یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
توحید و حكومت دینی
توحید از اركان اصول اعتقادی است، به گونهای كه در میان تمامی صفات الهی، تنها توحید در زمره اصول دین قرار گرفته است . توحید همچنین از مباحث مهم كلامی است، به طوری كه به علم كلام «علم التوحید» گفتهاند . البته توحید دارای مراتبی است كه ملاحظه تمام مراتب آن، توحید كامل است و موحد كامل نیز كسی است كه به همه مراتب آن، اعتقاد داشته باشد . چنین توحیدی است كه میتواند بستر نظام سیاسی قرار گیرد; زیرا كسانی كه به توحید كامل معتقد شدند این اعتقاد را در تمام جنبههای زندگی، از جمله نظام سیاسی آن، باید بروز دهند; به این معنا كه نظام اداره كننده جهان را نظام واحد بدانند.
همچنانكه به مقتضای برهان عقلی، كمال انسان دراین است كه از كسی اطاعت كند كه بر حقیقت انسان و جهان و ارتباط متقابل انسان و جهان آگاه است (منظور از جهان، اعم از عالم طبیعت است) و او كسی نیست جز خدا، پس قهرا ولایت منحصر به او خواهد شد; یعنی تنها ولی حقیقی انسان خداست .
بنابراین، توحید تنها یك عقیده و اندیشه خنثی نیست كه تاثیری در حوزه رفتار و كردار انسانی نداشته باشد و در رابطه با سایر اندیشهها و تئوریهای وی قرار گیرد و گسسته از نظامات اجتماعی و سیاسی و ارزشهای اخلاقی او باشد، بلكه توحید از یك سو، نظام ارزشی انسان موحد را پدید میآورد (اخلاق) و از سوی دیگر تنظیم كننده مناسبات اجتماعی، حقوقی و سیاسی اوست، بدین ترتیب مقوله سیاست نیز یكی از ساحتهایی است كه اندیشه توحید نسبتبه آن تاثیر گذار است; یعنی اندیشه توحیدی در سه حوزه معرفت، اخلاق و سیاست دخالت میكند .
مقام معظم رهبری در این باره میفرمایند: «هر جایی، هر ملتی و هرگونه مردمی كه معتقد به اسلام هستند و زندگی میكنند ناگزیر ادعای حكومت اسلامی را باید داشته باشند; یعنی اگر نداشته باشند، اعتقاد به توحید ندارند یا اعتقاد به توحید را بد فهمیدهاند ...» (۲)
● مراتب توحید
توحید به معنای یكتا و یگانه دانستن یا اعتقاد به یكتایی و یگانگی خداست كه توحید به این معنا دارای مراتبی است و توحید كامل; یعنی یكتا دانستن خداوند و تمام مراتب آن، بنابراین:
▪ توحید سه قسم است:
۱ . ذاتی، ۲ . صفاتی، ۳ . افعالی
و توحید افعالی نیز به سه قسم كلی تقسیم میگردد:
۱ . توحید در خالقیت ۲ . توحید در ربوبیت ۳ . توحید در مالكیت .
توحید در ربوبیت نیز دارای فروع و شؤون مختلف است كه عبارتند از:
توحید در حاكمیت (ولایت)، توحیددر تشریع، توحید در اطاعت، توحید در عبادت، توحید در استعانت، توحید در محبت، توحید در مغفرت و شفاعت و توحید در خوف و رجاء . (۳)
نكتهای كه باید در مورد این تقسیم، به خصوص در مورد فروع و اقسام ربوبیت مورد توجه قرار گیرد، این است كه تفاوت اقسام و فروع مذكور با یكدیگر و با مقسم خود، از باب تفاوت در حیثیات است; یعنی این تفاوتها از حیث مفهوم است نه مصداق، چون مصداق تمام این توحیدها یكی است كه همان خداوند خالق و رب است; یعنی خداوند خالق و رب، ربوبیتخود را از حیثیات متفاوت اعمال میكند چون بعد از خلق عالم، تدبیر و اداره آن مطرح است و ربوبیتخدا هم همین تدبیر كامل است اما برای اعمال تدبیر عالم، ساز و كارهای ویژه و متفاوتی نیاز است كه فروع و شؤون مختلف ربوبیت در همین راستا معنا پیدا میكند . صدر المتالهین در رد این ادعا، كه «مفهومات مختلفه از مصداق و ذات و احد انتزاع نمی‌شود» آورده است: «ان مجرد تعدد المفهومات لا یوجب ان یكون حقیقهٔ كل منها و نحو وجوده غیر حقیقهٔ الآخر و وجوده الا بدلیل آخر غیر تعدد المفهوم، و اختلافه یوجب ان یكون ذات كل واحد منها غیر ذات الآخر» . (۴)
بنابراین، ربوبیتخداوند به اعتبار حالات مختلف تدبیر شوندگان، به اقسام گوناگون تقسیم میگردد كه همه آنها، از لوازم ربوبیت است .
