روح الله خالقی

روح الله خالقی را علاوه بر آهنگسازی با كتابهایی نظیر سرگذشت موسیقی و نظری به موسیقی می شناسند

روح الله خالقی را علاوه بر آهنگسازی با كتابهایی نظیر سرگذشت موسیقی و نظری به موسیقی می شناسند. روال داستانی سرگذشت موسیقی، این كتاب تاریخی را به اثری جذاب و خواندنی بدل كرده است؛ هرچند در نحوه نگارش و استنادهای تاریخی مواردی قابل نقد وجود دارد. اینك و در سال ۸۵ مجموعه ای با عنوان «ای ایران» شامل مقوله ها، یادداشت های سفر، نامه ها، فهرست آثار و كتاب شناسی ویژه یادنامه روح الله خالقی، زیر نظر دختر این موسیقیدان گلنوش خالقی، انتشار یافته است.

ویراستاری این مجموعه را محمد افتخاری انجام داده است.

در مقدمه این ویراستار به نحوه انتخاب و گزینش نوشتارهای كتاب «ای ایران» اشاره شده است. بخش اول شامل سی ونه مقاله است كه در مجله های موسیقی، موزیك ایران و پیام نوین منتشر شده اند. در بخش دوم یادداشت های سفر به شوروی، هند، رومانی و سفر اروپا گنجانده شده و درواقع پنج سفرنامه است كه خالقی با نظم و دقت به صورت یادداشت های روزانه نگاشته است. بیست وشش نامه از میان پنجاه نامه انتخاب شده و در بخش سوم كتاب ارائه شده است. فهرست اجمالی آثار موسیقی و كتاب شناسی روح الله خالقی بخش های دیگر این كتاب اند. علاوه بر مقاله ها كه جنبه های مهم و تخصصی موسیقایی دارند، نامه ها و سفرنامه ها به لحاظ تاریخی و روایت موسیقی سده اخیر، جنبه های مهمی دارند. ضمن آنكه از جذابیت نوشتاری نیز برخوردارند.

به عنوان نمونه بخشی از سفرنامه شوروی را ملاحظه كنید و وضعیت موسیقی مسكو را در نیم قرن پیش با موسیقی ایران مقایسه كنید! «هشتاد و دوسال است كه كنسرواتوار تأسیس شده، عكس روبنشتاین، مؤسس، در بالای میز رئیس بود. هر شاگرد سالی سیصدروبل می پردازد ولی چهل درصد مجانی است و به هر دانشجو ماهی سیصد تا هفتصد روبل پرداخته می شود در صورتی كه نمره از چهار تا پنج بگیرند. در حقیقت یك درصد دانشجویان پول نمی گیرند كه نمره كم دارند. حقوق پروفسور سه هزار و آنكه بیش از ده سال كار می كند چهارهزارروبل و اگر در مقام خودش دكتر باشد شش هزار روبل می گیرد. در تمام شوروی بیست و یك كنسرواتوار هست. كنسرواتوار مسكو هشتصد و هفتاد دانشجو دارد. در مسكو بیش از ده دبیرستان موسیقی هم هست.»

نامه های خالقی هم به لحاظ نگارش و هم برخی رویدادها و مسائل حاشیه ای موسیقی جذاب و خواندنی است. دریكی از نامه ها خالقی به دخترش گلنوش كه در آكادمی سالزبورگ تحصیل موسیقی می كرد، نوشته است: «سالزبورگ بهشت اروپاست ولی استفاده از فستیوالها و كنسرت پول زیاد می خواهد. آیا آكادمی به شاگردانش بلیت ارزان می دهد؟ از این گذشته، كنسرت های مهم همیشه شش ماه قبل بلیتش به فروش می رود.

یك نفر می گفت سال گذشته منوهین دروین كنسرت می داد، رفتم بلیت بخرم، گفتند تمام شده. به زحمت زیاد یك بلیت ایستاده پیدا كرده كه در جایی واقع شده كه نوازنده را نمی دیده وپشت ستون بوده و تمام مدت ایستاده و فقط صدا را شنیده است. او می گفت به بعضی از دوستانم گفتم یك بلیت كنسرت ولو به چند برابر قیمت برایم پیدا كنند. به او گفته بودند اتریشی اگر محتاج باشد كت خود را می فروشد ولی بلیت كنسرتش را از دست نمی دهد. راستی چه مردمی هستند. برای ما این داستان شبیه افسانه است. ما كجا و آنها كجا؟»

كتاب «ای ایران» در قطع وزیری به صورتی نفیس با طراحی گرافیك آرلین وارطانیان و توسط مؤسسه فرهنگی هنری ماهور منتشر شده و سید محمدموسوی در مورد روند چاپ این كتاب چنین نگاشته است: «در سال ۱۳۸۲ هنگامی كه با خانم گلنوش خالقی درباره انتشار آثار موسیقی زنده یاد روح الله خالقی گفت وگو می كردیم ایشان پیشنهاد كردند اسناد و مداركی را كه از پدر نزد ایشان به یادگار مانده بود به صورت یادنامه ای منتشر كنیم...»