ادعاهایی برای توجیه یک حمله

در این مقطع زمانی, منبعی وجود ندارد که بتواند دقیقا وجود تسلیحاتی انهدام جمعی یا میزان توسعه تواناییهای نظامی عراق را مشخص کند از طرفی, واقعیتهایی هم روشن به نظر می رسد

یکی از مراکز تحقیقاتی مهم که درزمینه سیاست خارجی ایالات متحده در خاورمیانه فعالیت می کند، «مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل» (CSIS) است که در شکل دهی و توجیه برنامه های آمریکا در منطقه خاورمیانه تأثیر فروانی دارد. نوشتار حاضر که توسط «آنتونی کوردزمن» تحلیگر فعال مسائل منطقه ای تنظیم شده، حاوی دلایل و توجیهاتی است که دولت آمریکا می تواند برای حمله به عراق و آنچه که دولتمرادن آمریکایی «مقابله با خطر تسلیحات انهدام جمعی» در این کشور می خوانند، از آنها استفاده کند. کوردزمن این مقاله را به سفارش کمیته سرویسهای نظامی سازمان سیا در سال گذشته میلادی نوشته بود. چنان که خواهید دید، وی بدون ارائه استدلالی روش و قابل قبول تنها به دسته بندی اتهاماتی پرداخته است که مقامات آمریکایی طی ماههای اخیر به کرات علیه عراق مطرح کرده اند. روشن است که مقاله ذیل (به رغم آغاز جنگ علیه عراق) به منظور آشنایی خوانندگان محترم با دیدگاه سیاستمداران آمریکایی پیرامون بحران عراق ترجمه شده است.

در این مقطع زمانی، منبعی وجود ندارد که بتواند دقیقا وجود تسلیحاتی انهدام جمعی یا میزان توسعه تواناییهای نظامی عراق را مشخص کند. از طرفی، واقعیتهایی هم روشن به نظر می رسد. عراق در مالکیت و استفاده از سلاحهای کشتار جمعی سابقه ای طولانی و کاملا مستند دارد. در حقیقت، بیش از یک ربع قرن، توسعه و تکثیر تسلیحاتی یکی از اهداف مهم رژیم عراق بوده است.

● پیشینه توسعه و تکثیر تسلیحاتی عراق:

تلاشهای دولت عراق برای گسترش توان تسلیحاتی دست کم به زمان جنگ اکتبر ۱۹۷۳ باز می گردد.

عراقی ها از چند سال پیش از آنکه رأکتورشان موسوم به o sraik در سال ۱۹۸۱ هدف حمله اسرائیل قرار گیرد، فعالانه در پی دستیابی به سلاحهای هسته ای بودند. ‌آنها در سال ۱۹۸۲ پس از آنکه به اولین دور ناکامی ها در شکست هایشان در نبرد با ایران تن در دادند، به کوششهای خود برای کسب تسلیحاتی شیمیایی و میکروبی افزودند.

عراق به محض اینکه توانست اولین مقادیر گاز خردل را به کار گیرد، شتابزده به استفاده از تسلیحات شیمیایی روی آورد و پیش از پایان جنگ به شکل گسترده تری ازاین سلاحهای استفاده کرد. رژیم صدام سلاحهای شیمیایی را در برابر کردهای تحت حمایت ایران نیز به کار می گرفت و از آن سو به پیشبرد توان تسلیحات میکروبی خود دست زد، بطوری که اگر جنگ ایران و عراق در بهار ۱۹۸۸ آنگونه به پایان نرسیده بود، حتما از جنگ افزارهای میکروبی علیه آن کشور استفاده می کرد.

رژیم عراق با به کارگیری «اسکاد»های دوربرد، یک نبرد موشکی بزرگ علیه شهرهای ایران به راه انداخت. این کشور علاوه بر تولید کلاهکهای شیمیایی و میکروبی برای موشکهای خود یک شبکه موشکی مجهز به برد و قابلیت حمل مواد منفجره بیشتر ایجاد کرد.

این کشور برای استفاده وسیع از سلاحهای شیمیایی در جنگ خلیج فارس در فاصله سالهای ۹۰ و ۹۱ تجهیز شده و تسلحیات میکروبی خود را برای به کارگیری در حملات هوایی آماده کرده بود.