● توحید در ربوبیت
چون توحید در ربوبیت، در موضوع این تحقیق نقش محوری ایفا میكند، تنها در باره آن بحث میكنیم و از پرداختن به مراتب دیگر توحید، صرفنظر مینماییم .
● بررسی واژه رب در لغت
در كتب لغتبرای واژه «رب» معانی گوناگون نقل شده است، مانند:
مصلح، مالك، صاحب، سید، مدبر، مربی، قیم، منعم و خالق كه به نقل برخی از آنها میپردازیم:
۱ . معجم مقاییس اللغه: رب: الراء و الباء یدل علی اصول: فالاول اصلاح الشئ و القیام علیه، فالرب، المالك و الخالق و الصاحب و الرب المصلح للشئ و الله جل ثناؤه، الرب، لانه مصلح احوال خلقه» .
۲ . المعجم الوسیط: رب القوم: راسهم و ساسهم، الرب اسم الله تعالی و المالك و السید و المربی و القیم و المنعم و المدبر والمصلح.
۳ . المصباح المنیر: الرب: یطلق علی مالك الشئ ... و قد استعمل به معنای السید .
۴ . لسان العرب: الرب هو الله عزوجل، هو رب كل شیء; ای مالكه و لا یقال الرب فی غیر الله الا بالاضافهٔ . الرب یطلق فی اللغهٔ علی المالك و السید والمدبر و المربی و المنعم و القیم .
خلاصه اینكه لفظ رب در معانی متعددی به كار رفته است كه در تمام این معانی، مشترك معنوی است و جامع آنها كلمه «من بیده امر التدبیر و الادارهٔ و التصرف» استیا كلمه «من فوض الیه امر الشئ المربی من حیث الاصلاح و التدبیر و التربیهٔ» .
بنابراین، رب یعنی كسی كه امر تدبیر امور و اداره آن و تصرف در امور، به دست اوست . یكی از محققان در این باره مینویسد:
«معنی حقیقی و اصیل لفظ رب «من بیده امر التدبیر و الادارهٔ و التصرف» است كه یك مفهوم كلی است و معانی دیگر; مانند تربیت، اصلاح، حاكمیت، مالكیت و صاحبیت، همگی مصادیق این مفهوم كلی هستند .» (۵)
● مفهوم رب در اصطلاح
با توجه به معنای لغوی واژه رب، توحید در ربوبیتیعنی «اعتقاد به اینكه تنها خدای متعال است كه میتواند استقلالا و بدون نیاز به هیچگونه اذن و اجازهای، در تمام شؤون مخلوقات و كل جهان تصرف كرده، آنها را تدبیر و اداره كند .» (۶)
طبق این تعریف، انسان بعد از آفرینش، تدبیرش به خود او تفویض نشده بلكه با تدبیر الهی زیست میكند .
البته این بدان معنا نیست كه هیچ عاملی در طول فاعلیتخدا، از چیز دیگر تاثیر نپذیرد بلكه خداوند چیزهای دیگر را واسطه سبب قرار میدهد و از راه آنها تاثیراتی در عالم تحقق پیدا میكند كه تاثیرات حقیقی است .
