مروری بر مهم ترین رویدادهای سینمای ایران در سال ۸۵

در این سال همان طور که رکورد فروش تاریخ سینمای ایران شکسته شد, یکی از پردامنه ترین مناقشات صنفی میان خود سینماگران نیز به وجود آمد و در کنار آن نحوه داوری های جشنواره فجر نیز بحث انگیز شد و حتی پای نهادهای سیاسی را نیز به میان کشید

سینمای ایران سال ۸۵ را با اتفاقات و وقایع مختلفی پشت سر گذاشت. در این سال همان طور که رکورد فروش تاریخ سینمای ایران شکسته شد، یکی از پردامنه ترین مناقشات صنفی میان خود سینماگران نیز به وجود آمد و در کنار آن نحوه داوری های جشنواره فجر نیز بحث انگیز شد و حتی پای نهادهای سیاسی را نیز به میان کشید. در مطلب زیر تلاش می شود به شکل کوتاه مروری داشته باشیم بر مهم ترین اتفاقات سینمایی سال ۱۳۸۵.

● فروردین؛ ژولیت بینوش در ایران

انتشار خبر حضور بازیگر سرشناس سینمای جهان در ایران موجی از اظهار نظر و گمانه زنی را درباره دلایل این حضور غیرمترقبه برانگیخت. میزبانی ژولیت بینوش را در این سفر عباس کیارستمی برعهده داشت و با آنکه تصور می رفت این سفر به جهت ساخت فیلم جدید کیارستمی صورت گرفته اما بینوش در گفت و گویی دیدار از ایران و پاسخ به دعوت کیارستمی را دلیل حضورش در تهران عنوان کرد. بینوش بعد از سفر به چند شهر مختلف ایران رفت، در حالی که همچنان بر سر دلایل حضورش در ایران در محافل سینمایی بحث و گفت وگو بود.

● اردیبهشت؛ آغاز بازسازی سینما آزادی

چهارم اردیبهشت طی مراسمی با حضور شهردار تهران و جمعی از سینماگران سرانجام کلنگ احداث مجموعه سینما آزادی بر زمین زده شد تا پس از نزدیک ۹ سال از آتش سوزی و تخریب این سینمای خاطره انگیز، امید احداث مجدد آن در دل سینمادوستان زنده شود. در نقشه جدید احداث سالن های متعدد در کنار مراکز فرهنگی و تجاری پیش بینی شده است و از زمان به زمین زدن کلنگ احداث آن، سینمادوستان با نگرانی پیگیر مراحل احداث آن بودند. به گفته مسوولان سینما آزادی باید تا جشنواره بیست و ششم فجر (بهمن ۸۶) آماده شود هرچند که روند عملیات احداث چیز دیگری را نشان می دهد.

● خرداد؛ دیدار سینماگران با مقام معظم رهبری

در خردادماه جمع گسترده یی از کارگردانان کشور همراه مسوولان سینمایی و وزیر ارشاد دیداری چندساعته با رهبر معظم انقلاب داشتند و در آن ضمن بیان دیدگاه های خود درباره معضلات و مشکلات سینمای کشور، شنونده نظرات مقام معظم رهبری در خصوص هنر سینما بودند که با استقبال فراوان هم مواجه شد. این دیدار و نظرات مطرح شده در آن و سخنان مقام معظم رهبری، در شرایطی که سینماگران بروز محدودیت هایی در کار و فعالیت خود را حس می کردند، باعث شد تا اعتماد به نفس بیشتری به فضای سینمایی کشور تزریق شود و سینماگران نیز این صحبت ها را به عنوان سیاست های راهبردی سینما در مجامع و برنامه های مختلف به مسوولان یادآور شدند.

● تیر؛ مناقشات صنفی دامنه دار

اختلافات صنفی میان سینماگران که از ابتدای سال میان اعضای هیات مدیره خانه سینما و در اصل میان کانون کارگردانان و اتحادیه تهیه کنندگان به وجود آمده بود، در این ماه با دخالت ناگزیر مدیریت سینمایی کشور به اوج خود رسید.