عراق در چند نوبت عمده مبادرت به حمله موشکی به اسرائیل و عربستان سعودی کرد و بدین ترتیب، گزینه «پرتاپ (موشک) زیر حمله» را اختیار کرد؛ گزینه ای که بر استفاده از سلاحهای بیولوژیک و شیمیایی به هنگام به مخاطره افتادن حکومت یا شکست قطعی تأکید می کند.

رژیم صدام با هدف دستیابی به حداقل میزان کمی تسلیحات در اوایل دهه ۹۰، برنامه های هسته ای خود را در پیش گرفت و با ارتقای تسلیحات بیولوژیک حملات کشاورزی را نیز به مانند حملات انسانی مورد توجه قرار داد.

دنبال کردن این برنامه ها طی سالهای دهه ۸۰ و نیز سال ۹۱ میلادی برای عراق که از لحاظ اقتصادی کاملا ورشکسته و از نظر مالی و نظامی به دولتهای خلیج فارس وابسته شده بود، چندین میلیارد دلار هزینه دربرداشت. برنامه های مزبور حجم وسیعی داشت و شامل توسعه سیستمهای دوربرد موشکی برای پوشش دادن به ایران بود. این بخشی از ساختار گسترده متعارف نظامی را تشکیل می داد و ظاهرا علاوه بر شکست ایران و سلطه بر کویت، برتری منطقه ای را هدف قرار داده بود. این برنامه ها، بطور قطع، اسرائیل، ترکیه و نیز پایگاههای آمریکا در منطقه- به استثنای پایگاه «دیه گو گارسیا»- را تحت پوشش قرار می داد.

شگفت اینکه جنگ خلیج فارس نتوانست به برنامه های موشکی، شیمیایی، بیولوژیک، رادیولوژیک و هسته ای عراق صدمه جدی وارد کنند. ایالات متحده به خاطر ماهیت بسیار مرموز برنامه های عراق نتوانست تسلیحات انهدامی جمعی، تجهیزات موشکی و نیروهای این کشور را به طرز مؤثری هدف قرار دهد. این ماهیت پوشیده به رغم ۸ سال بازرسی مأموران «آنسکام» و حملات ایالات متحده- به عنوان بخشی از عملیات روباه صحرا- در دسامبر ۹۸ میلادی همچنان به صورت مشکلی لاینحل باقی ماند.

از زمان جنگ خلیج فارس تاکنون عراق از برنامه های موشکی و تسلیحات انهدام جمعی به عنوان وسیله ای جهت نیل به برتری ملی استفاده کرده است. بیش از یک دهه است که این کشور به تحریمهای مستمر سازمان ملل متحد و حملات هوایی آمریکا و انگلیس تن داده است. این امر ناگریز به فلج شدن توسعه اقتصادی، رنج گسترده مردم، کاهش قابل توجه نیروی متعارف نظامی و فقدان واردات تسلیحات برای عراق منجر شده است. در واقع دلایل قوی وجود دارد که این کشور نه تنها در صدد حفظ توانایی های دوران پیش از جنگ خلیج فارس بوده، بلکه در زمینه توسعه تسلیحاتی برنامه های جدیدی طرح ریزی کرده است.

رژیم عراق نه تنها به سازمان ملل متحد که به تمام جهان دروغ گفته و به این وسیله تجهیزات موشکی و جنگ افزارهای انهدام جمعی خود را حفظ کرده است. هرچند طی این روند خود را درگیر گرفتاریهای دیپلماتیک ادامه داری کرده است. بزرگترین این دروغها، حاشا کردن برنامه های وسیع تسلیحات بیولوژیک طی سالهای ۹۱ تا ۹۵ بوده است. دولت عراق به همین ترتیب برنامه های تسلحات شیمیایی، اتمی و موشکی خود را هم انکار کرده است. این کشور دائما در تلاش برای وارد کردن تجهیزات دو منظوره بوده و گزارشهای سازمان سیا و وزارت دفاع آمریکا نیز حاکی از این مطلب است که عراق هنوز هم در این زمینه فعالیت می کند.

با توجه به پیشینه یاد شده، چند نکته روشن می شود:

۱) عراق توسط حکومتی اداره می شود که ثابت کرده دروغگو است و هر زمان که شرایط اقتضا کند، به این دروغگویی ادامه می دهد.