یكی از محققان در این باره مینویسد:
«مراد از رب در اصطلاح اسلامی، مربی كامل است; یعنی بنیانگذار نظام زندگی در طی مراحل پرورش تا رسیدن به درجه كمال ... » (۷)
«خداوند برای تحقق معنای رب العالمین بودن خود، ابتدا فرشتگاه را آفرید; زیرا آنان سپاه خلق در خلق و حاملان عرش ربوبی هستند . پس از آن، به آفرینش زمان و مكان و آسمان و زمین پرداخت و هر چه مورد نیاز جانداران آن بود; از آب و گیاه و سایر ما یحتاج، در اختیارشان قرار داد . سپس جن و حیوان را آفرید و انسان را پس از خلق همه نیازمندیهایش به دنیا آورد .» (۸)
بر اساس توحید در ربوبیت، هر امری كه در جهان محقق شده و سهمی از هستی داشته باشد، به خدا اسناد پیدا میكند و علت آن خدا است; خواه آن امر، از امور حقیقی (۹) باشد یا اعتباری . (۱۰)
به عبارت دیگر، اگر علت كه خداست كار حقیقی انجام دهد; مثلا درختیا انسان را بیافریند، ربوبیت او تكوینی است و اگر كار اعتباری انجام دهد; مثلا قانون مالكیت را وضع كند ربوبیت او تشریعی خواهد بود . بنابراین، ربوبیتخداوند عام است و شامل تمام امور حقیقی و اعتباری میگردد .
● شؤون و مراتب توحید در ربوبیت
همچنان كه گفته شد، توحید در ربوبیتیكی از اقسام توحید افعالی است كه خود دارای شؤون و مراتب گوناگون بود و ما از میان شؤون مختلف آن، تنها به سه مرتبه، كه در ارتباط با تحقیق حاضر، دارای اهمیتبیشتری هستند، میپردازیم كه عبارتند از:
۱ . توحید در تشریع ۲ . توحید در حاكمیت ۳ . توحید در اطاعت
۱ . توحید در تشریع
تشریع; یعنی احكام و تكالیفی كه در دین جعل شده و مربوط به اعتقاد عملی است .
بنابراین، توحید در تشریع یعنی اعتقاد به اینكه یگانه قانونگذار شایسته، خداوند است و احدی غیر از او مجاز نیستبه صورت مستقل و در عرض تشریع الهی برای تنظیم حیات بشری قوانینی وضع كند .
علامه طباطباییقدس سره در این باره مینویسد: «و هو تدبیر اعمال الانسان بجعل قوانین و احكام یراعیها الانسان بتطبیق اعماله علیها فی مسیر حیاته، لتنتهی به الی كمال سعادته» . (۱۱) «ربوبیت تشریعی یعنی تدبیر اعمال انسانها، با جعل و وضع قوانین و احكامی كه اگر انسان رفتار خود را در طول زندگی با آن قوانین تطبیق دهد، او را به كمال سعادت برساند .»
●● ادله اثبات توحید در تشریع
قانونگذاری و تشریع در اختیار كیست؟
آیا كسی غیر از خداوند، حق قانونگذاری دارد؟ اگر قانونگذاری در انحصار خداوند است، منشا این حق از كجا ناشی شده است؟ در پاسخ به این پرسشها، دیدگاهها و نظریههای گوناگونی مطرح شده است كه در كتب حقوقی (۱۲) به طور گسترده به آنها پرداختهاند . ما اكنون در صدد بیان آن دیدگاهها نیستیم بلكه تنها دیدگاه خود را، با استفاده از ادله عقلی و نقلی مطرح میكنیم . ادعای ما این است كه تشریع، حق انحصاری خدا است و از شؤون ربوبیت او محسوب میگردد .
● تشریع در انحصار خداوند است
از دلایل متعدد عقلی و نقلی استفاده میشود كه قانونگذاری در انحصار خداست و او در تشریع یگانه است و منشا این حق نیز از ذات او (اراده الهی) ناشی میشود كه مظهر خالقیت و مالكیت و ربوبیت و عالم به تمام مصالح و مفاسد مخلوقات خود میباشد . صدرالمتالهین مینویسد: «ان حقائق الاشیاء مثبتهٔ فی العالم المسمی بالقلم الالهی و فی العالم النفسانی المسمی باللوح المحفوظ و ام الكتاب و فی الالواح القدریهٔ القابلهٔ للمحو و الاثبات كما قال الله تعالی «یمحو الله ما یشاء و یثبت و عنده ام الكتاب ...» و جمع هذه الكتب فی كتبها یداللرحمان ... و من هذه الالواح یتنزل الشرائع و الصحف و الكتب علی الرسل علیهم السلام» . (۱۳)
الف . دلیل عقلی
لازمه توحید در ربوبیت، اقرار به توحید در تشریع است; زیرا وقتی ثابتشد كه مدبر و مدیر عالم تنها خداست، مسلما غیر از او كسی صلاحیت قانونگذاری را، كه از شؤون ربوبیت است، نخواهد داشت; چون سهمی در تدبیر جهان ندارد تا قوانین هماهنگ با نظام تكوین وضع كند . دلیل عقلی با تقریرهای گوناگون بیان شده است و ما به یكی از آنها، كه تقریر حكماست، اشاره میكنیم:
● تقریر حكما از دلیل عقلی
مرحوم لاهیجی در كتاب «گوهر مراد» تقریر حكما را در مورد اینكه قانونگذاری حق خداست، چنین مینویسد: عدل در اجتماع محتاج قانون است و قانون محتاج استبه واضعی الهی; اذ لا یجوز ان یترك الناس و آرائهم فی ذلك فیتخلفون فیری كل منهم ما له عدلا و ما علیه ظلما» . (۱۴)
پینوشتها
۱) محقق حوزه و مدرس دانشگاه .
