نگاه سوء تفاهمی به مطبوعات

اگر امروز دموكراسی, به عنوان ارزشی عام و فراگیر پذیرفته شده, از آن روست كه رسانه ها تمام مرزها و قلمروهای زندگی بشر رادرنوردیده اند ارتباط كنونی بین دنیای رسانهای شده و جهانی شدن دموكراسی پیش از آنكه ساخته ذهن اندیشمندان باشد برخاسته از واقعیات عینی و قابل لمس جوامع است

اگر امروز دموكراسی، به عنوان ارزشی عام و فراگیر پذیرفته‌شده، از آن روست كه رسانه‌ها تمام مرزها و قلمروهای زندگی بشر را درنوردیده‌اند. ارتباط كنونی بین <دنیای رسانهای‌شده> و <جهانی‌شدن دموكراسی> پیش از آنكه ساخته ذهن اندیشمندان باشد برخاسته از واقعیات عینی و قابل لمس جوامع است.

شواهد و نشانه‌های این پیوند و ارتباط را هر روز و هر هفته می‌توان در سیر رفتار و واكنش ملت‌ها دید؛ هرجا كه ارزش‌های دموكراسی نقض شده حساسیت و واكنش رسانه‌ها را برانگیخته و آنگاه كه موقعیت روزنامه یا روزنامهنگاری به مخاطره افتاده، صدای اعتراض حامیان دموكراسی بلند شده است. این ارتباط بین پدیده دموكراسی و رسانه با سابقه‌ای۲۰۰ ساله امروز چندوجه مشخص پیدا كرده است. سویه اول آن، ارتباطی است كه بین اصول پایه‌ای دموكراسی و رسانه پیدا شده است. خمیرمایه رسانه، <خبر> است و جوهره دموكراسی، <آگاهی.> گردش آزادانه و عادلا‌نه خبر توسط چرخ رسانه پدیده <جامعه آگاه> را به وجود می‌آورد. وقتی جامعه‌ای به قدرت آگاهی، شناخت و تفكر دست پیدا كند به جست‌و‌جوی ارزش‌های والا‌ی زندگی سیاسی می‌نشیند. تصور یك جامعه دموكرات بی‌خبر و كم‌اطلا‌ع همان اندازه محال است كه وجود یك نظام بسته با رسانه‌های آزاد. رسانه‌های آزاد برای جامعه‌این امكان را فراهم می‌كنند كه در هر تصمیم و اقدام حكومت، نفع و ضرر خود را بسنجد.

در چنین جامعه‌ای، دیگر زمامداران نمی‌توانند فرصت‌ها و امكانات را به دلخواه تقسیم كرده و جمعی را از مواهب قدرت بهره‌مند و جمع و قشر دیگری را بی‌نصیب سازند. رسانه‌ها از آن جهت كه صداهای جدید هستند، به تك‌صدایی و تك‌گویی پایان می‌دهند و تنوع و تكثر را جای یكنواختی می‌نشانند. جامعه رسانه‌ای‌شده، جامعه چندگانگی سلیقه‌ها و عقیده‌هاست. شهروندان این جوامع ناگزیر نیستند با یك سلیقه و یك صدا خو بگیرند. از سوی دیگر درست است كه رسانه‌ها از اختیار و اراده دولت‌ها كاسته و بر قدرت جامعه و مردم می‌افزایند اما در مقابل، صاحبان قدرت را در مرحله تصمیم‌گیری از پشتوانه جدیدی به نام <آگاهی و همراهی ملت‌ها> بهره‌مند می‌كنند و به دغدغه ثبات و مشروعیت آنها پایان می‌بخشند. علا‌وه بر این رسانه‌ها با رواج بازار نقد، جدل و پرسشگری فضای جامعه را تب‌آلود و چرخه بی‌دغدغه تصمیم‌گیری و حكومت‌رانی آسان را دشوار می‌كنند اما در مقابل به بحران دوری مردم از حاكمیت و جداافتادگی ساختار اجتماع از قدرت پایان می‌بخشند. در جامعه برخوردار از رسانه‌های برومند و بصیر، قدرتمداران به راحتی نمی‌توانند دروغ بگویند. رسانه‌ها با گرفتن لكنت از زبان مردم و زدودن ابهام از لسان حاكمان مانع از آن می‌شوند كه جامعه و حكومت در دام فریب و دورویی گرفتار شوند.

در چند روز اخیر تلا‌ش اغلب چهره‌های رسانه‌ای دولت در تریبون‌ها صرف ساختن پازل‌های یك تصویر دلخواه از <یك كودتای بی‌نام و نشان مطبوعاتی> شده است. سخنوران رسانه‌ای دولت با گمانه‌زنی و طرح اتهام‌هایی كوشیده‌اند به هر نحو ممكن توجه و باور محافل داخل و خارج را به پیشگویی‌های خود درباره خطر برخی از مطبوعات جلب كنند.

در تازه‌ترین اظهارنظر، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلا‌می گفته است كه نشانه‌هایی از كودتای خزنده در مطبوعات وجود دارد. پیش از او مهدی كلهر یكی از مشاوران رئیس‌جمهور در امور رسانه‌ها هم بیان داشته بود كه كودتای خزنده‌ای علیه دولت نهم در برخی رسانه‌های داخلی در جریان است. در كنار این دو اظهار‌نظر، مسوولا‌ن اطلا‌ع‌رسانی نهاد ریاست‌جمهوری طی چند روز گذشته اتهام‌‌هایی را علیه مطبوعات طرح كرد. مجموعه این سخنان قابل ارزیابی و تأمل است:

سابقه مطبوعاتی و تجربه كیهانی آقای وزیر ارشاد و تجربه سیمایی آقای مشاور رسانه‌ای رئیس‌جمهور می‌آموزد كه باید با نهاد <رسانه>، از سر حسن ظن كریمانه‌تر و همدلا‌نه‌تر كنار آمد، پرسش اصحاب خبر این است كه آیا دولتمرد رسانه‌ای ایرانی، به موازات استفاده از تجربیات مطبوعاتی‌اش امكان آن را دارد كه از تجربیات خود به عنوان یك مقام اجرایی هم بهره بگیرد و سخنانی بر زبان نیاورد كه چنانچه مسبوق به نقد غیرمنصفانه نباشد، احتمالا‌ً مبتنی بر غفلت در شناخت <رسانه> و عدم آگاهی از <نقش رسانه> خواهد بود.آقای وزیر حتما خود می‌دانند كه رسانه‌های موجود در كشور یا دولتی و به نوعی وابسته به جریان حاكم هستند و یا توسط جریان‌ها و افراد داخل نظام اداره می‌شوند، بنابراین باید پذیرفت كه برای وزیر محترم ارشاد و مشاور محترم رئیس جمهور كه با رسانه ها اینگونه تند سخن می گویند ، سوء تفاهمی پیش آمده است.

جواد دلیری