ریشه کجاست

مشکل سازی هورمون ها در بدن انسان

شاید این حالت برای شما هم پیش آمده باشد که گرسنگی وقت و بی‌وقت سراغتان می‌آید یا بی‌دلیل گرم یا سردتان می‌شود یا بدون دلیل واضحی عصبی می‌شوید. متخصصان پزشکی می‌گویند در بسیاری از موارد، گناه این اتفاقات برگردن هورمون‌های مترشحه غدد داخلی است که در تنظیم فعالیت‌های مختلف دستگاه‌های بدن و همین‌طور تنظیم روان ما نقش دارند. شاید شما هم مثل بسیاری از آدم‌های دیگر به‌خاطر این علایم زجر می‌کشید یا می‌خواهید با خوردن داروهای مختلف خودتان را تسکین دهید.‌ اما بهتر است قبل از هر کاری اول این مطلب را بخوانید:

۱- دچار گرمازدگی، احساس اضطراب و بی‌خوابی هستید؟

افزایش ترشح هورمون تیرویید که پرکاری تیرویید نامیده می‌شود، باعث افزایش متابولیسم و سوخت‌و‌ساز در بدن می‌شود. تپش قلب، افزایش فشارخون، افزایش نبض، لرزش دست‌ها، کم‌تحملی در برابر گرما، تعریق زیاد، افزایش اشتها و درعین حال کاهش وزن، اسهال، نامنظم شدن قاعدگی در زنان، ضعف عضلانی، بیرون‌زدگی کره چشم، خستگی، تحریک‌پذیری و عصبانیت و بی‌خوابی از نشانه‌های ترشح نامتعادل این هورمون است. علایم افسردگی در میان ۳۰درصد بیماران دیده می‌شود و گاهی حتی قبل از علایم فیزیکی و جسمی پرکاری تیرویید خود را نشان می‌دهد. علایم افسردگی می‌تواند به صورت خلق پایین، بی‌خوابی، کاهش وزن، خستگی و کاهش میل جنسی تظاهر پیدا کند. همچنین می‌تواند در ۱۰ تا ۲۰درصد موارد با علایم اضطرابی همراه باشد. علایم شیدایی یا خلق بالا در این اختلال شیوع کمتری دارد، همچنین علایم روان‌پریشی مثل توهم و هذیان ممکن است سراغ فرد بیاید. مشکلات شناختی به صورت کاهش سرعت پردازش اطلاعات مغزی، اختلال در حافظه فوری و مشکلات توجه و تمرکز هم در بعضی از این بیماران دیده می‌شود.

۲- دچار احساس خستگی و همیشه سرد بودن هستید؟

کم‌کاری تیرویید به مواردی گفته می‌شود که ترشح هورمون تیرویید کم شده باشد. در این شرایط سوخت‌و‌ساز متابولیسم پایه بدن کاهش می‌یابد.

خستگی، افزایش وزن، یبوست، کم تحملی در برابر سرما، پرش و گرفتگی عضلانی، ریزش مو، کاهش دمای بدن، کاهش ضربان قلب، پوست خشک، موهای نازک و کم‌پشت، تورم پلک، خشونت صدا و نقص در عملکرد شناختی می‌تواند با این اختلال همراه شود. تغییرات احساسات و خلق و خو ناشی از کم‌کاری تیرویید در ۵۰درصد موارد رخ می‌دهد. در بیمارانی که کم‌کاری تیرویید دارند، بیشتر مهارت‌های حرکتی، حافظه و درک بینایی، مورد تاثیر قرار می‌گیرد و همچنین نقض در تمرکز و توجه هم وجود دارد. افسردگی در ۴۰درصد موارد کم‌کاری تیرویید دیده می‌شود. خلق پایین، خستگی، عدم لذت بردن از زندگی، کاهش تمرکز و پرخوابی شایع‌ترین علایم افسردگی در کم‌کاری تیرویید هستند. اضطراب عمومی در ۳۰درصد موارد وجود دارد و اغلب همراه با افسردگی دیده می‌شود، سایر علایم روانپزشکی مثل شیمیایی و خلق بالا، توهم و هذیان کمتر شایع هستند.

