غرب در كابوس توسعه علمی ایران

زمانی كه فرانسیس بیكن انسان را به سمت كشف رموز و اسرار طبیعت فراخواند, ادیسون روشنایی را به شب های تار هدیه كرد, گراهام بل با خلاقیت خود تلفن را ابداع كرد و بیل گیتس دنیای رایانه ها را دچار تحولات جدی كرد, دنیا در عین جهالت با حركت به سمت توسعه به تأثیر بالای علم در توسعه پی برد

زمانی كه فرانسیس بیكن انسان را به سمت كشف رموز و اسرار طبیعت فراخواند، ادیسون روشنایی را به شب های تار هدیه كرد، گراهام بل با خلاقیت خود تلفن را ابداع كرد و بیل گیتس دنیای رایانه ها را دچار تحولات جدی كرد، دنیا در عین جهالت با حركت به سمت توسعه به تأثیر بالای علم در توسعه پی برد.

میزان پیشرفت علمی و دستیابی به روش های نوین تولید ثروت، برتری ملت ها در دنیای امروز است.پیشرفت علمی زمینه ساز توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است.دیگر نیازی به ذخایر زیرزمینی نیست و قدرت ملل وابسته به دانش و دانش پژوهی است و كشورهایی كه از تربیت نیروی انسانی غافل می مانند فقط فروشنده مواد اولیه به كشورهای پیشرفته دنیا خواهند بود و همچنان وارد كننده فراورده های مواد اولیه خود باقی خواهند ماند.

دنیای امروز به درستی درك كرده است كه رقابت اصلی ملل در توجه به دانش و تربیت دانش آموختگانی توانمند است.در واقع ملت های پیشرفته پی برده اند محرك موتور توسعه كشورها، انسان های خلاقی اند كه مشعل داران توسعه و هدایتگران اصلی جوامع هستند. دانش امروز، سلاح اصلی توسعه كشورها و زبان رقابت آنهاست.این زبان حد و مرز نمی شناسد و در هیچ جغرافیایی نمی گنجد.علم بر اساس قوانین موجود حق همه انسان هاست و تلاش در زمینه دستیابی به آن فقط راه فرار از عقب ماندگی دول توسعه نیافته است.

ایران نیز همچون سایر كشورهای دنیا برای توسعه و بقا وارد نزاع علمی شده است و در این راه از نیروی بالقوه جوانانی بهره می برد كه پرچم داران علم و دانش در همه عرصه های علمی هستند.گام های ایران در مسیر توسعه دیر، اما پرشتاب برداشته شد.با توجه به مفاد برنامه چهارم توسعه و آنچه در چشم انداز بیست ساله تدوین شده است، ایران باید به جایگاه رفیع علمی در منطقه و دنیا دست یابد.به طور حتم، تحقق این هدف، هر چند آرمانی به نظر می رسد اما در یك برنامه ریزی منسجم امكان پذیر است.در این راه شیطنت هایی از سوی كشورهای توسعه یافته صورت خواهد گرفت كه این امر قابل پیش بینی است.دنیای توسعه یافته با پیشرفت دول در حال توسعه منافع خود را در خطر می بینند و از تحقق آرمان های علمی كشورهای در حال توسعه ممانعت به عمل می آورند.

● مخالفت های غرب با پیشرفت علمی ایران

در دنیایی كه دانش پای خود را از مرزها فراتر نهاده است و آپارتاید علمی از سوی جهانیان محكوم می شود، آمریكا و هم پیمانانش پیشرفت و توسعه در نگین خاورمیانه را برنمی تابند و برخلاف جریان، تصمیم به عقیم كردن دانش های بنیادین و كاربردی در این كشور اتخاذ كرده اند و در این راه از هیچ كوششی دریغ نمی كنند.از فناوری هسته ای كه بگذریم، نیویورك تایمز گزارش می كند، آمریكا و هم پیمانان اروپاییش برای اعمال تحریم علیه دانشجویان ایرانی دورخیز كرده اند.آمریكا كه توان تحمل شكوفایی استعدادهای جوان ایرانی را ندارد با مشاركت دوستان خود پیش نویسی را تقدیم روسیه و چین می كند و خواستار تصویب قطعنامه ای علیه برنامه های هسته ای ایران می شود.حتی تصمیم می گیرد از تحصیل اتباع ایرانی در رشته های مرتبط با علوم هسته ای جلوگیری كند.این در حالی است كه بسیاری معتقدند آمریكا حتی ممكن است اجازه تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته های فیزیك و ریاضیات را ندهد.

