تحفه‌های هفتگانه‌ای برای سیاست

شیم عباسی و تحفه عباسی نوشته محمدصادق مروزی ملقب به وقایع‌نگار است. وی در مروشاه جهان متولد و پس از تحصیل مقدمات در همان زادگاه خویش، به قصد دانش‌افزایی وارد مشهد شد و چندی نیز در این شهر به کسب دانش پرداخت.

شیم عباسی و تحفه عباسی نوشته محمدصادق مروزی ملقب به وقایع‌نگار است. وی در مروشاه جهان متولد و پس از تحصیل مقدمات در همان زادگاه خویش، به قصد دانش‌افزایی وارد مشهد شد و چندی نیز در این شهر به کسب دانش پرداخت.

مروزی در سال ۲۰۹ با شنیدن خبر غلبه ازبکان بر مرو و قتل بیرامعلی خان، حاکم این شهر مشهد را ترک گفت و به زیارت خانه خدا رفت.​۱​ در اوایل عصر فتحعلی شاه منصب وقایع نگاری گرفت و در سفارت های سیاسی دوره قاجاریه حضور داشت. آخرین حضور مشخص وقایع نگار در پیوند با رسایل سیاسی دربار فتحعلی شاه، ملاقاتی است که او در ذیقعده ۱۲۴۸همراه جمعی از بزرگان درباری با سیمونوویچ، وزیرمختار روسیه انجام داد. وقایع نگار که از آغاز سلطنت فتحعلی شاه تا آخرین لحظات مرگ او در دربار قاجار جایگاه رفیعی داشت، در ذیحجه ۱۲۵۰ و قریب دو ماه پس از مرگ شاه، چشم از جهان فرو بست.​۲​

وی اندرزنامه شیم عباسی را در چهاردهم رمضان ۱۲۲۷ نگاشته است، این اندرزنامه اثری است کوتاه، اما ادیبانه و پر از نکات کاربردی در سیاست و مملکت داری. وقایع نگار در این اثر کوشیده است تا با بیانی زیبا و کوتاه، وظایف اصلی فرمانروایی و قواعد حکومت را به عباس میرزا و هر خواننده دیگر اثر خود بیاموزد.​۳​

تحفه عباسی نیز به نام عباس میرزا نوشته شده است. نویسنده در این اثر با شکلی منظم و در قالب هفت تحفه، اندرزهای سیاسی و اخلاقی خویش را که در نظر او از لوازم فرمانروایی مطلوب است، مطرح ساخته و زمامداری شایسته و آرمانی را منوط به رعایت آنها می شمرد. سخنان و اندرزهای وقایع نگار در قالب این تحفه های هفتگانه صریح و بی پرده است. وقایع نگار نیز همانند اندرزنامه نویسان سلفا، افزون بر توسل و تمسک به احادیث و روایات نبوی، در جای جای نوشته به داستان هایی استناد جسته است که ریشه در واقعیات تاریخی ندارند. بدیهی است وی بخوبی بر اصالت نداشتن این داستان ها واقف بوده است، اما همانند دیگر اندرزنامه نویسان، بی آن که دغدغه واقعی یا غیرواقعی بود این داستان ها را دانسته باشد، کوشیده است تا از این داستان ها نیز برای رساندن مقصود خویش بهره گیری کند.​۴​

پانوشت ها:

۱ـ حسینی شیرازی، فضل الله نگارستان، به کوشش دکتر ع.خیامپور، تبریز: بی نا ۱۳۴۲، ص۱۵۰.

۲ـ سپهر، میرزامحمدتقی(لسان الملک)، ناسخ التواریخ (سلاطین قاجار)، تصحیح: محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه،۱۳۵۳، ص۲۲۴ .

۳ـ زرگری نژاد غلامحسین. سیاست نامه های قاجاری(رسایل سیاسی) ج۱، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی،۱۳۸۶، ص ۲۶،۲۷ .

۴ـ همان، صص۲۸،۲۹.

شهاب سلیمی