راهكاری برای كاهش تلفات جاده ای

در حوادث جاده ای در پایان سال ۱۳۸۴ , ۲۷هزار و ۶۶۰نفر كشته شدند یعنی روزی ۷۶ نفر در این سال به كام مرگ می روند یا ساعتی ۳ نفر كشته می شوند تازه این سكانس اول ماجرا است, سكانس های دیگر مربوط به مجروح شدن ۲۵۰هزار نفر می شود

تصادف های مرگبار جاده ای، سالانه ۷ هزار میلیارد ریال به اقتصاد ملی ، خسارت می زند. «۷هزار میلیارد ریال» بودجه ای است كه با آن می توان برای صدها هزار نفر اشتغال زایی كرد یاحتی می توان با این بودجه ۶۰۰ یا ۷۰۰ مدرسه در استان های توسعه نیافته دایر كرد، آنجا كه هنوز كودكان دانش آموز در زیر كپرها یا مكان های دخمه مانند یا سرد، غیربهداشتی و بدون امكانات آموزشی مظلومانه پله های ترقی را طی می كنند. به راستی چرا باید سالانه ۱ تا ۳ درصد ازتولید ناخالص ملی ، بر اثر فاجعه تصادف های جاده ای از بین رود.

در حوادث جاده ای در پایان سال ۱۳۸۴ ، ۲۷هزار و ۶۶۰نفر كشته شدند. یعنی روزی ۷۶ نفر در این سال به كام مرگ می روند یا ساعتی ۳ نفر كشته می شوند. تازه این سكانس اول ماجرا است، سكانس های دیگر مربوط به مجروح شدن ۲۵۰هزار نفر می شود كه در بسیاری مواقع افراد با قطع عضو، قطع نخاع، ناراحتی عصبی و مشكلات روحی ، روانی مواجه می شوند. حال در نظر آورید در بعد اجتماعی فقدان نان آور خانواده تا چه اندازه در بی ثباتی خانواده ها، تزلزل و جدایی آنها می تواند مؤثر و تأثیرگذار باشد.

برای بررسی این وضعیت نخست باید دلایل تصادف های جاده ای از سوی كارشناسان شناخته و برای هریك از موارد، به تفكیك راهكاری در نظر گرفته شود.

محمد رویانیان معاونت راهنمایی و رانندگی در گفت وگو با خبرنگار ما مهم ترین عامل تصادف های جاده ای را «استاندارد نبودن وسایل نقلیه، نبود راههای چندبانده ، مناسب نبودن جاده ها از لحاظ استاندارد (نبود ایمنی مناسب جاده ای) و عامل انسانی، رعایت نكردن فرهنگ رانندگی و فقدان تجربه لازم» می داند. باید دقت داشته باشیم ، ایران كشوری است در حال توسعه ، در نتیجه ورود تكنولوژی در آن به راحتی صورت می گیرد ، به عنوان مثال خودروسازان فرانسوی، ژاپنی ، آلمانی و دراین اواخر چینی ، بازار خرید خودرو در ایران را بازاری بكر می دانند .

به نظر می رسد ارزیابی آنهادرست باشد به عنوان مثال تعداد خودرو در سال ۸۳ در كشور ۶ میلیون بوده كه در سال ۸۴ به ۷ میلیون رسیده است، به عبارتی دیگر، از رشد۱۶‎/۶ درصدی برخوردار بوده كه خود جای تأمل دارد. یا ، در بخش تعداد سفرهای در سال ۱۳۸۳ تعداد سفرهای روزانه ۱۶‎/۹ میلیون سفر بوده كه در سال ۱۳۸۴ به ۱۹‎/۵ میلیون سفر رسیده كه از رشد ۲‎/۶ میلیون سفری یا به عبارتی دیگر افزایش ۱۵ درصدی حكایت می كند. در حالی كه رشد زیرساخت عبور و مرور در سال ۸۳ نسبت به ۸۴ تنها ۱‎/۱ درصد بوده است.

چنین می شود كه از جمعیت ۶۸ میلیون نفری كشور در سال ۸۴ كه حدود یك درصد جمعیت جهان است، باید یك درصد تصادف های جاده ای را در جهان داشته باشیم. اما متأسفانه ایران در رتبه های بالای جهانی قرار گرفته است.