۲) سید علی خامنهای، بررسی ابعاد حكومت اسلامی، حكومت در اسلام، مقالات سومین و چهارمین كنفرانس اندیشه اسلامی انتشارات امیر كبیر، چاپ دوم، ۱۳۶۷، ص۳۰
۳) ر . ك سبحانی، جعفر، الالهیات، ج۲، المركز العالمی للدراسات الاسلامیه، چاپ سوم، قم، ۱۴۱۱، ص۱۰۵
۴) ملاصدرا، الحكمهٔ المتعالیه، دار احیاء التراث العربی، بیروت: چاپ چهارم، ۱۴۱۰، ج ۱، ص ۱۷۵
۵) سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثه; الاله و الرب و العباده، مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ اول، قم، ۱۴۱۷، س۱۷
۶) مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن (۳ - ۱) انتشارات مؤسسه در راه حق، ص۲۳
۷) عسكری، سید مرتضی، عقاید اسلام در قرآن (۳ - ۱) ترجمه محمد جواد كرمی، مجتمع علمی اسلامی، چاپ اول، ص۱۵۰
۸) همان، ص۱۶۶
۹) حقیقی شامل موجوداتی میشود كه عمل اختیاری انسان در بود و نبود آنها دخیل نباشد .
۱۰) اعتباری شامل اشیا و اموری میگردد كه در حوزه حیات انسانی یافت میشوند; به گونهای كه اگر انسان نباشد آن امور اصلا مطرح نمیگردند; نظیر مالكیت، ریاست زوجیت، عضویت و مانند تمامی اموری كه در مسایل اخلاقی و فقهی مطرح میشوند . (ر . ك . به: جوادی آملی، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۲۱۲)
۱۱) المیزان، ج۱۸، ص۲۵
۱۲) مانند كتابهایی كه در زمینه مبانی و كلیات علم حقوق نوشته شده است; از جمله كتاب مقدمه علم حقوق، ناصر كاتوزیان .
۱۳) ملا صدرا، الشواهد الربوبیه، با حواشی حاج ملا هادی سبزواری، تصحیح سید جلال الدین آشنایی انتشارات دانشگاه مشهد، ۱۳۴۶، ص۳۵۱
۱۴) فیض لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، كتابخانه طهوری، چاپ اول، تهران ۱۳۶۴ . ص۲۵۵ . عین این تعبیر در كتاب النجاهٔ، ص۳۰۴، و اللهیات شفا، ص۴۴۱ از ابن سینا آمده است .
۱۵) ق: ۱۶
۱۶) عنكبوت: ۶۲
۱۷) ابراهیم: ۸
۱۸) مائده: ۴۴
۱۹) مائده: ۴۵
۲۰) مائده: ۴۹
۲۱) یوسف: ۴۰
۲۲) حكم الله علی قسمین: الاول، قضاء و قدره و هذا لا مفر منه للانسان . الثانی، حلال الله وحرامه المعبر من كل منهما بالحكم الشرعی ... و المراد بالحكم الله المعین الثانی و انه تعالی هو مصدر التشریع (تفسیر كاشف، ج۴، ص۳۱۵، ذیل آیه ۴۰ یوسف) .
