اهمیت واکسیناسیون طیور

تا چهل سال دیگر جمعیت جهان ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت و در همین مدت تقاضا برای غذا به سه برابر خواهد رسید دراین میان نقش صنعت طیور در تأمین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان بیش از پیش آشکار می گردد

تا چهل سال دیگر جمعیت جهان ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت و در همین مدت تقاضا برای غذا به سه برابر خواهد رسید. دراین میان نقش صنعت طیور در تأمین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان بیش از پیش آشکار می گردد. پایین بودن نسبی هزینه های تولید، بالا بودن بازده غذایی و عدم انتقال بیماریهای مشترک، کوتاه بودن دوره پرورش، در مقایسه با دیگر حیوانات اهلی تولید کننده غذا سبب بی رقیب شدن صنعت طیور گردیده است. با توجه به بالا بودن میزان آلودگیها و خطر ابتلا گله های طیور به بیماری های مختلف، آگاهی از مسایل مختلف امنیت زیستی و راههای پیشگیری ، کنترل و درمان بسیار حیاتی است.

در میان راهها و روشهای موجود، واکسیناسیون به عنوان یکی از ابزارهای پرارزش در پیشگیری از بروز بیماریهای مختلف مطرح می گردد. متأسفانه درکشور ما، تلفات و خسارات اقتصادی ناشی از بیماریها در گله های طیور بیشتر از استانداردهای قابل قبول بین المللی است که یکی از دلایل اصلی آن را می توان ناشی از عدم توجه و آگاه نبودن بیشتر مرغداران کشور از اصول مربوط به پیشگیری از بیماریها بویژه واکسیناسیون دانست.

آنچه مسلم است ، حتی در بهترین شرایط نیز هیچ واکسنی ایمنی و حفاظت کامل ایجاد نمی کند. واکسن هایی که امروزه در صنعت طیور بکـــــــار می روند شامل انواع واکسن های زنده ،کشته و ساب یونیت(Subunit) می باشند که علیه بیماریهای ویروسی، باکتریایی و انگلی کاربرد دارند. روش های معمول واکسیناسیون به دو دسته گروهی ( آشامیدنی و اسپری ) و انفرادی ( داخل چشمی ، داخل بینی ، تلقیح در نسوج بال و تزریقی ) تقسیم بندی می گردند. به بررسی و تحلیل روش واکسیناسیون آشامیدنی می پردازیم که بطور وسیعی در صنعت مرغداری ایران مورد استفاده قرار می گیرد.

● عوامل مختلفی سبب شکست در واکسیناسیون به روش آشامیدنی می گردند که عبارتند از:

۱) مدت زمان محرومیت از آب :

برای حصول یک ایمنی مناسب از واکسیناسیون، باید پرندگان به اندازه کافی تشنه شده باشند. معمولا" دو ساعت قبل از واکسن، آب را قطـع می نمایند. البته این زمان به شـــرایط محیطـی ، بویژه درجه حرارت هوا بستگـــی دارد، بطوریکه در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد، پرندگان باید یک ساعت و در دمای پایین تر بطور مثال ۲۱ درجه سانتی گراد، چهار ساعت از آب محروم گردند تا بهترین نتیجه حاصــل از واکسیناسیون بصورت خوراکی بدست آید. در صورت نیاز به انجام واکسیناسیون در چند سالن، باید دوره زمانی محرومیت از آب طوری تعیین شود که این زمان برای کلیه سالنها یکسان باشد. محرومیت از آب با قطع جریان آب و از دسترس خارج کردن آبخوریها صورت می گیرد و از زمان خشک شدن و خالی شدن کامل آبخوری ها این زمان محاسبــــــه می گردد. تعیین دقیق زمان محرومیت گله از آب بسیار مهم است زیرا اگر پرندگان بیشتر یا کمتر ازحد نیاز تشنه شوند، این امر باعث عدم یکنواختی در دریافت واکسن می گردد. اگر زمان محرومیت از آب، کمتر از حد معمول باشد و پرنده به اندازه کافی تشنه نشود، محلول آماده واکسن در آبخوری مانده و غیر فعـــال می گردد. درجه حرارت آب در هنگام حل نمودن واکسن باید حدود ۵/۱۵ درجه سانتی گراد باشد. در مورد برخی از واکسن ها مانند برونشیت، اگر دمای آب بالاتراز ۵/۱۵ درجه سانتی گراد باشد، تا ۵۰ درصد عملکرد آنها در مدت زمان یک.