۳- دچار عدم تناسب جثه هستید؟

از قسمت سطحی غده فوق کلیوی هورمون کورتیزول ترشح می‌شود. پرکاری قشر غده فوق کلیوی با افزایش کورتیزول یا سندروم کوشینگ همراه است. کوشینگ سندرومی است که با چاقی تنه، افزایش فشارخون، ضعف و خستگی، فقدان قاعدگی، پرمویی در زنان، خطوط ارغوانی رنگ در شکم، پوکی استخوان و وجود قند در ادرار مشخص می‌شود. علایم روانپزشکی شامل افسردگی در ۷۰درصد بیماران وجود دارد که البته بیشتر در زنان دیده می‌شود. علایم افسردگی می‌تواند قبل از علایم فیزیکی در فرد به وجود‌ آید. افسردگی می‌تواند به عنوان یک بیماری ثانویه همراه با تغییرات بدنی مثل چاقی و پرمویی در زنان بروز کند و منجر به انزوای اجتماعی فرد شود. اضطراب معمولا در همراهی با افسردگی دیده می‌شود و در ۵۰درصد موارد وجود دارد. مشکلات جنسی در زنان به صورت قطع قاعدگی و کاهش میل جنسی و در مردان به صورت کاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی رخ می‌دهد.علایم خلق بالا و شیدایی و خودشیفتگی در ۱۰درصد دیده می‌شود. در موارد نادر توهم و هذیان و اغتشاش شعور هم دیده می‌شود و نقض عملکرد شناختی که شامل نقض در حافظه کلامی، توجه و تمرکز و نقض در عملکرد بینایی و حرکتی است در پنج‌درصد موارد دیده می‌شود. در بعضی موارد استفاده از داروهای کورتونی به صورت غیرمجاز بدون تجویز پزشک باعث اختلال در تنظیم هورمون کورتیزول می‌شود. یکی از شایع‌ترین این داروها، داروهایی است که متاسفانه امروزه به عنوان داروهای مکمل بدنسازی استفاده می‌شود. جوانان ورزشکار بدون اینکه از ماهیت واقعی ترکیب این مواد آگاهی داشته باشند، صرفا براساس تبلیغات مبادرت به مصرف این مواد می‌کنند. مصرف بی‌رویه این مواد می‌تواند سندروم کوشینگ ایجاد کند که تظاهرات بالینی آن تا حدودی شبیه سندروم کوشینگ ناشی از بدکاری غده فوق کلیوی است اما معمولا شیدایی یا خلق بالای بیمارگونه شایع‌تر از افسردگی است.زمانی که کاهش اولیه هورمون‌های قشر فوق کلیوی وجود دارد یا زمانی که داروهای کورتونی به یکباره قطع شود تظاهرات بالینی به صورت ناتوانی، ضعف عمومی، ناتوانی در اعمال قلبی، تحریک‌پذیری معده و تهوع و استفراغ و درد شکم، کاهش وزن، کاهش فشارخون و قند، کاهش درجه حرارت بدن و لکه‌های پوستی ظاهر می‌شود. افسردگی، کاهش انگیزه و انرژی و مشکلات حافظه، مشکلات خواب، تحریک‌پذیری و عصبانیت، علایم روان‌پریشی مثل توهم و هذیان و رفتارهای آسیب‌رسان هم همزمان با این اختلال اتفاق می‌افتد و در موارد شدید باعث کما در فرد می‌شود.

۴- دچار تعریق و تپش قلب هستید؟

هورمون دیگری که مربوط به غده فوق کلیوی است و از قسمت مرکزی آن ترشح می‌شود هورمون آدرنالین است که افزایش ترشح آن منجر به سردرد، تعریق، تپش قلب، لرزش اندام‌ها، تهوع و استفراغ و درد شکم و قفسه سینه شده و می‌تواند علایم بیماری‌های اضطرابی را تشدید کند.

