بهار عرب یا «فنر عرب»

پس از سقوط طرابلس, بار دیگر موضوع «بهار عرب», در صدر اخبار و تحلیل های رسانه های فارسی زبان قرار گرفت

پس از سقوط طرابلس، بار دیگر موضوع «بهار عرب»، در صدر اخبار و تحلیل های رسانه های فارسی زبان قرار گرفت. به این فکر افتادم چرا تعداد قابل توجهی از رسانه های ما، حوادث اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا را «بهار عرب» می نامند و اصولا این واژه از کجا آمده است؟ پاسخ این سؤال برای افرادی که مطبوعات انگلیسی زبان را پیگیری می کنند چندان دشوار نیست: منشاء واژه«بهار عرب» نه ربطی به هم دوران بودن با فصل بهار دارد و نه ارتباطی با هر معنی دیگری که از کلمه بهار برداشت می شود. «بهار عرب» ترجمه ناشیانه – و شاید عامدانه – واژه انگلیسی «arab spring» است.ترجمه لغوی دیگر کلمه «spring»، «فنر» است؛ که همین معنا مقصود رسانه های غربی است. «arab spring» یا همان «فنر عرب» به مفهوم جهش و واکنش و قیام و انقلاب عرب است – واژه ای که هم مراد غربی ها را پیرامون صرفا «عربی» جلوه دادن اتفاقات منطقه منعکس می کند و هم آسان در زبان می چرخد و به خاطر سپرده می شود. در ابتدا از واژه هایی هم چون «arab awakening» – به معنای «بیداری عرب» و در واکنش به تعبیر« بیداری اسلامی– » و واژه«arab uprising» – به معنای «بهار عرب»– استفاده می شد تا مبادا مجال صحبت از هویت اسلامی اتفاقات منطقه ایجاد شود. به سرعت این واژه ها با واژه «arab spring» – که علاوه بر رساندن همان پیام، به هر زبانی به کلمه مثبت «بهار» نیز ترجمه می شود – جایگزین شد. اگر تعبیر «بیداری عرب» یا «قیام عرب» به عنوان هویت اتفاقات منطقه نگاه داشته می شد، ما چنین بینشی را انعکاس نمی دادیم. اما وقتی گفتند «arab spring»، ما خواندیم «بهار عرب» و در بسیاری موارد آن را به جای »بیداری اسلامی « به مخاطب منتقل کردیم. واژه «arab spring» حاوی دو پیام کلیدی است:

۱) اتفاقات منطقه در ارتباط با «جهان عرب» است، نه «جهان اسلام»

۲) اتفاقات منطقه کاملا عربی است - نه دخلی به ایران و ایرانی دارد و نه ارتباطی با انقلاب اسلامی در ایران.

رهبر فرزانه انقلاب با بینش و درایتی که از ایشان سراغ داریم تعبیر «بیداری اسلامی» را به عنوان هویت اتفاقات منطقه مطرح کردند و بر آن تاکید داشتند. بیانات رهبری در بحبوحه سرنگونی رژیم های دیکتاتوری تونس و مصر حاوی دو پیام کلیدی بود:

۱) اتفاقات اخیر نشان گر «بیداری اسلامی» در منطقه است.

۲) اتفاقات منطقه الهام گرفته از انقلاب اسلامی در ایران است و مردم منطقه در جهت دستیابی به اهداف می توانند از تجربیات انقلاب اسلامی ایران برخوردار شوند.

در کنفرانس مطبوعاتی رئیس شورای ملی انتقالی لیبی پیرو سقوط رژیم قذافی، بار دیگر نشانه هایی از «بیداری اسلامی» در اتفاقات چند ماهه اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا ملاحظه شد. "مصطفی عبدالجلیل" در بخشی از سخنان خود اظهار داشت: "ما در پایه گذاری دولت جدید، بر اساس اصول این انقلاب یعنی آزادی، مردم سالاری، عدالت، برابری و شفافیت در یک چارچوب معتدل اسلامی تلاش خواهیم کرد". در چنین نشستی که محل اعلام سقوط رژیم قبلی و تبیین چارچوب های کلی رژیم بعدی است، طبیعتا مطالبات مردم انقلابی جهت کسب مقبولیت از آن ها مطرح می شود. عنوان کردن بحث حکومت در چارچوب اسلام در شرایطی که غربی ها به شدت حساس و نگران حرکت های اسلامی هستند و در راستای کنترل و نمک گیر کردن انقلابیون لیبی تلاش فراوان داشته اند، مطالبه عمومی در راستای اسلامی بودن جامعه و حاکمیت حاصل از انقلاب شان را نمایان می کند. در حالی که رسانه های ما می بایست تدبیر رهبر انقلاب را به عنوان راهبرد رسانه ای پیرامون اتفاقات منطقه اتخاذ می کردند، بسیاری از روزنامه ها، سایت ها و حتی صدا و سیما بارها از واژه «بهار عرب» درباره اتفاقات منطقه استفاده کردند و در این امتحان نمره خوبی نگرفتند.

علی نقیه