۲) تا زمانی که رژیم فعلی در عراق بر سر کار است، این کشور از توسعه و تکثیر تسلیحاتی دست برنمی دارد.

۳) عراق قائل به هیچ «خط قرمز» اخلاقی یا نظامی نیست که آن کشور را از استفاده از سلاحهای انهدام جمعی به وقت لزوم باز دارد.

۴) عراق به توسعه توان موشکی دور برد خود ادامه می دهد، اما در عین حال، سایر گزینه ها را نیز از نظر دور نمی دارد و قطعا به گسترش آنها ادامه خواهد داد.

۵) توسعه ای که مد نظر دولت عراق است، معطوف به یک نوع خاص از سلاحهای کشتار جمعی نیست. این کشور به دنبال دستیابی به اسلحه شیمیایی، بیولوژیک، رادیولوژیک و اتمی است.

در واقع، توانایی های فعلی دولت عراق در ارتباط با تسلیحات کشتار جمعی و موشکی مساله ای مورد اختلاف است. مساله این نیست که آیا عراق توانسته به سلاحهای اتمی یا بیولوژیک دست یابد یا خیر و یا اینکه ممکن است در سایر ادوار بازرسی ها اخلال کند، سرانجام به این تسلیحات مجهز خواهد شد. روشن است که ماهیت این رژیم تغییر نخواهد کرد و امکان ندارد این رژیم به گونه ای وارد خانواده افسانه ای ملل شود. سران عراقی پیشینه و سلسله اهدافی یکسان دارند پسران صدام روشن کرده اند که عراق حتی یک اقدام علنی در راستای دست برداشتن از ادعاهای خود نسبت به کویت یا هریک از اهداف منطقه ای انجام نخو اهد داد.

لازم است چند نکته مهم درباره مقاصد و توانایی های عراقی مورد توجه قرار گیرد:

۱) عراق نسبت به گذشته (که واقع گراتر بود) بسیار بی پرواتر شده است. سران عراقی باید کاملا متوجه خطرات استفاده از چنان سلاحهایی باشند. با وجود این، ضعف قوای متعارف نظامی، این کشور را به سوی تهدید یا استفاده از اسلحه کشتار جمعی سوق می دهد.

۲) هیچکس در داخل یا خارج از جامعه اطلاعاتی نمی تواند لحظه ای را که در آن عراق مبادرت به استفاده از اسلحه اتمی می کند، پیش بینی کند. همچنین میزان تلفات احتمالی این اقدام را نمی شود تخمین زد.

۳) بدون یک آزمایش (یا یک سری آزمایشها) عملی نه برای ما و نه برای رهبران عراقی مقدور است که کشندگی یک سلاح اتمی یا بیولوژیک و نیز قابلیت اطمینان، میزان دقت وتأثیر تجهیزات پرتاب موشکی را معلوم کند. (اطلاعات فنی و تاریخی ایالات متحده در این باره چندان قابل اتکا نیست و تنها می تواند به عنوان یک حدس مطرح شود)

۴) ممکن است عراق ویروس آبله در اختیار داشته باشد یا اینکه بتواند یک حمله بزرگ میکروبی را به انجام رساند. همچنین احتمال دارد چنین نباشد. چنان حمله ای مادام که در حال اجرا است، احتمالا قابل شناسایی نخواهد بود.

۵) عراق توانایی فنی استفاده از روش ترک حمله هوایی و موشکی را در اختیار دارد که آن کشور را قادر می کند از این روش به عنوان اخطار و هم حمله بهره گیرد.

۶) عراق احتمالا می تواند مخفیانه یا آشکارا از موشک یا اسلحه انهدام جمعی علیه نیروهای آمریکایی مستقر در بنادر خلیج فارس و تجهیزات مهم کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و یا اسرائیل استفاده کند.

۷) اگر چه عراق در بهره گیری از سازمانها یا چهره های تروریستی دارای سابقه طولانی شناخته شده ای نیست، اما با آنها همکاری داشته است و از این رو برای اقدام به حملات تروریستی مانع جدی بر سر راه این کشور دیده نمی شود. حمله می تواند به صورت مخفی یا با عنوان یک گروه تروریستی معروف انجام پذیرد.

۸) دیگر کشورها نظیر ایران نیز ممکن است از همین طریق با عراق درگیر شوند.