۵- مشکلات خاص خانم ها

در زنان تخمدان‌ها تولیدکننده هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون هستند. کفایت تولید استروژن و پروژسترون باعث صفات ثانویه جنسی طبیعی و سیکل قاعدگی منظم و باروری طبیعی می‌شود. این مشکل زمانی که ترشح هورمون پروژسترون دچار اشکال می‌شود یعنی بعد از یائسگی، فقدان قاعدگی و باروری اتفاق می‌افتد. شایع‌ترین علایم یائسگی عبارتند از، ناپایداری عروقی که باعث گرگرفتگی می‌شود، نازک شدن پوست و مخاط دستگاه ادراری و تناسلی، کاهش اندازه سینه‌ها و پوکی استخوان.در زنان جوان اختلال عملکرد هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌تواند باعث به هم زدن سیکل قاعدگی (خونریزی‌های شدید یا فقدان قاعدگی، قاعدگی‌های نامنظم) و ناباروری شود.بیماری شایعی که در زنان جوان و در سنین باروری دیده می‌شود، سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است. در این بیماری کیستیک‌های کوچک در تخمدان به وجود آمده و درآن افزایش ترشح اندروژن‌ها یا هورمون‌های جنسی مردانه اتفاق می‌افتد.این بیماری به دلیل عدم تخمک‌گذاری یکی از علل شایع ناباروری در زنان است. همچنین به دلیل مقاومت به انسولین، بیماری قند یا دیابت دیده می‌شود.سایر علایم شامل اختلال در قاعدگی، موهای زاید، چاقی و الگوی طاسی مردانه است. شایع‌ترین اختلال روانی دیده‌شده در سندروم تخمدان پلی‌کیستیک، افسردگی است.

تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، کاهش میل جنسی یا افزایش موهای زاید بدن از علایم آن است. گاهی این علایم روانی در مصرف خارجی هورمون‌های جنسی به صورت قرص‌های مخصوص باروری یا قرص‌های ضدبارداری هم دیده می‌شود.

۶- مشکلات مرتبط با هورمون مردانه

تستوسترون هورمونی است که از غدد جنسی مردان (بیضه‌ها) ترشح می‌شود و مسوول ایجاد صفات ثانویه جنسی در مردان (مثل رویش مو در صورت و...) و باروری در مردان است.

کاهش تستوسترون در مردان باعث افسردگی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و کاهش میل جنسی می‌شود. بعضی مردان به دلیل ضعف در قوای جنسی سرخود آمپول‌های تستوسترون را بدون تجویز پزشک تزریق می‌کنند که این مساله نه تنها باعث افزایش میل جنسی یا درمان ناتوانی جنسی نمی‌شود بلکه با برهم زدن تنظیم این هورمون مشکل اولیه را تشدید می‌کند. افزایش هورمون تستوسترون در بدن می‌تواند باعث مشکلات رفتاری مثل عصبانیت و پرخاشگری شود.

۷- هورمون شیر

پرولاکتین هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود. ترشح زیاده ‌از حد آن در زنان باعث قطع قاعدگی، ترشح شیر از سینه در زنان و ناتوانی جنسی در مردان می‌شود. در مورد عوارض روانی آن هنوز شواهد اثبات‌شده‌ای یافت نشده است اما در بعضی تحقیقات به پرخاشگری، افسردگی، اضطراب و علایم روان‌پریشی اشاره شده است.یک نکته مهم: لازم به ذکر است عملکرد تمامی غدد فوق‌الذکر تحت‌تاثیر غدد هیپوفیز و هیپوتالاموس در مغز است، بنابراین افزایش یا کاهش ترشح هورمون‌های گفته‌شده می‌تواند باعث مشکلاتی در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس شود، بنابراین در مواردی که شک به بدکاری این هورمون‌ها دارید، لازم است با آزمایش‌های مناسب و گاهی تصویربرداری منشا این بی‌نظمی هورمونی پیدا شود و سپس درمان لازم که در موارد کم‌کاری غدد، جایگزینی هورمون‌ها از طریق خوراکی یا تزریقی، در موارد پرکاری غدد، سرکوب ترشح هورمون‌هاست، انجام شود.

علیرضا سردشتی