اهمیت گرافیك محیطی در مكان های عمومی

امروز شهرها به صورت وسیعی گسترش یافته اند و روز به روز بر تعداد افراد ساكن در آن ها افزوده می شود, در نتیجه نیاز به سیستم های هدایت بصری نظم یافته, كه بر اساس قوانین علمی گرافیك محیطی تدوین یافته باشند بیش از گذشته احساس می شود

امروز شهرها به‌صورت وسیعی گسترش یافته‌اند و روز به روز بر تعداد افراد ساكن در آن‌ها افزوده می‌شود، در نتیجه نیاز به سیستم‌های هدایت بصری نظم یافته، كه بر اساس قوانین علمی گرافیك محیطی تدوین یافته باشند بیش از گذشته احساس می‌شود. این نیاز در كشوری مانند ایران كه سابقه نه‌چندان طولانی در آموزش و اجرای پروژه‌های گرافیك محیطی داشته، دو چندان است. با توجه به نمونه‌های نامناسبی كه در سطح شهر پراكنده شده‌اند، لازم است حركت‌های كاربردی و علمی‌تری برای تایید و اجرای پروژه‌های گرافیك محیطی توسط مسئولین صورت گیرد. آن‌چه مسلم است فضای زندگی شهری و مكانی كه براساس تقسیم‌بندی جغرافیای جهانی، ایران نام یافته در عصر حاضر غیر قابل گسترش است و سرزمینی كه نام ایران بر آن نهاده شده است قابلیت بسط از جهت‌های جغرافیایی را نخواهد داشت، به عبارت دیگر جمعیت هر سال به تعداد قابل توجهی افزایش می‌یابد در صورتی كه فضا قابل گسترش نیست، بنابراین لازم است كه بهترین سیستم‌های هدایت بصری برای انبوهی از مردم كه هر روز به سمت خیابان‌ها، مراكز خرید و ... هجوم می‌آورند طراحی گردد تا بتوان شرایط مناسبی برای زندگی مهیا ساخت. در این راستا ناگزیریم با بررسی آثار برجسته و ممتاز در كشورهایی كه به عنوان پیشگامان گرافیك محیطی می‌باشند فضا را در جهت آموزش و اجراش پروژه‌های شهری قابل قبول، برای آیندگان هموار سازیم.

به بررسی نمونه‌های نامناسب و خطاهایی كه پیامد سیستم‌های غیر اصولی اطلاع‌رسان می‌باشد، پرداخته نشده است و الویت بر الن نهاده شده است كه با معرفی و اهمیت گرافیك محیطی و تقسیم‌‌بندی‌های علمی كه دیگران زحمت آن را كشیده‌اند به جمعی از پژوهشگران و هنرمندانی كه علاقه‌مند به بهبود آثار گرافیك محیطی در كشور عزیزمان ایران می‌باشند تنها اشاره‌ای از دانش گرافیك محیطی شده باشد.

● گرافیك محیطی شیوه‌ای جدید در شهرها

شهرها محیطی بی‌روح و مرده نیستند و در طول تاریخ بشر، همواره مركز مبادلات تجاری بوده‌اند و در مكان‌های عمومی نشانی را به عنوان سمبل قدرت معرفی می‌كرده‌اند، شهرها همیشه در حال رقابت با یكدیگر بوده و هستند اگر علایم و طرح‌های گرافیكی در شهرها به صورت موفقیت‌آمیزی گسترش یابند نه‌تنها موجب رقابت در شهرها شده بلكه كشورهای جهان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهند، در مقایسه با شهرههای امروزی شهرهای صنعتی در گذشته مكان‌های مشخص و راحتی بوده‌اند، مردم در آن‌ها به رفت و آمد می‌پرداختند و به اكثر مقصدهای خود به راحتی می‌رسیدند.

خیابان‌ها فقط مناطق رفت و آمد و انتقال از جایی به جای دیگر بودند. شهروندان بیشتر كسانی را كه در شهرها سكونت نداشتند، می‌شناختند اگر شخصی در یافتن مسیر خود سرگردان می‌شد، سوال می‌كرد و این كار امری عادی تلقی می‌شد. مردم در شهرها احساس می‌كردند در خانه‌شان هستند و نیاز كمی به استفاده از علایم راهنمایی داشتند.