مقابله با توسعه علمی ایران از سوی آمریكا و هم پیمانان اروپاییش به همین جا ختم نمی شود.این ممانعت ها بسیار عمیق تر و برنامه ریزی شده تر از تصورات است.مخالفت با ورود دانشمندان ایرانی به كنفرانس نانوتكنولوژی فرانسه از دیگر اقدامات كشورهای غربی در راستای مبارزه با دانشمندان و توسعه علم در ایران در یك سال اخیر بوده است.آمریكا نیز به رغم صدور روادید از ورود فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف به آمریكا جلوگیری می كند.آنچه روشن است و به راحتی می توان برداشت كرد ترسی است كه در چهره آمریكا نمایان است.آمریكا توان مشاهده چهره های علمی ایران را كه از جان مایه می گذارند، ندارد و برای خنثی كردن آنها تلاش بسزایی می كند.مرداد ماه در سفر استادان دانشگاه صنعتی شریف به آمریكا، دولت این كشور با تهدید فارغ التحصیلان شریفی را وادار می كند تا اعلام كنند از ورود به آمریكا منصرف شده اند.لوس آنجلس تایمز در آن زمان گزارش كرد، به متخصصان ایرانی ویزای ۱۵ روزه اعطا شده بود اما به یك باره و بر اساس قانون امنیت ملی آمریكا (۲۰۰۲) تصمیم گرفته شد ضمن جلوگیری از ورود این دانشمندان به آمریكا، این افراد بازداشت شوند.سخنگوی امور خارجه آمریكا از ذكر دلایل اقدام این كشور خودداری می كند و سیاست را بی ارتباط با این موضوع می داند، اما لوس آنجلس تایمز مسائل هسته ای و جنگ لبنان را دلایل اصلی آمریكا در نپذیرفتن دانشمندان ایرانی می داند و به نقل از وكلای مهاجرت و حقوق بشر اعلام می كند، اقدام آمریكا كوته بینانه بوده است.

اقدامهای غرب در برابر تلاش دانشمندان تلاشگر ایرانی كه لرزه بر اندام غرب انداخته است به این چند مورد ختم نمی شود.در سالی كه هنوز چند ماهی از آن باقی مانده است و در هفته های گذشته، پلیس آمریكا خشونت را چاشنی اقدامهای خود كرد و دانشجوی ایرانی دانشگاه UCLA را مورد شكنجه قرار داد.اقدامی كه حتی دانشگاهیان آمریكایی را متأثر كرد.هر چند مسئولان رسمی این دانشگاه قول پیگیری موضوع را داده اند، اما حكایت برخورد و مخالفت با دانشمندان ایرانی و جلوگیری از پیشرفت روز افزون نگین خاورمیانه همچنان ادامه خواهد یافت، چون آن چه غرب را نگران كرده نیروی بالقوه جوانان دانشمند ایرانی است.

● جایگاه علمی ایران در دنیا

بر اساس گزارش سازمان كنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد، ایران بیست و دومین كشور دانشجویی جهان و چهاردهمین كشور دانشجویی جهان در رشته های فنی است.بر اساس همین گزارش در سطح خاورمیانه، ایران پس از مصر در جایگاه دوم قرار دارد و در رشته های فنی از مصر هم پیشی گرفته است.بر اساس این آمار، آمریكا، چین، هند، روسیه، ژاپن، اندونزی، كره جنوبی، برزیل و مصر برترین كشورهای دانشجویی جهان هستند.

توسعه آموزش عالی پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی سبب شده است، ایران به عنوان یكی از دانشجویی ترین كشورهای دنیا قلمداد شود.ایران با توجه به هشت سال دفاع مقدس به چنین وضعیتی دست یافته است، چه بسا اگر موانعی این چنینی بر سر راه این كشور نبود، در حال حاضر وضعیت علمی آن بسیار ایده آل تر از اكنون بود.البته، هنوز ایران و دانش ایران در سطح دنیا از جایگاه قابل توجهی برخوردار نیست.تك مهره ها و ستاره های ایران در همه عرصه های علمی دنیا می درخشند اما عملكرد جمعی در كشور ما مطلوب نیست.

نامی از دانشگاه های كشور در میان ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا دیده نمی شود و بسی جای تأسف است كه چنین آماری حكایت دیگری از وضعیت علمی كشور را نمایان می كند.اما آنچه مسلم است، پتانسیل قابل توجه ایران و ایرانی است.پیش از انقلاب با جمعیتی حدود ۳۶ میلیون، ۱۴۰ هزار دانشجو در كشور وجود داشت اما امروز با جمعیتی حدود ۷۰ میلیون در حدود دو میلیون جمعیت دانشجویی داریم، یعنی آموزش عالی نسبت به پیش از انقلاب ۱۵ برابر رشد داشته است و این یك شاخص بسیار مثبت برای توسعه است.