اعضای هیات مدیریه قبلی خانه سینما که خود بعد از بروز مشکلاتی در جریان برگزاری جشن هشتم خانه سینما انتخاب شده بودند، بنا به دلایل نامعلومی دچار اختلاف شدند و ابتدا مدیرعامل را برکنار کردند و سپس با استعفای تعدادی از اعضای خود از رسمیت افتادند و در حالی که عملاً دودستگی ها در میان سینماگران به اوج خود رسید، معاونت سینمایی با تشکیل یک هیات مدیریه موقت سه نفره متشکل از مجید مجیدی، احمدرضا درویش و ناصر شفق مدیریت خانه سینما را در اختیار این شورا قرار داد و این جمع هم با تشکیل مجمع عمومی فوق العاده اعضای جدید هیات مدیره جدید را که در آن اتحادیه تهیه کنندگان نماینده یی نداشت، انتخاب کرد. در این ماه اختلافات درونی در اتحادیه تهیه کنندگان نیز به اوج خود رسید و عملاً زمزمه های بروز انشعاب با اعلام علنی تشکیل کانون تهیه کنندگان سینمای ایران و انجمن فیلمسازان سینمای ایران به واقعیت پیوست.

● مرداد؛ شکست رکورد فروش سینمای ایران توسط آتش بس

در این ماه فیلم آتش بس که از آغاز اکران هم فروش بالایی داشت نهایتاً از مرز فروش رویایی ۱ میلیارد تومان عبور کرد تا سینمای ایران به یک رکورد جدید در زمینه فروش محصولاتش دست یابد. با آنکه قبل از اکران این فیلم احتمال پرفروش شدن آن فیلم می رفت، اما کمتر کسی پیش بینی این مقدار فروش را برای آن می کرد.

درباره دلایل دستیابی آخرین ساخته تهمینه میلانی به این میزان فروش بحث های مختلفی در مطبوعات و محافل سینمایی درگرفت اما نهایتاً موضوع و پرداخت فیلم به اضافه گروه بازیگران به عنوان دلایل اصلی این فروش بالا مورد توجه قرار گرفت. در همان زمان عده یی هم با یادآوری فروش های بالای فیلم های دیگر مانند عقاب ها، اجاره نشین ها و کلاه قرمزی فروش آتش بس را در رقم بالاتر از آنها دانستند اما عنوان پرتماشاگرترین فیلم را شایسته آتش بس ندانستند.

● شهریور؛ جنجال های جشن خانه سینما

دهمین جشن خانه سینما به سنت همیشگی روز ۲۱ شهریور به عنوان روز ملی سینما در تالار وحدت برگزار شد و در آن برگزیدگان سینمای ایران به انتخاب دست اندرکاران حرفه یی سینما انتخاب شدند. این جشن که از همان اولین دوره برگزاری تا به حال همواره جنجالی و حاشیه ساز بود در سال ۸۵ نیز به سنت خود پایبند بود و با جنجال هایی برگزار شد.

حذف دو فیلم نیوه مانگ (بهمن قبادی) و سنتوری (داریوش مهرجویی) به دلیل عدم صدور پروانه نمایش و نیز کناره گیری اعتراض گونه فیلم میم مثل مادر (رسول ملاقلی پور) بعد از اعلام نامزدهای هر بخش اتفاقات حاشیه یی پیش از برگزاری مراسم بود. در طول مراسم نیز در حالی که دست اندرکاران و دبیرش (رسول صدرعاملی) تمهیدات و برنامه های مختلفی برای متفاوت و آرام تر برگزار شدن آن پیش بینی کرده بودند اما عملاً مراسم تبدیل به محل مناقشه لفظی سینماگران با نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر سر انتشار گزارش تحقیق و تفحص از وزارت ارشاد شد. در این گزارش نمایندگان انتقادات تندی در زمینه فضای سینما و تولیداتش در دولت قبل مطرح کرده بودند که با واکنش سینماگران مواجه شد.