۲۳) یونس/۳۵
۲۴) ر . ك: دراسات فی ولایهٔ الفقیه، ج۱، ص۷۲: «ان حقیقتها ترجع الی تولی الامر و التصرف و التدبیر و یشتق منها لفظ الوالی به معنای الحاكم و الامیر .»
۲۵) ر . ك: حكمت و حكومت مهدی حائری، ص۱۷۸
۲۶) تفسیر المیزان، ج۶، ص۱۲
۲۷) سید مسعود معصومی، نگاه نو به حكومت دینی، مركز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص۲۳ (تلخیص) .
۲۸) الالهیات، ج۲، ص۷۳
۲۹) المیزان (عربی)، ج۶، ص۱۲
۳۰) همان، ج۶، ص۱۳
۳۱) جوادی آملی، ولایت در قرآن، مركز فرهنگی رجاء، چاپ اول، ۱۳۶۷ . ص۲۱۵; یعنی روح ولایت تكوینی به ولایتبر تكوین و ولایت تشریع به ولایتبر تشریع باز میگردد .
۳۲) شوری: ۹
۳۳) مكارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج۳، مؤسسهٔ الامام علی بن ابی طالب، چاپ پنجم، قم ۱۳۷۵، ص۳۷۲
۳۴) در پاسخ به این پرسش كه چه كسی حق حاكمیت و الزام كردن مردم و محدود ساختن اختیار آنان را دارد و این حق از كجا ناشی میشود، دیدگاههای مختلفی وجود دارد كه در قسمت نتیجهگیری این بخش، به آن اشاره شده است .
۳۵) شورا: ۹
۳۶) برای آگاهی بیشتر ر . ك: تفسیر نمونه، ج۸، ص۳۲۸ و ج۲۰، ص۴۰۳ و پیام قرآن، ج۳
۳۷) شورا: ۹
۳۸) رعد: ۱۶
۳۹) التفسیر الكاشف، ج۴، ص۳۹۱ . مغنیه محمد جواد، تفسیر الكاشف، ج۴، دارالعلم للملایین، چاپ چهارم، بیروت، ص۳۹۱
۴۰) سجده: ۴
۴۱) تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۱۱۲، مكارم شیرازی و همكاران، تفسیر نمونه، دارالكتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۱۰، ج۱۷، ص۱۱۲
۴۲) در اینكه حاكمیتبر چه اساس اعمال میشود، دیدگاههای مختلفی وجود دارد:
برخی گفتهاند چون حاكم دارای علم و شخصیت ممتاز اجتماعی است، حق اعمال حاكمیت را دارا است و برخی دیگر گفتهاند چون مردم حاكمیتخود را به زمامداران واگذار نمودهاند، حق حاكمیت دارند (قرارداد اجتماعی) و عدهای نیز گفتهاند چون زمامدار با زور و غلبه بر مردم تحمیل شده، حق حكومت پیدا میكند اما آنچه كه از ادله عقلی و نقلی استفاده میشود این است كه حق حاكمیت زمامدار مبتنی بر این است كه او برخوردار از حقی مشروع است ومرئوسین هم به آن اعتراف دارند كه در مورد حاكمیت غیر خداوند این حق مشروعیت، از راه فرمان و اذن الهی حاصل میگردد و الا نامشروع است .
۴۳) اعراف: ۳
۴۴) الالهیات، ج۲، ص۷۹
۴۵) پیام قرآن، ج۳، ص۳۹۰
۴۶) غابن: ۱۶
۴۷) شعرا: ۲۰۸
۴۸) اعراف: ۳
۴۹) آل عمران/۳۲
۵۰) یونس/۳۵
۵۱) بحارالانوار، ج۷۳، ص۹۳، ح۶، علامه مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دارالكتب الاسلامیه، تهران، بازار سلطانی، چاپ دوم، ۱۳۶۳، ج۷۳، ص۹۳، ح۶
۵۲) الشواهد الربوبیه، ص۳۶۰
۵۳) آل عمران: ۱۶۴
۵۴) خرازی، محسن، بدایهٔ المعارف الالهیه، ج۱، ص۲۲۶، مركز مدیریتحوزه علمیه، چاپ پنجم، قم، ۱۴۱۳
۵۵) كلینی، محمد بن یعقوب، اصول كافی، دارالمتعارف للمطبوعات، بیروت ۱۴۱۱، ج۱، ص۱۶۸
۵۶) انعام: ۸ و ۹
۵۷) طباطبایی، محمد حسین، شیعه در اسلام، دفتر انتشارات اسلامی چاپ دهم، ۱۳۷۹ ص۱۹۳
۵۸) سبحانی، جعفر، الاسماء الثلاثهٔ الا هو الرب و العاده، ص۳۱
۵۹) ص: ۲۶
۶۰) امام خمینی، المكاسب المحرمه، ج۲، ص۱۶۰
۶۱) بازرگان، مهدی، آخرت و خدا هدف بعثت انبیا، كیان، سال پنجم، شماره۲۸ آذرودی بهمن ۱۳۷۴، ص۴۸و ۵۶ و ۵۷
۶۲) همان .