رویانیان معاونت راهنمایی و رانندگی در خصوص آمار تلفات جاده ای تصریح كرد:«سال ۱۳۸۴ از هر صدهزار جمعیت مسافر ۴‎/۸ نفر كشته شدند ، به موازات آن از هر ۱۰هزار وسیله نقلیه ۶۵ فقره به تصادف انجامیده و در سال ۱۳۸۵ ـ تا پایان آذرماه ـ از هر ۱۰۰هزارنفر مسافر ۳‎/۷ نفر كشته شده اند و از هر ۱۰ هزار وسیله ۵۵فقره به تصادف منجر شده است».

آمارها حاكی است تعداد قربانیان حوادث جاده ای از سال ۱۳۸۲ به بعد از رشد وحشتناكی برخوردار بوده ، به نحوی كه تصادف های جاده ای در سال ۱۳۸۲ نسبت به سال ،۸۱ رشد ۱۷‎/۴ درصدی داشته و به ۲۵هزار و ۷۲۴ نفر رسیده ، باز در سال

۱۳۸۳ نیز رشد ۱‎/۴ درصدی حوادث جاده ای همچنان تداوم یافته و به ۲۶هزار و ۸۵ نفر افزایش یافته و متأسفانه در سال ۱۳۸۴ روند سیر صعودی مرگزای جاده ای را با ۶ درصد رشد شاهد بودیم.

آمارها همچنین حكایت از این دارندكه تصادف جاده ای ششمین علت مرگ و میر در دنیا محسوب می شود. در حالی كه تا سال ۲۰۲۰ به سومین رتبه مرگ آفرین در جهان تبدیل می گردد.با توجه به این آمار تأسف آور به راستی چه اقدامی باید برای مقابله با آن حوادث اتخاذ كرد؟ با توجه به رشد ۱۶‎/۶ درصدی وسایل نقلیه در قبال ۱‎/۱ درصدی رشد بستر عبور و مرور (منظور ساخت توسعه و بهبود جاده ای) و افزایش ۱‎/۵ تا ۲ میلیون نفر راننده جدید به تعداد رانندگان وسایل نقلیه در كشور و نیز افزوده شدن تعداد ۲ میلیون دستگاه خودرو و موتوسیكلت به ناوگان حمل و نقل كشور كه حداقل رشد ۱۵درصدی سفر را نسبت به سال گذشته در بردارد، چه راهكاری باید برای مهار خسارت جاده ای در پیش گرفت؟!

● گزینش استراتژی مناسب

چند راهكار پیش روی دولت قرار می گیرد كه باید در كوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت آنها را به كار گیرد یا به تناسب افزایش تولید خودرو، جاده ها را استاندارد كنیم به عبارتی دیگر جاده ها را مجهز به نصب دوربین، دوربین لیزرگان، نصب (پی.دی.وی) كنیم یا به سمت استانداردكردن وسایل نقلیه برویم یعنی خودروها را مجهز به كیسه هوا (ایربك ) یا ترمزهای (ای.بی.اس) و اجبار در بستن كمربند ایمنی كنیم. یا خودروهای فرسوده را از رده خارج كرده و برخورد قاطع باموتورسواران بدون كلاه ایمنی اعمال كنیم یا جرایم رانندگی را به ۱۰۰هزار تومان یا ۲۰۰هزارتومانی افزایش داده یا گواهینامه رانندگان متخلف را كه ۴ یا ۵ بار تخلف داشته اند ابطال كنیم یا رویه فرهنگ سازی را در قالب برنامه های آموزشی، ساخت فیلم، تیزر و میان برنامه تداوم بخشیم و یا در روش های دوره های آموزشی اخذ گواهینامه تجدیدنظر و شیوه های جدیدی را در كشور اجرا كنیم.

● اجرای فرضیه ها

اگر بخواهیم به سمت استاندارد سازی جاده ها و وسایل نقلیه، رفع نقاط حادثه خیز، جمع آوری خودروهای فرسوده حركت كنیم، به طور قطع نیاز به زمان طولانی دارد. مثلاً در بخش رفع ۲ هزار نقطه حادثه خیز در كشور در حالی كه وزارت راه و ترابری باید تا پایان برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸) كل نقاط حادثه خیز را رفع كند می بینیم با وجود گذشت حدود ۲۱ ماه از قانون برنامه چهارم آمار عملكردی از سوی مسئولان درخصوص رفع نقاط حادثه خیز ارائه نشده است ومسئولان وزارت راه قصورها را مربوط به كمبود بودجه می دانند. استانداردكردن جاده ها هم شامل بحث بودجه می شود. جمع آوری خودروهای فرسوده نیز همین طور، به اضافه این كه فرهنگ سازی هم نیازمند زمان است اما باید به عنوان یك اولویت در دستور كار قرار گیرد، به نظر می رسد باید در دروس ابتدایی، راهنمایی و متوسطه موضوع رعایت قوانین و مقررات راهنمایی مدام به دانش آموزان گوشزد شود.