در بعد تولیدات علمی نیز بر اساس آمار موجود در میان سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ ایران با تولید مقالات علمی متعدد توانسته است تولیدات علمی خود را تا ۱۰ برابر افزایش دهد.براساس توزیع معرفتی و مطالعه تطبیقی رشد تولید علم در ایران روز به روز خاصیت آماری بیشتری می یابد و این رشد اجازه می دهد تولید علمی كشور مورد محاسبه قرار گیرد.ضمن این كه همكاری های علمی بین المللی ایران نیز در دهه اخیر رشد قابل توجهی یافته و بسیاری از كشورهای دنیا ایران را شریك علمی خود می دانند كه از آن جمله می توان به مشاركت ایران و آلمان در تولید داروی اینترفرون بتا اشاره كرد.

● دیگران می دانند، اما خود غافلیم

متأسفانه در كشور خود به آنچه داریم و سرمایه اصلی است یا پی نبرده ایم یا بی توجهیم.دانشمندان و پژوهشگران از وضعیت موجود رضایت كافی ندارند ولی احساس موفقیت در وطن و نه در قربت آنها را با همه سختی های موجود در كشور نگاه داشته است.بسیاری نیز كه رفته اند توانایی موجود برای بازگشت آنها میسر است، فقط باید برنامه ریزی كرد و برای استفاده از آنها اقدامات قابل توجهی انجام داد.

غرب به پتانسیل علمی جوانان ایرانی پی برده است و بارها در آمارهای مختلفی اعتراف می كند كه یكی از بالاترین درصد موفقیت ها متعلق به ایرانی است، چه در داخل كشور و چه در خارج از آن.

غرب بر اساس آمار موجود می داند، بالاترین آمار دانشجویان غیر بومی در كالج های آمریكا مربوط به ایرانیان است.می داند بالاترین نرخ تحصیل كرده در میان كشورهای مهاجر آمریكا متعلق به ایرانیان است.می داند ۸۴ درصد ایرانی های حاضر در آمریكا به زبان انگلیسی تسلط كافی دارند و ۴۶ درصد آنها دارای مدرك لیسانس به بالا هستند.ضمن این كه به خوبی آگاه است ۴۳ درصد ایرانیان مقیم آمریكا در موقعیت های بسیار كلیدی این كشور اشتغال دارند و می داند بیش از ۵۰۰ استاد ایرانی در برترین دانشگاه های آمریكا تدریس می كنند.

همچنین غرب می داند، جوان ایرانی در میان ۱۰ برلیان آمریكا به عنوان برترین انتخاب می شود.می داند، زن ایرانی، برترین زن فناوری دنیا شناخته می شود.می داند، زن ایرانی فضا را می پیماید و می داند، دانشجوی ایرانی با حداقل امكانات مدال های رنگارنگ المپیادهای علمی را از آن خود می كند و ...اینها همه و همه حاكی از توان بالقوه ایرانی است و غرب به خوبی به آن آگاه است و در ممانعت از تحقق این نیروی بالقوه تلاش می كند.

آمریكا كه خود امروز در آموزش عالی كه پایه تربیت نیروی انسانی است دچار چالش شده است به طور حتم مخالفت های خود را با توسعه علمی در ایران مستمر خواهد كرد.وضعیت آموزش عالی امروز آمریكا نشان می دهد پسران آمریكایی علاقه ای به مدرك نشان نمی دهند.تعداد دانشجویان علاقه مند به خروج از این كشور افزایش یافته و پذیرش دانشجویان بدون مدرك دیپلم معضلی برای این كشور شده است.

● توسعه علمی ایران، خاری بر چشم دشمنان

در یك صد سال اخیر، شاهد وقایعی بوده ایم كه در بیشتر فنون و علوم وارد كننده و مصرف كننده به شمار می رفتیم.نظام های حكومتی قاجار و پهلوی تحت نفوذ استعمار بوده اند و با ابزارهای مالی، سیاسی و تبلیغاتی ما را به سمت وابستگی سوق داده بودند.انقلاب اسلامی در همه ابعاد، بت غرب را در هم شكست و روحیه خود باختگی را به خود باوری تبدیل كرد.هرتحول فكری، اخلاقی، نوآوری و اختراع كه ممكن است موضوع ناممكنی را به ممكن تبدیل كند باید مورد توجه قرار گیرد.این خودباوری در فرمایشات مقام معظم رهبری و معمار انقلاب بارها مشاهده شده است. توسعه علمی كشور مدیون روحیه خودباوری و دوری جستن از خودباختگی است كه از بدو انقلاب محقق شده است.آمریكا و دیگر دشمنان كه نسبت به پیشرفت هسته ای ایران اظهار ناراحتی می كنند در واقع از توسعه علمی ایران هراس دارند.وظیفه ماست كه بیش از پیش در راستای توسعه علمی گام برداریم .

رضا یغمایی

منابع :

۱- سخنرانی دكتر داوودی در جمع رؤسای دانشگاه ها

۲- ۳۰ سال تولید جهانی علم ایران - شاپور بختیار، یحیی امامی و مسعود مهرابی