تبدیل فرصت به تهدید,با كیك و نوشابه

تابستان هم گذشت و چند روزی بیشتر به شروع ماه مهر و باز شدن مدرسهها نمانده است دوباره مدرسه و درس شروع می شود و البته زود از خواب بیدار شدن ها, خواب آلود صبحانه خوردنها و اصرار والدین برای برداشتن تغذیه و خوردن آنها در مدرسه هم دوباره از سر گرفته می شود

اما به راستی دو یا سه زنگ تفریح ۱۵ دقیقه‌ای مگر چقدر اهمیت دارند كه این همه در مورد كیفیت و نوع تغذیه بچه‌ها حساسیت به خرج داده می‌شود و متخصصین تغذیه تا این حد به آن بها می‌دهند؟

تغذیه نامناسب و كوتاهی قد

از آنجایی كه بچهها بیش از یك سوم روز را در مدارس می‌گذارانند، نوع غذایی كه در مدرسه دریافت می‌كنند در سلامت آنها تاثیر مهمی دارد. آنها وعدههای مهمی چون میان وعدههای صبحگاهی كه اغلب به جای صبحانه مصرف می‌شوند و نیز ناهار را در مدرسه میل می‌كنند و همین مسئله، توجه زیاد متخصصین را به نوع غذایی كه آنها دریافت می‌كنند بیشتر می‌كند.

یكی از معضلات دوران كودكی، چاقی در این گروه سنی است كه زمینه ساز چاقی در بزرگسالی است و مشكلات روانشناختی نظیر عدم خودباوری، كاهش معاشرت، افزایش چربی خون، فشار خون و افزایش احتمال دیابت را به دنبال دارد. در این سنین كم وزنی و لاغری نیز خیلی بیشتر از چاقی دیده می‌شود كه نتیجه آن، نارسایی رشد و كاهش قدرت تمركز و یادگیری بچه‌ها است و موفقیت آنها را در درس و امتحانات كاهش می‌دهد. نوع مواد غذایی كه كودك در میان‌وعده‌های صبحگاهی در میان همسن و سالانش دریافت می‌كند، می‌تواند به تدریج این مشكلا‌ت را كاهش دهد.

كوتاهی قد، مشكل دیگری است كه رابطه مستقیمی با تغذیه نادرست دارد. دكتر كیمیاگر در این رابطه می‌گوید: <قد از جمله معیارهایی ست كه وضعیت تغذیه‌ای افراد را در درازمدت نشان می‌دهد. بسیاری از خانوادهها در تلاش هستند تا بچههایشان قدی بلند داشته باشند و به این دلیل نزد هزاران متخصص می‌روند و نظر آنها را در این رابطه جویا می‌شوند. به‌طور كلی مواد مغذی نظیر كلسیم، آهن، روی، پروتئین و ویتامین A نقش موثری در رشد قدی بچهها داشته و مصرف منظم مواد غذایی نظیر انواع گوشت‌ها و ماهی، انواع لبنیات، میوهها و سبزی‌جات این تاثیر را بیشتر می‌كند.>در دوران بلوغ به دلیل جهش رشدی، نیاز به مواد مغذی افزایش می یابد، اما در اغلب موارد این نیازها با تغییر عادات غذایی تامین نشده و در بسیاری از موارد كمبودهای تغذیه‌ای دیده می‌شود.

در این دوران املاحی چون كلسیم، آهن، روی و منیزیم هم باید به میزان دو برابر دریافت شوند، اتفاقی كه معمولا‌ رخ نمی‌دهد. وضع وقتی بدتر می‌شود كه بدانیم ۱۴ درصد از مجموع انرژی دریافتی نوجوانان پسر و ۱۵ درصد از كل انرژی دریافتی نوجوانان دختر از نوشابههای گازدار و آبمیوههای آماده تامین می شود.

همچنین نیاز به اسید فولیك و ویتامین‌های گروه B و نیز ویتامین‌های A،C و‌E برای‌رشد بافت‌های جدید به شدت بالا می رود و در نتیجه نیاز به مصرف میوهها و سبزیجات چندین برابر می‌شود. در این میان عواملی نظیر خوردن وعدههای غذایی نامناسب، كم خوردن غذا، خارج از خانه غذا خوردن به ویژه در فصل مدرسه‌ها و... كمبود این مواد مغذی را افزایش می‌دهد. در نتیجه دادن آموزش به این سنین در جهت اصلاح عادات غذایی بسیار موثر خواهد بود.

بوفه مدرسه از جمله مكان‌هایی است كه در سلامت تغذیه ای بچهها در هر گروه سنی تاثیر فراوانی دارد. درواقع اگر پول توجیبی بچه ها اجازه دهد، ترجیح می دهند اصلا از خانه غذایی نیاورند و همه میان وعدههای خود را با خوراكیهای بوفه تامین كنند.

مطالعات نشان می‌دهد كه در اغلب غذاهای آماده، اسید فولیك، آهن، كلسیم و ویتامین‌A به ندرت دیده می شود. به علاوه میزان ویتامین‌C در این غذاها بسیار كم است و اغلب، ۵۰ درصد از كالری این غذاها از گروه چربیها تامین می شود، كه مصرف مداوم آنها چاقی را هم به دنبال دارد. جالب است بدانید كه در سال‌های نوجوانی بیش از یك‌صد هزار غذای تبلیغی از نظر بچهها می گذرد كه اكثر آنها از چربی فراوان و كربوهیدراتهای ساده تشكیل شده اند و بیش از ۶۵ درصد آنها را نوشیدنیها و شیرینیها تشكیل می دهند. بیش از ۸۰ درصد مواد غذایی كه در بوفههای مدارس به فروش می‌رسند نیز از همین گروه مواد غذایی هستند.

