گل بزم فقه و بینش

ششمین امام معصوم، حضرت امام جعفر صادق (ع) در هفدهم ربیع‌الاول سال هشتاد و سه هجری در مدینه متولد شد. مشهورترین کنیه‌اش «اباعبداللـه» و مشهورترین لقب مبارکش «صادق» بود. (ارشاد شیخ …

ششمین امام معصوم، حضرت امام جعفر صادق (ع) در هفدهم ربیع‌الاول سال هشتاد و سه هجری در مدینه متولد شد. مشهورترین کنیه‌اش «اباعبداللـه» و مشهورترین لقب مبارکش «صادق» بود. (ارشاد شیخ مفید، ص ۲۷۰).

پدر گرامی آن حضرت، امام باقر (ع) و مادرش ام‌فروه دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر است که امام صادق او را از بانوان فاضله و اهل تقوا و نیکوکار خوانده است. (کافی، ج۱، ص ۴۷۲).

در حدیثی قدسی از پیامبر(ص) درباره مرتبت امام صادق (ع) چنین نقل شده است که خداوند فرموده است: «سیهلک المرتابون فی جعفر...» هر کس در حقانیت امام صادق (ع) شک کند هلاک می‌گردد و هرکس او را نپذیرد مرا نپذیرفته است؛ این وعده قطعی من است که مقام او را گرامی دارم و پیروان و یاران و دوستانش را شاد نمایم. (کافی، ج۱، ص ۵۲۸).

جناب ابوحنیفه می‌گوید: کسی را فقیه‌تر از جعفر بن محمد ندیده‌ام و جناب مالک بن انس می‌گوید: هرگز چشمی مانند جعفر بن محمد ندیده و گوشی نظیر او را نشنیده و هرگز بر قلب انسانی برتر از جعفر بن محمد از نظر دانش و عبادت و تقوی خطور نکرده است (التهذیب، ج۲، ص ۱۰۴ و مناقب، ج۴، ص ۲۷۵).

آوازه شخصیت علمی ممتاز و منحصر به فرد امام صادق (ع) چنان در روزگار طنین انداخت که دوست و دشمن به برتری مقام علمی آن امام همام زبان به اعتراف و اقرار گشودند.

شرایط سیاسی و اجتماعی زمان؛ به امام صادق (ع) فرصت داد تا از راه نشر علوم و آثار اسلامی و تربیت شاگردان، به تدبیر و تربیت مسلمانان بپردازد و مکتب دانش و اندیشه‌ای را که پدر بزرگوارش تأسیس فرموده بود، به کمال برساند.

امام صادق(ع) در مدت امامت خود نزدیک به چهار هزار نفر را در علوم گوناگون تربیت و تعلیم فرمود و فرزانگان و فرهیختگانی را به جهان بشریت تحویل داد که هر کدام در عصر خود چراغی فروزان و دانشمندی بی‌نظیر بودند و از معجزات این مکتب همین بس که شعاع این تعلیم محدود به عصر حیات مبارک حضرت نشد بلکه تاکنون هم این حقیقت فرزانه‌پروری در کالبد دستگاه مکتب علمی امام صادق (ع) جریان دارد.

تعالیم آن امام همام (ع) در تفسیر و حدیث و فقه خلاصه نمی‌شود بلکه آن حضرت شاگردانی در علوم فلسفه، کلام، ریاضیات، شیمی و ... تربیت و تعلیم فرمودند.

شخصیت‌هایی مانند: هشام بن حکم، مفضل بن عمرو، هشام بن سالم (در علم کلام)، راره، محمد بن مسلم، جمیل بن دراج و... در علم فقه و تفسیر و جابر بن حیان در شیمی و ...

امام صادق (ع) در دوران حیات نورانی خویش هزاران حدیث در زمینه‌های مختلف معرفتی و دینی از خود به ارمغان نهاد و همین فرمایشات منبع عظیم فقاهت و معرفت گردید که تاکنون حقیقت ناب اسلام محمدی بر آن تکیه دارد.

در پایان فضای اندیشه را منور به نمونه‌ای از رهنمود حضرت می‌نماییم. امام فرمودند: اصول الکفر ثلاثه «الحرص و الاستکبار و الحسد» ریشه‌های کفر در سه چیز است؛ اما حرص، حضرت آدم را وادار به خوردن از درختی کرد که نهی شده بود و تکبر، بدان جهت که شیطان را از سجده بر آدم بازداشت و حسد که سبب شد قابیل برادر خود هابیل را به قتل برساند.

و در رهنمودی دیگر فرمودند «لاتنظروا الی طول رکوع الرجل و سجوده فان ذلک شی اعتاده فلو ترکهٔ استوحش لذالک و لکن انظروا الی صدق حدیقه و اداء امانته» به طولانی بودن رکوع و سجود فرد نگاه نکنید زیرا که به آن عادت کرده و اگر بخواهد آن را ترک کند وحشت می‌کند بلکه به راستگویی و امانت‌داری شخص را ملاحظه و رصد نمایید. (اصول کافی، ج۲، ص۱۰۵)