۲) مقدار مصرف آب:

پرنده بطور مشخص یک سوم تا یک چهارم آب مورد نیاز خود را در دو تا سه ساعت اولیه صبح و با آغاز فعالیت روزانه خود مصرف می کند. مصرف روزانه َآب پرنده تحت تأثیر عوامل مختلفی ازجمله سن ،وزن بدن و نوع پرنده متفاوت است . مصرف روزانه آب باید در هر مزرعه و در هر سالن توسط کنتور سالن تعیین گردد. ۵ تا ۷ روز قبل از واکسیناسیون، میانگین مصرف آب در ۲۴ ساعت ثبت گردیده و سپس این عدد باید جهت تعیین مقدار آب مصرفی جهت واکسن، درعدد ضرب گردد.نکته قابل تذکر اینست که ممکن است میزان مصرف آب در یک سالن به دلایل ساختاری با سالن های دیگر همان مزرعه تفاوت داشته باشد. در زمان محاسبه مقدار آب لازم جهت واکسیناسیون، باید به طول خطوط رابط آب و مقدار حجمی که اشغال می کنند توجه شود. برای مثال،برحسب قطر لوله های رابط در یک سالن ۱۵۰ متری،درون لوله ها ۱۱ تا ۳۸ لیتر آب ممکن است وجود داشته باشد. باز نمودن دوباره جریان آب جهت مصرف روزانه باید بعد از تمام شدن کل محلول واکســـــــن صورت گیرد. براساس نظر برخی از محققین، می توان در هفته اول ۵ لیتر،هفته دوم تا چهارم ۱۰ لیتر، هفته پنجم تا دهم ۲۰ لیتر و بعد از هفتـه دهم ۴۰ لیتر آب برای هر ۱۰۰۰ پرنده ( ۱۰۰۰ دز واکسن ) در نظر گرفت.

۳) کیفیت آب :

مهمترین عامل تأثیرگذار در آب جهت واکسیناسیون، میزان کلر موجود درآب مصرفی می باشد. کلر از عناصر اصلی تشکیل دهنده محلولهای ضدعفونی کننده در صنعت مرغـــداری است. این عنصر سبب از بین رفتن باکتری ها و ویروس های موجود در واکسن ها می شود. کلرزنی آب باید۲۴ ساعت قبل و بعد از تجویز واکسن متوقف گردد. یکی از راههای کاهش کلر آب، قراردادن آب در معرض هوا به مدت ۲ تا ۳ روز در درجه حرارت ۳۰ درجه سانتی گراد می باشد. این راهکار برای مزارع بزرگ عملی نبوده و همچنین فضولات پرندگان وحشی در مرغداری باعث ورود اجرام بیماریزای خطرناک به آب مصرفی می شوند. یکی دیگر از روش های محافظت واکسن در برابر کلر و یا سایر فلزات سنگین استفاده از شیر خشک است. شیرخشک سبب خنثی شدن کلر، مواد پاک کننده و یون های فلزات سنگین ( بویژه آهن ) گردیده و از ویروس واکسن محافظت می نماید.همچنین اسید های آمینه موجود در شیر به ساخت پادتن کمک می کنند. استفاده از شیر گوسفند به دلیل داشتن چربی بالا توصیه نمی شود زیرا گویچه های چربی، ویروس واکسن را در خود گرفته و به سطح آب می آورند و درنتیجه سبب کاهش غلظت واکسن می گردند. لازم به ذکر است واکسن را باید ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بعداز اضافه کردن شیر خشک، به محلول آب و شیر اضافه کرد.

---