۹) این احتمال وجود دارد که عراق توانایی حملات کشاورزی را به همان میزان حملات انسانی داشته باشد.

۱۰) مادام که حمله ای صورت نگرفته، چگونگی واکنش کشورهای جهان سوم در برابر تهدید یا واقعیت یک حمله شیمیایی، بیولوژیکی، رادیولوژیک یا اتمی از سوی عراق دقیقا معلوم نیست. رژیم عراق درحالت اضطراری به کشورهایی چون کویت، اسرائیل و عربستان سعودی حمله می کند این حمله نه تنها به منظور انتقام جویی که با هدف گسترش منازعه برای حفظ رژیم صورت خواهد گرفت.

با این همه، مهمترین تردید ها متوجه این مطلب نیست که عراق چه سلاحهایی در اختیار دارد یا چگونه ممکن است از‌ آنها استفاده کند. بلکه بیشتر به مواردی معطوف می شود که در ارتباط با گزینه های استراتژیک فراروی ایالات متحده هستند.

▪ اول اینکه: آیا سیاست مهار عراق که توسط ایالات متحده اتخاذ شده است، می تواند مانع به کارگیری سلاحهای کشتار جمعی به وسیله این رژیم شود؟

اگر آمریکا نتواند نظر کشورهای دنیا را برای اقدامات خود جلب کند و در حمله به تأسیسات شناسایی شده بغداد آزادی عمل نداشته باشد، مسلما پاسخ منفی است، همچنین است اگر تحریمهای سازمان ملل متحد به قدری کاهش یابد که این کشور برای وارد کردن تجهیزات دو منظوره از خارج آزادی بیشتری به دست آورد.

▪ دوم اینکه: آیا دوره جدید بازرسی ها می تواند واقعا در جلوگیری از توسعه و تکثیر تسلیحاتی عراق مؤثر باشد؟

حواب این است که احتمالا خیر. بازرسان ممکن است بتواند عراق را از توسع صنایع موشکی، تولید انبوه اسلحه شیمیایی و مواد شکاف پذیر اتمی باز دارند، اما نمی توانند تأثیری بر پایه های تکنولوژیک این کشور بگذارند. آنها نمی توانند امیدوار باشند که برنامه های پنهان تولید سلاحهای بیولوژیک و اتمی توسط رژیم بغداد جلوگیری کنند.

در حقیقت،تلاشهایی که معطوف فعالیتهای موشکی و ساخت اسلحه کشتار جمعی عراق شده ممکن است صرفا عراق را به تمرکز بر اسلحه بیولوژیک و تجهیزات پرتاب سوق دهد.

▪ سوم اینکه: با وجود پیشرفتهای چشمگیری که در توانایی های تهاجمی ایالات متحده صورت گرفته و تجلی آن در کوزوو و افغانستان به نمایش گذارده شد، آیا ایالات متحده اکنون می تواند کاری بیش از آنچه در عملیات روباه صحرا و در جریان جنگ خلیج فارس انجام داد- یعنی هدف قرار دادن تجهیزات موشکی و تأسیسات تولید اسلحه کشتارجمعی عراق – به انجام رساند؟

عراق متخصص پنهانکاری فریبکاری، استفاده از دام و تله، بهره برداری از فعالیتهای تفرقه انگیز، کپی برداری از سیستمها و ساخت تجهیزات مخفی است. بقای چنان توانایی هایی بخصوص در ارتباط با سلاحهای اتمی و بیولوژیک مساله مهمی است.

ایالات متحده نباید به توقف روند تکثیر و توسعه تسلیحاتی صرفا با تعویض حکومت عراق امیدوار باشد حتی اگر به نظر آید رژیم جدید در ابتدا از اقداماتی این چنین دست برداشته است. عراق کشوری فوق العاده ملی گراست که در منطقه ای قرار دارد که در آن اسرائیل، پاکستان، هند و سوریه نیز رژیمهای توسعه طلبی به شمار می آیند. با لحاظ کردن چند قدرت آسیایی نظیر کره جنوبی و تایوان رژیم بغداد در کمترین حد می کوشد قابلیتهای خود را در این منطقه که اسلحه بیولوژیک قطع نظر از رژیم دارنده آن اهمیت دارد، حفظ کند.

ترجمه: احسان رازانی