● مهر؛ انتخاب نماینده سینمای ایران در اسکار

در این ماه فیلم کافه ترانزیت (کامبوزیا پرتوی) به عنوان نماینده سینمای ایران برای رقابت در اسکار هفتاد و نهم به آکادمی معرفی شد که این انتخاب با واکنش های مختلفی روبه رو شد. منتقدان فیلم های دیگری از جمله چهارشنبه سوری، آفساید و به آهستگی را برای انتخاب مناسب تر می دانستند اما هیات انتخاب متشکل از سینماگران و مدیران مختلف کافه ستاره را مناسب حضور تشخیص دادند. با بالا گرفتن انتقادات سرانجام تعدادی از اعضای هیات انتخاب توضیحاتی درباره دلایل انتخاب خود ارائه دادند که چندان منتقدان را راضی نکرد. سرانجام نیز فیلم کافه ترانزیت همان طور که پیش بینی می شد، توفیقی در اسکار کسب نکرد.

● آبان؛ واکنش تماشاگران به اکران یک فیلم

نمایش فیلم چه کسی امیر را کشت؟ (مهدی کرم پور) باعث بروز اعتراضاتی از جانب تماشاگرانش شد. این فیلم که از ساختار و پرداخت متفاوتی برخوردار است در زمان اکران با واکنش های اعتراض گونه تعدادی از تماشاگرانش مواجه شد که در واقع به قصد تماشای یک فیلم عادی و سهل الوصول به سینما آمده بودند.

چه کسی امیر را کشت فیلم پربازیگری است که در آن جمعی از شناخته شده ترین بازیگران کشور حضور دارند و سازندگان فیلم بی اعتنا به ساختار فیلمشان، تبلیغات فیلم را با تکیه بر حضور همین بازیگران طراحی و برنامه ریزی کرده بودند که در عمل با واکنش تماشاگران مواجه شد. با بالا گرفتن اعتراضات و فشار سینماداران، سازندگان فیلم جمله هایی مبنی بر ساختار متفاوت فیلم بر سردر سینماها نصب کردند تا تماشاگران را از ساختار فیلم مطلع کنند. منتقدان و صاحب نظران در حالی تلویحاً از ساختار تجربی و متفاوت فیلم استقبال کردند که این موضوع را تایید کردند که چنین فیلمی مناسب نمایش گسترده در سینماهای انبوه نیست. فیلم بعد از سه هفته و با فروش نسبتاً پایین به نمایشش خاتمه داد.

● آذر؛ مناقشه در اکران فیلم ها

انتشار یک فیلم خصوصی از بازیگر فرعی یکی از سریال های پربیننده تلویزیونی، ضمن آنکه بحث های مختلفی در سطح جامعه برانگیخت، در اکران سینماها نیز تاثیر گذاشت و باعث لغو نمایش چند فیلم مختلف شد. ابتدا فیلم ستاره می شود (فریدون جیرانی) به فاصله دو روز مانده به شروع نمایشش در حالی که پیش از آن اصلاحات متعددی را از سر گذرانده بود، از برنامه نمایش سینماها کنار گذاشته شد.

در حالی که سازندگان فیلم دلیلی برای این تصمیم عنوان نکردند، شایعات از بروز مشکلاتی درباره مضمون فیلم که به پشت صحنه سینما و روابط خاص آن مربوط می شد، حکایت می کردند. بعد از این فیلم، اکران فیلم سفر به هیدالو (مجتبی راعی) نیز لغو شد. علت این تصمیم با انتشار نامه گلایه آمیز کارگردانش حضور همان بازیگر مورد نظر در صحنه هایی از فیلم عنوان شد. بروز این اتفاقات در مجموع با واکنش اعتراض آمیز سینماگران مواجه شد که مدیران سینمایی را به دفاع از مجوزهای صادر شده خودشان فرا می خواندند.