با گذشت یك قرن در حالی كه شهرها بزرگتر می‌شدند بر جمعیت و زندگی ماشینی افزوده می‌شد و شهرها به طور روزافزونی پیچیده و ناشناخته‌تر می‌شدند، بسیاری از شهروندان در حومه شهرها ساكن گردیدند و تنها، در شهر به رفت و آمد می‌پرداختند، بدین ترتیب و به تدریج شیوه‌های حمل و نقل گسترش یافتند امروزه حتی ممكن است این‌گونه وسایل حمل و نقل و جابجایی در زیر سطح زمین، بالا و یا در روی آن حركت نماید خیابان‌ها پیشرفته‌تر گردیده‌اند و بزرگ‌راهها، پل‌های هوایی با راه‌های خروجی مشخص و شاه‌راه‌های بزرگی كه حركت به طور یكطرفه در آن‌هال جریان دارد به خیابان‌ها اضافه شده‌اند.

شیوه‌های جدید حمل و نقل نه‌تنها از عرض پیاده‌روها كاسته بلكه با حضور اتومبیل مسافرت‌ها به صورت انفرادی گشته است. به طوری كه افراد را از مجاورت با سایر همشهریان بازداشته است با ایجاد جوامع صنعتی و ظهور وسایل جدید مسافرتی تقاضا برای مسافرت بیشتر شده است، سفر به سایر شهرها جهت كار یا تفریح به عنوان یك اصل، مهم‌تر از سایر موارد قرار گرفته و جهانگردی صنعت مهمی برای اكثر شهرها شده است. توسعه شهرهای كوچك و تبدیل آنان به شهرهای گسترده و پیچیده، موجب قدرت و نفوذ بیشتری در این شهرها شده است و تغییرات ایجاد شده، موجب گردیده كه بسیاری از خارجیان مقیم مانند سایر شهروندان احساس نمایند در شهر خودشان به سر می‌برند.

علاوه بر این پیشرفت‌ها رشد شهرها باعث شد تا نیاز به ارسال پیام برای شهروندان بیشتر نمایان شود. امروزه علایم هماهنگ‌كننده، چراغ‌های راهنمایی، بیل‌بردها، علایم نصب شده در خیابان‌ها، علایم فروشگاه‌ها، پوسترها و آگهی‌ها مسافران را به‌طور مداوم بمباران اطلاعاتی می‌كنند. اكثر اوقات پیام‌هایی كه حیاتی و ضروری هستند وجود ندارند و یا مبهم و نامفهوم هستند. نیاز به یك سیستم قابل توجه اطلاع‌رسانی و راه‌یابی به میزان زیادی احساس می‌شود.

متاسفانه نه تنها در ایران بلكه در اكثر كشورهای جهان سابقه‌ی روش‌های مناسب اطلاع‌رسانی و راه‌یابی محیطی اندك است.

سیستم اطلاع‌رسانی كه در شهر بالتیمور (Baltimore) در آمریكا ارایه شده است برای استفاده ساده و مشخص می‌باشد و سیستم هدایت‌كننده در شهر پاریس (Paris) در فرانسه، شیوه‌ كاربردی موثری است كه رانندگان را به سوی محل‌های مشخص و عمده هدایت می‌كند با این‌كه سیستم‌های راهنمای شهری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند، اما تا به امروز اندكی از این برنامه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند. شركت (Sussman/ Prejza & company inc.) تجربه‌های جدیدی در این زمینه داشته و سیستم‌های هدایت‌گری را برای شهر فیلادلفیای آمریكا و جهان دیزنی (Disney World) طراحی نموده است.

همچنین یك سیستم هدایت‌گر موقتی بر ای شهرLosAnjeles در آمریكا، در طی بازی‌های المپیك سال ۱۹۸۴ ارایه نمود. دو مشخصه‌ی عمده در زمینه‌ی طراحی سیستم‌های راه‌یابی وجود دارد، اول آن‌كه طرح باید برای شناسایی آسان و راحت باشد دوم آن‌كه طرح باید از نظر خواندن مطالب ساده باشد، برای این‌كه یك طرح گرافیك محطیی به آسانی در قسمتی از شهر قابل تشخیص باشد، باید آن را از زمینه‌های اطراف و سایر علایم نصب شده مجزا و مستقل ساخت.

نویسنده : ستاره نورونی

۱- City Sings. Paul Prejza, Madison Square press, ۱۹۹۴.

۲-Signs and Spaces G.Abbott, Miller, Rockport Publishers, Inc, ۱۹۹۴.

---