۶۳) سروش، عبدالكریم، تحلیل مفهوم حكومتی دینی، دین و حكومت، انتشار رسا، ص۱۷۰
۶۴) وصیت نامه سیاسی - الهی حضرت امام خمینی (سروش ملكوتی) صص۲۵ و ۲۶
۶۵) معرفت، محمد هادی، ولایت فقیه، مؤسسه فرهنگ انتشارات التمهید، چاپ اول، قم .
۶۶) منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایهٔ الفقیه، فقه الدولهٔ الاسلامیه، الدار الاسلام، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۱
۶۷) نساء: ۶۸
۶۸) مائده: ۹۹
۶۹) احزاب: ۴۰
۷۰) آل عمران: ۱۴۴
۷۱) احزاب: ۳۶
۷۲) احزاب: ۶
۷۳) دراسات فی ولایهٔ الفقیه، ج۱، ص۷۲
۷۴) مائده: ۵۵
۷۵) اصول كافی، ج۱، ص۲۸۸، ح۳، كتاب الحجه .
۷۶) شیخ صدوق، توحید صدوق، ج۳، ص۸۳، التوحید، مؤسسه نشر اسلامی، با تعلیقه سید هاشم حسینی طهرانی، ج۳، ص۸۳
۷۷) شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۱۴۵، باب۳۷، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۴
۷۸) نساء: ۱۴۱
۷۹) شعراء: ۱۵۱ و ۱۵۲
۸۰) یونس: ۳۵
۸۱) لزوم كفایتبرای والی از آیات ۵۵ یوسف و ۲۴۷ بقره استفاده میشود كه در آنها تعبیر «حفیظ علیم» و «بسطهٔ فی العلم و السم» به كار رفته است .
۸۲) ر . ك: ولایت فقیه امام خمینی - جواهر الكلام محمد حسن نجفی، ج۲۱ - عوائد الایام محقق نراقی و البدرالزاهر آیهٔ الله بروجردی .
۸۳) جواهر الكلام، ج۲۱، ص۳۹۷
۸۴) جعفرپیشه، مصطفی، پرسش و پاسخ در زمینه ولایت فقیه، مركز مطالعات و تحقیقات حوزه علمیه قم، ص۷۲
منبع:فصلنامه حكومت اسلامی، شماره ۳۱
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
مجلس شورای اسلامی مجلس شورای نگهبان ایران دولت حجاب دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران گشت ارشاد افغانستان رئیسی رئیس جمهور
تهران هواشناسی شورای شهر شورای شهر تهران شهرداری تهران پلیس قتل سیل وزارت بهداشت کنکور سازمان هواشناسی آتش سوزی
قیمت دلار مالیات خودرو دلار قیمت خودرو بانک مرکزی بازار خودرو قیمت طلا مسکن ایران خودرو تورم سایپا
زنان تئاتر تلویزیون سریال محمدرضا گلزار ازدواج سینمای ایران قرآن کریم سینما فیلم موسیقی سریال پایتخت
سازمان سنجش ناسا کنکور ۱۴۰۳ خورشید
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه چین اوکراین حماس ترکیه ایالات متحده آمریکا
فوتبال فوتسال پرسپولیس استقلال تیم ملی فوتسال ایران بازی جام حذفی آلومینیوم اراک سپاهان تراکتور باشگاه پرسپولیس وحید شمسایی
هوش مصنوعی اپل آیفون تبلیغات همراه اول فناوری اینترنت سامسونگ گوگل بنیاد ملی نخبگان دانش بنیان
خواب موز بارداری دندانپزشکی کاهش وزن آلزایمر مالاریا