● تولید خودرو و صدور گواهینامه بی برنامه

نكته حائز اهمیت این است كه در ۶ ماهه اول ۸۵ یك میلیون نفر گواهینامه رانندگی دریافت كرده اند به طور طبیعی در نیمه دوم امسال نیز یك میلیون نفر دیگر گواهینامه اخذ می كنند، كه در كل اگر این آمار به ۲ میلیون برسد، آیا واقعاً افرادی كه موفق به دریافت گواهینامه شده اند، چند درصد آن ها توانایی رانندگی در شریان های تنگ، پرتردد، فرتوت وپیر كشور را دارا هستند؟

به طور حتم پاسخ نگران كننده است، به نظر می رسد یكی از اقدام های مؤثر در كوتاه مدت، این است كه مسئولان راهنمایی و رانندگی نحوه دریافت گواهینامه را مورد بازنگری قرار دهند. البته خوشبختانه باید اذعان داشت كه از هنگامی كه معاونت راهنمایی و رانندگی جدید منصوب شده اند تمهیدات و اقدام های مناسبی در خصوص صدر گواهینامه اعمال شده است كه به نظر می رسد اگر دولت و مجلس خواهان كاهش تصادف جاده ای هستند باید بودجه مناسبی به پلیس راه كشور تخصیص بدهند تا بتوانند راهكارهای جدید را به اجرا گذارند و كمبود منابع مالی را بهانه نگیرند.

● راهكاری به نام استفاده از سیمیلاتور

به نظر می رسد بهترین راه مقابله با مرگ و میر حوادث جاده ها، برخورداری از آمادگی و توان بالای رانندگان در تمامی شرایط از جمله، شب، صبح زود، نیمه شب و شرایط جوی متفاوت است. در این میان استفاده از سیمیلاتور در مكان های آموزشی، پیش از اخذ گواهینامه و چه در حین اخذ گواهینامه توسط راهنمایی و رانندگی به نظر می رسد در رفع نقاط ضعف مذكور مؤثر است.

به عبارت دیگر شخص همانند گذراندن دوره های خلبانی با استفاده از دستگاه سیمیلاتور (شبیه سازی) می تواند در جاده ای فرضی در موقعیت های مختلف جوی از جمله برفی و بارانی و یا گردنه های سخت و تاریك رانندگی كند. متأسفانه از گذشته ها تا حال مرسوم بوده كه امتحان های رانندگی عملی در یك مدت كوتاه چند دقیقه ای صورت می گرفته است.

در نتیجه شخص نمی تواند یا فرصت این را هم پیدا نمی كند كه در جاده ها و مكان های مختلف مانند گردنه ها، پیچ های باریك یا مواجه شدن با شرایط خطرناك و ... قرار گیرد.

همین مسأله باعث می شود سالانه خسارت های زیادی به كشور وارد شود اما استفاده از سیمیلاتور به طور حتم می تواند نقش به سزایی در توانمندی رانندگان ما ایفا كند. چرا كه شواهد حاكی است، مهم ترین علت تصادف های جاده ای مربوط به بخش انسانی است. این بخش به طور مستقیم با تبحر و تجربه راننده مرتبط است به نحوی كه ما شاهد هستیم بسیاری از تصادف های جاده ای در بخش عامل انسانی، مربوط به ناآشنایی، عدم تبحر و غفلت راننده است. به عنوان مثال بررسی ها نشانگر این بوده كه بیشترین عوامل تصادف جاده ای مرتبط با انحراف چپ، سبقت غیرمجاز، سرعت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز، عبور از محل ممنوع، دورزدن از محل ممنوع، تجاوز به گذرگاه عابر پیاده و نقص فنی است، لذا اگر فرهنگ سازی توأم با آموزش صورت گیرد به نتیجه كار می توان امیدوار بود. وقتی شخص از تجربه كافی برخوردار باشد مرتكب تخلفاتی نظیر انحراف به چپ و سبقت غیرمجاز و ... نمی شود تا در نهایت واژه مرگ رقم خورد. به هر حال امیدواریم دولت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی بودجه لازم را برای اجرای طرح سیمیلاتور فراهم كنند تا راهنمایی و رانندگی بتواند این مقوله را به انجام برساند.

یزدان امیدی