چه کسانی در ترک سیگار موفق‌ترند؟

امروزه از استعمال دخانیات همچنان به‌عنوان شایعترین عامل قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانی در دنیا نام می‌برند. در قرن بیستم حدود ۱۰۰ میلیون نفر جان خود را در اثر استعمال دخانیات …

امروزه از استعمال دخانیات همچنان به‌عنوان شایعترین عامل قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانی در دنیا نام می‌برند. در قرن بیستم حدود ۱۰۰ میلیون نفر جان خود را در اثر استعمال دخانیات از دست دادند و در قرن بیست و یکم این رقم به مرز ۱ میلیارد نفر خواهد رسید که ۸۰ درصد این مرگ و میر در کشورهای در حال پیشرفت خواهد بود...

مسلماً نه تنها با دارو و واکسن بلکه با اقدامات و رویکرد دولت‌ها و جوامع بشری می‌توانیم با این معضل مبارزه کنیم. از نظر خدمات موجود در دنیا برای ترک سیگار به‌طور قطع رویکردها و روش‌های مختلفی در حال اجرا است. به نوعی می‌توان گفت تنوع درمان‌های موجود به اندازهٔ تنوع درمانگران در این عرصه بیشمار است ولی در این میان در تمامی این درمان‌ها یک قدم اساسی در ارزیابی‌های اولیهٔ ما شناخت عوامل مؤثر بر ترک می‌باشد. با شناخت این عوامل اطلاعاتی در اختیار ما قرار می‌گیرد که در انتخاب نوع درمان و در نتیجه در پیش‌بینی نتیجهٔ طولانی مدت درمان به ما کمک می‌کند.

عواملی مانند سن، جنس، وضعیت تأهل، وضعیت تحصیلات، بیماری‌های همراه، مصرف مواد مخدر، میزان سیگار روزانه و بسیاری عوامل دیگر از این دسته‌اند. مثلا در مورد سن امروزه ثابت شده است که تا اواخر دههٔ سوم مرحله پیش تفکر است که فرد هیچ آگاهی و شناختی از آثار حاد و مزمن مصرف سیگار ندارد و به‌طور قطع تا این سن اگر تلاش ما فقط در جهت ایجاد رعب و وحشت باشد بی‌نتیجه خواهد بود. یا به‌عنوان مثال از سن ۵۰ سال به بعد که مرحله آمادگی است غالباً فرد پذیرای مداخلات درمانی خواهد بود و خود فرد به‌دنبال درمان می‌رود. پس در اصل در دهه‌های مختلف رویکرد درمانی و نحوه برخورد با بیمار باید متناسب و متفاوت باشد. مثلاً در مورد جنس مساله‌ای که بسیار مهم است در درجهٔ اول افتراق مساله جنس و جنسیت است. جنس یک خصلت بیولوژیکی است که خصوصیات خاص خود را دارد. خصوصیاتی که غالباً ناشی از تفاوتهای هورمونی در دو جنس است. تغییرات هورمونی می‌توانند پاسخ‌های رفتاری را تغییر دهند که نمونهٔ بارز آن موفقیت پایین ترک سیگار در دورهٔ پریود ماهیانهٔ خانم‌ها است. از طرفی جنسیت یک خصلت فرهنگی و روانی است. تفاوت‌های جنسیتی در نقش‌های اجتماعی و فرهنگی همانند مخاطرات روانی و فیزیکی شخص را به سوی چالش‌های مختلف تشخیصی و محیطی می‌کشاند. مسائلی که می‌توان از میان آنها قبح اجتماعی، فقدان حمایت فامیلی یا استقلال اقتصادی را نام ببریم. تک‌تک این موارد می‌توانند بر روی نتیجهٔ ترک اثرگذار باشند. در مورد تعداد نخ سیگار هم باید بگوییم که هر چقدر این تعداد کمتر باشد، احتمال موفقیت فرد بیشتر خواهد بود. این مساله خصوصاً در خانم‌ها بسیار حائز اهمیت است. خانمی که روزانه ۲۰ نخ سیگار می‌کشد شانس موفقیتش در ترک از خانمی که روزانه ۱۰ نخ می‌کشد حدود ۱۳ بار کمتر است.

یکی دیگر از عوامل مؤثر بر ترک شناخت اعتیادهای همزمان و حتی زنجیرهٔ رفتاری فـرد سیگاری است. مثلاً ۸۶ درصد افراد سیگاری به نوعی اعتیاد به قهوه یا چای دارند پس حتی اگر سیگار را قطع کنند این میزان قهوه (حدود mg ۲۷۵) کـه نوعی اعتیاد است همچنان مساله‌ای اعتیاد همزمان را مطرح و با هر بار قهوه خـوردن با فرایند یا شرطی شدن فرد مجدداً به یاد سیگار می‌افتد. در این موارد باید در نظر بگیریم که با بیش از یک مادهٔ اعتیادآور مواجه هستیم پس در روند درمانی هم تقدم و تأخر مواد و هم داروهای مختلف برای مواد مختلف را باید در نظر بگیریم.

دکتر هومن شریفی