دكتر مسعود كیمیاگردر مورد بوفه‌های مدارس می گوید: <بوفههای مدارس هم یك فرصت هستند و هم یك تهدید. فرصت هستند از این نظر كه با فروش شیر، كیك، بیسكوئیت، انواع آبمیوههای تازه (به شرطی كه در خود مدرسه آبمیوههای طبیعی تهیه شود ) و خود میوههای تازه، می‌توانند اثرات بسیاری را در سلامت بچهها داشته باشند اما از سوی دیگر با فروش مواد غذایی كم ارزش و یا حتی بی‌ارزش می‌توانند سلامتی آنها را به مخاطره بیاندازند.>

در مطالعه‌ای كه در سال ۲۰۰۳ در دانشگاه كالیفرنیا به انجام رسید،معلوم شد بچه‌های دبستانی بیشترین مواد غذایی چرب را در مدرسه و بوفهها تهیه می‌كنند و تخمین زده شد كه هر بچه،۲۶ گرم چربی را در زنگهای تفریح از بوفهها دریافت‌ می‌كند. این میزان در یك رژیم غذایی سالم باید معادل ۲۰ باشد. در ضمن كودك در هنگام ناهار، از غذاهایی كه در مدرسه به فروش می رسند،۳۱ گرم چربی دریافت می‌كند در حالی كه اگر این غذاها در منزل تهیه شود چربی دریافتی به ۲۱ گرم تقلیل می یابد. مطالعه دیگری هم كه در سال ۲۰۰۴ در مركز علوم ایالات متحده به انجام رسید، نشان داد قسمت بزرگی از مواد غذایی كه در بوفه مدارس به فروش می‌رسد، مواد غذایی پرچرب و نوشیدنیهای شیرین است. از آن بدتر این كه ۷۵ درصد از نوشیدنیها را نوشیدنیهای گازدار شیرین و آبمیوه‌های آماده و ۸۰ درصد از مواد غذایی را انواع آبنباتها، چیپس و انواع شیرینی جات تشكیل می دهند. این درحالی است كه بچهها در مقاطع راهنمایی، كمترین مقدار میوهها، سبزیجات و شیر و بیشترین مصرف انواع نوشیدنیهای شیرین و سبزیجات پر چرب نظیر سیب زمینی سرخ كرده را دارند.

‌چند نكته ساده

بسیاری از خانوادهها تصور می كنند كه آوردن غذا از خانه كافی است، در حالی كه آنها سخت در اشتباه هستند. خیلی وقت ها با اینكه بچه‌ها از خانه غذا می آورند، اما تحت تاثیر دوستانشان در مدرسه غذایی را كه از خانه آورده‌اند مصرف نمی‌كنند و با پول توجیبی خود‌، از بوفه خرید می كنند. به علاوه غذاهایی كه از خانه آورده می‌شوند به دلیل محدودیت از تنوع چندانی برخوردار نیستند و گاهی اصلا اشتهای بچه‌ها را برنمی انگیزند. والدین باید توجه داشته باشند كه از مواد غذایی مورد علاقه بچهها استفاده كنند و ساندویچها و میوههایی را كه بچهها بیشتر ترجیح می‌دهند، برا ی تغذیه آنها بگذارند. دكتر كیمیاگر در این رابطه می‌گوید: <از جمله بهترین ساندویچهایی كه می‌توان برای دانش‌آموزان تهیه كرد، ساندویچ مرغ، همبرگر و تخم‌مرغ است كه در كنار سبزیجات و میوهها می‌تواند یك وعده غذایی كامل را تشكیل دهد.>توجه داشته باشید كه در غذاهایی كه برای مدرسه فرزندانتان تهیه می كنید از هر ۵ گروه غذایی یعنی، غلات كامل، میوهها، سبزیها، پروتئینها و غذاهایی كه سرشار از كلسیم هستند مانند لبنیات، وجود داشته باشد. از آنجایی كه بچهها وقت زیادی برای خوردن غذا صرف نمی‌كنند، پس باید از غذاهایی كه در حجم كم بیشترین میزان مواد مغذی را دارند استفاده كنید. برای مثال، مصرف یك ساندویچ مرغ كه در آن از سبزیجاتی نظیر كاهو و گوجه فرنگی استفاده شده است به همراه یك عدد سیب در زمان ناهار، بسیار مغذی است. به علاوه برای میان وعدهها می توانید نان‌های تست شده به همراه كره بادام زمینی و كمی مربا و یك شیر پاكتی معادل یك لیوان، انواع مغزها به میزان یك مشت و انواع میوهها را در نظر بگیرید. در ضمن، مصرف هفته‌ای یكبار از انواع شیرینی‌جات و نوشیدنیهای مورد علاقه بچهها نه تنها ضرری ندارد بلكهآنها را از مصرف بیش از اندازه شیرینی‌جات باز می‌دارد.

سارا حسنلو