برای سلامت مو لازم است. روی، آهن و بیوتین که در میوه‌جات، تخمه، غلات، شیر، گندم و حبوبات وجود دارند سه عنصر اصلی برای رشد مو به شمار می‌رود.