● دی؛ برگزاری جشنواره های سینمایی متعدد

در فاصله یک ماه تا شروع جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم ترین جشنواره سینمایی کشور، جشنواره های فیلم متعددی با حمایت نهادهای مختلف دولتی در این ماه برگزار شد که اتفاقاتی را باعث شد. جشنواره فیلم شهر، رشد و پلیس از جمله این جشنواره ها بودند. اهدای جوایز مالی قابل توجه و شرکت فیلم های جدید ایرانی در این جشنواره ها باعث شد تا عملاً برگزاری جشنواره فجر تحت تاثیر قرار گیرد و همین واکنش مدیران سینمایی کشور را برانگیخت. مدیران جشنواره اعلام کردند که فیلم های شرکت کننده در این جشنواره ها اجازه شرکت در بخش اصلی جشنواره را نخواهند یافت و همین سینماگران را دچار نگرانی کرد. مدیران جشنواره بر تصمیم خود استوار ماندند و پس از اعلام نام فیلم های بخش مسابقه جشنواره فجر، نام چند فیلم مهم در بخش خارج از مسابقه به چشم می خورد. این موضوع نهایتاً با پادرمیانی تعدادی از سینماگران بانفوذ فیصله یافت.

● بهمن؛ جنجال های جشنواره فجر

بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر بر خلاف پیش بینی های اولیه بسیار جنجالی شد و دامنه مناقشات آن به نهادهای سیاسی نیز کشیده شد و یک بار دیگر سینما را در صدر اخبار کشور قرار داد. جنجال های جشنواره از همان آغازش با خارج شدن فیلم جدید داریوش مهرجویی از برنامه ها آغاز شد و بعد از نمایش آن، با اعلام نامزدهای جوایز و اعتراض سینماگران به نحوه داوری فیلم ها ادامه یافت. این جشنواره به عنوان محل نمایش تولیدات سینمایی مدیران دولت جدید توسط صاحب نظران با دقت زیاد تعقیب می شد و بعد از برگزاری نیز از سوی نهادهای سیاسی مختلف مورد انتقاد قرار گرفت.

دامنه اعتراض ها به واسطه حضور چهره های جنجالی چون مسعود ده نمکی بازتاب های فراوان یافت. این جنجال ها بعد از جشنواره ادامه یافت و با آنکه تعدادی از سینماگران خواهان پایان آن شدند اما توسط افراد دیگر ادامه یافت. مدیران سینمایی کشور در مقابل این اعتراضات بیشتر سکوت کردند و جز چند گفت وگوی محدود پاسخ چندانی به معترضان ندادند. در مجموع جشنواره فیلم فجر در بیست و پنجمین دوره یکی از جنجالی ترین دوره هایش را پشت سر گذاشت.

● اسفند؛ مرگ رسول ملاقلی پور

در حالی که سینمای ایران پس از جنجال های بسیار جشنواره فجر خود را برای اکران نوروزی آماده می کرد، درگذشت رسول ملاقلی پور یکی از مهم ترین فیلمسازان کشور، جامعه سینمایی را در بهت و ناباوری و تاسف فرو برد. ملاقلی پور در حالی چشم از جهان فرو بست که چند ماه پیش شاهد استقبال و پرفروش شدن آخرین فیلمش میم مثل مادر بود و به نظر می رسید مسیر فیلمسازی اش بعد از یک دوره سخت در حال هموار شدن است. ملاقلی پور از مهم ترین فیلمسازان سینمای بعد از انقلاب ایران محسوب می شد و به عنوان یک فیلمساز معترض در سال های اخیر فیلم های تاثیرگذاری ساخته بود.

او همچنین از اولین فیلمسازانی محسوب می شد که روایتی دقیق از فضاهای جبهه های جنگ ایران با عراق ارائه داده بود. ملاقلی پور اولین فیلمسازی محسوب می شد از نسل دوم سینماگران ایرانی که چشم از جهان فرو می بست.

زوبین زند